Basık, Basılma, Basılmak

basık, basuk 1. is. Büyümekten geri kalan çocuk (Giresun, Trabzon, Rize, Artvin, Bay-burt, Gümüşhane); basık SD 168 (Şebinkarahisar), bassuk SD 169 (Tirebolu), basuk “Loğusa kadın ya da ineğin bulunduğu eve silahla girilirse kadın ya da inek basılmış olur” TS 42 (Tonya), AKÇ 173; basar, basux GK 433, basuk MS 53, vuruk “büyümekten geri kalan çocuk” SD 1448 (Ünye)

     Basılmaya neden olan faktörler, yöreden yöreye değişmekle birlikte, genellikle anne-lik ve loğusalık döneminde maruz kalınan şartlara bağlanması adeti ortaktır. Hem-şin’de hamile kadınlar ve çocukların, cenaze geçerken, tabut hizasının altında kalmasının doğacak çocukta basılığa neden olacağına inanılır ve bunu önlemek için çocuklar ve kadın yüksek bir yere çıkartılırdı RK 260.

     Gümüşhane’de yeni doğum yapmış olan anne, daha kırkı dolmadan kendisinden son-ra doğurmuş olan bir komşusunu yoklamaya giderse, gidilen evin çocuğunun basar olacağına ya da o evde bir daha çocuk olmayacağına inanılır GK 433.

     Trabzon ve Rize merkez ilçede ise sa-dece çocuklar değil ineklerde basılabilir. Ne-denler ise çeşitlidir:

     Kurban bayramında eve et girdiği zaman hamile, loğusa ve çocukların basılmamak için ayağa kalkması gerekir. Kırkını geçme-miş iki yeni gelinin karşılaşması, silahlı birinin hamile kadının bulunduğu odaya gir-mesi, yeni evli damadın tabutun altına gir-mesi, çocuğun üzerinden geçilmesi gibi “U-şak herşeyden basılır, etten basılır, leşten basılır, yeni kumaştan basılır. Çocuk, esas ölüden basılır, evde çocuk varsa çocuğun önünden ölü geçirilmez, arada ağaç olması gerekir” GB 164 (Hemşin)

     Borçka’nın Laz köyü olan Ḉḫala’da (Düz-köy) çocuk baskın olmuş, ayaklarının üze-rinde duramıyorsa, yedi tek nikahlı olan kapılardan mum toplanarak, çocuğun yas-tığının altına konur. Okunmuş mumlar üç Pazar çocuğun başından dökülür. Sonra mumlar bir beze sarılarak dört yolun ağzına gömülür, çocuk üç sabah namazdan sonra o mumlara bastırılır GB2.

     Şavşat’ta çocuk neden baskın olmuşsa terazinin bir tarafına çocuk, bir tarafına da çocuk neden basılmışsa o konur ve çocuk onunla tartılır GB2 (Şavşat Cevizli), eğer ba-san kedi köpek ise o kedi veya köpek bulu-nur çocuk ona bastırılır GB2 (Şavşat Çav-darlı köyü)

     2. is. Çocuğu olmayan, hamile kalama-yan kadın (Artvin), “çocuğu olmayan kadın Cuma günü komşulardan mum toplar, eriyen mum ağışağın (yün eğrilen çubuk) ucundan dökülür. Mum kert kert şekil alırsa kadın böcekten baskın, insan şekli alırsa in-sandan baskın olmuş denir” GB2 (Ardanuç Aydınköy)   

     3. is. Cüce, kısa boylu insan (Ordu, Trabzon, Giresun); bassuk (Giresun Karabulduk)

< Türkçe bir kelime olan basık CL 373. Bas- kökünden (Altay, Azeri, Balkar, Gagauz, Ka-rakalpak, Kazakh, Kumık, Nogay, Tatar, Tu-van, Turkmen, Uygur), Macarca pàsi “baskı” (UA pàsi)

Kaynak: Özhan Öztürk. Karadeniz Ansiklopedik Sözlük. Heyamola yayıncılık, İstanbul. 2005. ISBN: 975-6121-00-9.
 

Ayrıca Oku

 LAZLARIN GERÇEK TARİHİ

 LAZLAR, Laz kültürü, laz halkı, laz tarihi

Arhavi ve Artvin Halkoyunu kıyafetleri

Artvin halk oyunları

 Karadeniz horonları , horan, horom ve hora kelimeleri

Lazlarda Evlilik Gelenekleri, Evlilik, düğün, nişan

Türk Halk Oyunları