Kafkasya Arısı

Kaçkar Dağları’nda geniş çapta organik bal üretimi

KAÇKARLAR’DA KAFKAS ARISI

Ahmet İNCİ

Ziraat Yük. Müh.

TEMA Vakfı Arıcılık Danışmanı

Kaçkar Dağları organik bal üretimi için önemli bir potansiyel arz etmektedir. Bilindiği gibi organik gıda üretimlerinde gıdanın üretileceği sahada kimyasallar, gübreler, atık sular, çevreye zarar veren sanayi atıkları ve çevre atmosferini olumsuz etkileyen duman v.b. atıkların olmaması gerekir. Organik bal üretiminde de aynı kurallar geçerlidir. Organik bal üretilecek alanların zirai ilaçlama yapılmayan, çevreyi kirletici fabrika dumanı olmayan, kent yerleşimlerinden yeteri kadar uzak olan, doğal bitki örtüsü yani doğal ballı bitkiler bulunan alanlar organik bal üretimi için ideal alanlardır.

Bu değerler açısından Kaçkar Dağları’na bakıldığında çok yüksek bir potansiyelin olduğu görülmektedir.

Kaçkar Dağların’da arı florası olarak kestane, ıhlamur, karayemiş, orman gülü, yaban mersini, ayıüzümü gibi ağaç ve ağaççıklara ilave olarak orman içi açıklıklarda karahindiba, ballıbaba, böğürtlen, ahududu, ve alpin çayırlarının çok çeşitli ballı bitkileri bulunmaktadır. Bu ballı bitkiler çok kaliteli bal vermektedirler. Nitekim bu alpin çayırlarında üretilen Anzer Balı gibi isim yapmış ballar vardır.

Organik bal üretimi TEMA Vakfı tarafından Artvin ve Ardahan’da 150 arıcı ile yapılmaktadır  
TEMA Vakfı tarafından Artvin – Borçka - Camili (Macahel) havzasında başlayan ve Artvin ve Ardahan’da yaygınlaştırılan bir arıcılık projesi uygulamaktadır. Bu proje çerçevesinde arıcılık teknikleri konusunda teorik ve uygulamalı olarak yoğun bir şekilde eğitilen arıcıların bir kısmı Kafkas Anaarısı üretmekte, bir kısmı da organik bal üretmektedirler.

Organik bal üretim programı doğrultusunda TEMA Vakfı'nın teknik kadroları 30 koloninin üstünde kolonisi olan arıcılara duyuru yaparak toplantılar yapmaktadır.

Toplantılarda saf ve organik balın üretim koşulları anlatılmakta ve isteyen gönüllü üreticiler programa alınmaktadır. Program 2 haftalık teorik eğitim olarak başlamakta, teorik eğitimde başarılı olanlar üretim sezonu boyunca teknik takibe alınmaktadır. Sözleşme yapılan arıcılara organik temel petek, kek, organik üretim için izin verilen ilaçlar ve organik üretime uygun hijyenik arıcılık malzemeleri ve bal kapları verilmektedir. Programa dahil olan üreticiler TEMA Vakfı'nın teknik elemanı tarafından 10 günlük periyotlarla kontrol edilmekte ve girdileri işletmelerine kadar götürülmektedir. Bu ziyaretlerde işletme kayıtları tutularak her arıcının kayıtlara endeksli bal üretimleri belirlenmektedir. Diğer yandan bu arıcılar uluslararası organik üretim sertifikasyon firmalarına önerilmektedir. Hasadı müteakip her arıcıdan alınan bal örnekleri arıcı bazında TÜBİTAK'a gönderilerek ticari früktoz analizleri ve kalıntı analizleri yaptırılmakta, bal paraları TÜBİTAK'tan olumlu sonuç geldiğinde ödenmektedir. Uygulamanın birinci yılında üretilen ballar saf bal, ikinci yılda organik bal olarak tüketiciye arz edilmektedir.
İsviçre sertifikasyon firması İMO ile çalışılmaktadır. Sertifikasyon firması da balları yurtdışındaki laboratuarlara göndererek analizlerini yaptırdıktan sonra sertifika vermektedir.

Damızlık ana arılar ve arıcıların kendi ana arılarını üretmeleri

Arıcılıkta bölgeye uygun ve yetiştirme kalitesi yeterli ana arı kullanılması başarı için şarttır.

Artvin’de uygulanan projede öncelikle bölgenin doğal ırkı olan ve Dünya’nın en verimli üç ırkından birisi olan Kafkas Arısı ele alınmış ve seleksiyonu yapılmıştır.

Seleksiyonu yapılan Kafkas Arısı şimdi bölge arıcılarının hizmetine verilmiştir.

Bal üreticisi arıcılara damızlık ana arılar verilmekte, arıcılar kendi ihtiyaçları olan ana arıları kendileri üretmektedirler. Arıcılara bu üretim tekniği öğretilmektedir.

Damızlık ana arıların pazarlanması TEMA Vakfı’nın ortağı olduğu Macahel Arıcılık A.Ş’ne  verilmiştir.

      Bu sistemin avantajları şunlardır:

• Arıcı damızlığının ne olduğunu net olarak bilmektedir.
• Saf Kafkas damızlık ana arılar,  Artvin – Borçka – Camili’den ucuza ve kolayca temin edilebilmektedir.
• Ana arılar arıcının arılığındaki kolonilerin erkekleri ile döllenmektedirler. Arıcının arılığındaki koloniler o bölgede yaşayabilen bