|
|
|
|
Samsun Halk
Oyunları, Samsun Folkloru
|
|
Yazı: Hikmet Gürcan
Ortak Oyunlar:
İsim belirleme çalışmaları
sırasında bazı oyunların ortak oyunlar olduğu
(Samsunda
birkaç yerde birden oynandığı) tespit
edilmiştir.
fiöyle ki:
Kolbastı : Samsun, Bafra, Çarşamba
Kasap : Samsun, Bafra, Çarşamba
Samsun Sallaması : Samsun, Alaçam
Dik Horon : Samsun Vezirköprü
Sarı Kız : Alaçam, Bafra, Ladik, Vezirköprü
Tombul Gelin : Alaçam, Bafra
Gürcü Horonu : Çarşamba, Terme
Üçlü Horon : Salı Pazarı, Terme
Serhoş Barı : Ladik, Vezirköprü
Oduncular : Ladik, Vezirköprü
Sim sim : Havza, Ladik, Vezirköprü
Halkalı : Havza, Vezirköprü
Pıtık : Samsun, Kavak
Ortak Olmayan Oyunlar:
SAMSUN : Çoban, Birinci Kına, İkinci Kına,
Rençberler oyun havası, Dolama,
Cimdallı, Naynem, Gelin Havası.
ALAÇAM : Alaçam Halayı
BAFRA : İkileme, Rumeli Dik Horonu, Köroğlu,
Kızlar Havası, Atlama, Salı-
nak, Hora, Alay Bey, Genç Osman
ÇARfiAMBA : Çarşamba Düz Oyun Havası, Çarşamba
Karşılaması, Sağır Perde,
Karaçalı, Alafranga, fiinanay (Oy Kargalar)
KAVAK : Yamadan Gel Yamadan.
LADİK : Üç Ayak(Ağır Halay), Makinalı, Ağam Ben
Yandım, Yelleme, İki
Ayak.
VEZİRKÖPRÜ: İkileme Halayı, Meşe meşeye benzer.
HAVZA : Yeni sim sim, Dört Ayak Halayı,
Ağırlama-Yeldirme, Havza Çiftetellisi,
Hasancık.
Samsun’da Balkan kökenli Türklerin sayısı
oldukça yüksektir. Bu nedenle de
halk danslarımızın çeşitliliğine büyük katkıları
olmuştur.
Mübadil Oyunları:
Çuğuş (Zigoş), Ağacanın
Fatma, Bilal Ağa, Kabadayı, Kasap, Debreli
Hasan,
Paşa Dudu, Gökteki Yıldızlar, Kamber, Çamaşır
Yıkar mısın, Arap Oyunu, Deveci,
Telgrafın Telleri, Demir Aga, Zirto, Selanik,
Kadriyem, Hüseyi Ağa (İseyina),
Hatice, İsa Bey, Arda Boyu, Hop Hop Birdanem.
Ülke içi göç hareketleri nedeniyle de oynanan
ortak oyunlar da bulunmaktadı
r.
Örnekler :
Dik Horon, Anadolu Çiftetellisi, Kasap, Gürcü
Horonu, Üçlü Horon, Horon
Kurma, Tamzara, Hoş Bilezik, Temur Ağa, dinsel
oyunlar (semah) çeşitleri gibi.
Samsun Mahalli Halk Oyunları
Samsun mahalli “Halk Oyunları, Halk Müziği, Halk
Giysileri ve Halk Türküleri”
ni araştırıp derlerken şu ilkeden hareket ettik.
“Binlerce yıldan bu yana Türk tarihinin her
safhasında yer alan halk kültürü
kaynaklarımızı araştırma, halkımızın geleneksel
kültür değerlerini ele alarak
geçmişten geleceğe insanlarımızın sağlam bir
köprü kurmasını sağlamak, bu çalı
şmalarımızı yaparken köken değerlerinden
saptırılmaksızın, günümüz bilgi, bilim
ve teknolojik olanaklarından yararlanılarak ve
onları çağdaş bir anlayışla işleyerek
çok geniş bir repertuara sahip halk kültürü
alanında hizmet vermek”.
Halk Bilimi ile ilgilenenler bilirler ki kültür
sınırlarla sınırlandırılamaz. Bu
nedenle bir Orta Karadeniz kenti olan Samsun’da
birkaç tür oyun oynanmaktadır.
Samsun Mahalli Halk Oyunları yurdumuz
coğrafyasında şu genel adlar ve
gruplar halinde bölgelenmiş türler arasına
girer.
BAR : Kuzey Anadolu’da Kars, Erzurum, Erzincan
illerimizin bulunduğu bölgemizde
toplu olarak ve genellikle düz dizi ya da yarım
ay biçiminde, oyuncuların
birbirlerine tutunarak oynadıkları disiplinli
grup oyunlarına BAR denir.(Örneğin ;
Samsun Mahalli Halk Danslarından Oduncular ve
Serhoş Barı)
HALAY : Orta Anadolu ile Güneydoğu Anadolu’da
Çorum, Sivas, Malatya illerimizin
bulunduğu bölgemizde toplu, düz dizi biçiminde
ve oyuncuların birbirlerine
tutunarak oynadıkları Halk Oyunlarımıza HALAY
denir. (Örneğin; Samsun
Mahalli Halk Danslarından “Ağır Halay, Üç Ayak
ve Kaba Ceviz.)
KARfiILAMA-HORA: Bu isim altındaki oyunlar daha
çok Kırklareli, Edirne,
Tekirdağ, Kocaeli, Sakarya, Çanakkale, Bursa,
Bilecik ve Bolu illerimizin bulunduğ
u Marmara Bölgesinde oynanmaktadır. Karşılama
iki kişinin karşılıklı oynadı
kları oyun biçimidir. Çiftlerin karşılıklı
olarak oynamaları ya da grup halinde
oynamalarıdır. (Örneğin; Samsun Mahalli Halk
Danslarından Sağır Perde, fiinanay-
Kol Bastı).
HORON-HOROM : Mısır saplarının ve çayır
otlarının 10-15 kucak bir araya
getirilerek dikey durumda yığılıp, tarlada
bulunan kabak devekleri ile üst kısmından
bağlanmasıdır. Başka bir deyişle daire (halka)
şeklinde sıkıca bağlanmasıdır.
Horona başlarken “Horon kuralım” sözü, bir araya
toplanalım, sıkıca birbirimi-ze bağlanalım
anlamındadır. Bu tür oyunlara
Ordu-Giresun-Trabzon ve Rize illerimizi
kapsamaktadır. Samsun’da da “Düz Horon, Dik
Horon, Üçlü Horon ve Gürcü
Horonu isimli oyunlar oynanmaktadır.
Muzaffer Sarısözen, Halil Bedii Yönetken ve
teknisyen Rıza Yetişen’den oluşan
grup, 1943 yılında Tokat, Amasya, Samsun, Ordu,
Giresun ve Trabzon’a 7.
derleme gezilerini yapmışlar, Samsun, Giresun ve
Ordu’da Karşılama, Kaşıkçı ve
İmeci havalarını derlemişlerdir.
Samsun Mahalli Halk Oyunları Oynanış Bakımından
Üç Ana Temele Dayanı
r,
1. Düz sıra biçiminde,
2. Yarım ay veya yarım yay biçiminde,
3. Karşılıklı iki düz sıra biçiminde
Araştırmalarımızda Samsun Mahalli Halk
Oyunlarında daire biçiminde bir oyuna
rastlanmamıştır.
Figür bakımından halk oyunlarımızın çok zengin
olduğunu söyleyebiliriz.
Oyunlarımızı figür bakımından incelediğimizde
iki ana bölüme ayırmak
mümkündür.
Birincisi:
Ülkemizin her yerinde oynanan oyunlarda görülen
ortak figürlerdir.
Bunları ana başlıkları ile şöyle
sıralayabiliriz;
1. Çift sol-çift sağ
2. Üç ayak figürü
3. Çökme figürü
4. Dönme figürü
5. Çapraz yürüme figürü
6. Çaprazsız sekerek yürüme figürü,
7. El vurma figürü
8. Topuk vurma figürü
9. Diz vurma figürü
Bu figürleri çoğaltmak mümkündür.
İkincisi:
Bölge özelliklerine göre bölgede oynanan
oyunlarda görülen ortak figürlerdir.
1. Üçleme
2. Halay sallanışı
3. Omuz sallama-titretme.
Bu iki özelliğin tamamına yakınını Samsun
oyunlarında görmek mümkündür.
Samsun Mahalli Halk Danslarının Karakteristik
Özellikleri
Samsun ilinde oynanan mahalli halk dansları
genellikle kalabalık gruplar halinde
oynanmaktadır. Eller havada tutularak, eller
tutulup dirsekler birleştirilerek, kenetlenerek,
eller omuza atılarak oynandığı gibi eller
tutuşmadan karşılıklı oynanan
oyunlar da vardır. Ancak bireysel oynanan bir
dansa rastlanılmamıştır.
Çökme figürü, el vurma figürü, çapraz yürüme
figürü, topuk vurma ya da ayak
burnu vurma figürü, ayak savurma figürü, dönme
figürü oyunlar içerisinde yer almaktadı
r.
Oyunlar genellikle oyuncuların belli bir alan
içerisinde dolaşması şeklinde icra
edilir. Az da olsa düz sıra halinde oynanan
oyunlara rastlanılmaktadır (Alafranga).
Oyunların oynanışında hiçbir zaman daire
oluşturulmamaktadır. Oyunlar genellikle
yavaş başlar, ilerleyen bölümlerde hızlanır.
Bazı oyunlarda oyuncuların nara attıkları
görülmektedir (Sarhoş Barı ve Kabaceviz).
Karşılama türü Samsun mahalli halk danslarında
yaygın bir şekilde omuz sallama
figürü vardır (Sağır Perde). Erkeklerin omuz
sallama figürleri kızlara göre daha
ağırbaşlı ve diktir.
Özellikle yurdumuzdaki halay türü oyunların bir
özelliği olan ve halayın başında
olup oyunu yönetenlerin ellerinde
bulundurdukları mendil türü aksesuarlar birçok
Samsun oyununda da bulunmaktadır.
El ele, kol kola oynanan Samsun mahalli halk
dansları; dostluğu, kardeşliği, dayanı
şmayı, paylaşmayı, saygı ve sevgiyi
anlatmaktadırlar. Oyunları oynayanlar kadar
izleyenler de zevk alırlar. Düğünlerde,
bayramlarda ve şenliklerde pek çok insanı
n, saatlerce ezgilerin verdiği coşku ile neşe
içinde bu oyunları, her türlü beğeni
kaygısından uzak olarak, icra etmesi kadar
dayanışmayı artıran bir etkinlik olamaz.
Samsun Mahalli Halk Oyunlarında Kullanılan
Müzik
Aletleri
Halk Oyunları müziğinde kullanılan müzik
aletleri ilçelere göre değişiklik
göstermektedir.
Samsun merkez ilçe : Zurna, davul, bağlama,
klarnet, cümbüş,ıklığ.
Çarşamba : Davul, zurna ve bağlama
Bafra : Çift davul, çift zurna
Terme : Davul, zurna, kemençe.
Havza : Davul, zurna, klarnet, cümbüş.
Vezirköprü : Davul, zurna klarnet, cümbüş
Kavak : Davul, zurna
Ladik : Çift klarnet, davul, zurna, bağlama
|
Karalahana Bağımsız Karadeniz Gazetesi'nden makaleler:
Karadeniz Bölgesi haberleri
|
Çay, Türkiye'de en çok tüketilen içeceklerden
biri. Ancak çayın sofralara nasıl ulaştığını
yöre insanları dışında pek bilen yok. İnce Belin
Buğusu: Çay belgeselinin yönetmeni İsmail
Şahinbaş ile konuştuk.
Çay Belgeseli söyleşisi
|
Lazca - Türkçe
Sözlük
Lazuri - Turkuli
Nenapuna
İsmail
A. Bucaklişi & Hasan Uzunhasanoğlu. Lazca - Türkçe sözlük'ün tamamı
alfabetik olarak word dosyası olarak indirilebilir.
A
l
B
l
C l
Ç
l
Ç'l
D l
E
l
F
l
G
l
Ğ
l
H l
İ
l
J
l
K l
K'l
Ll
M l
N l
O l
P l
P'
l
Q l
R
l
S l
Ş
l
Tl
T'
l
U
l
V l
X
l
Y l
Z l
Z'l
3
l
3'
l
Lazca filller l
| |
|
| |
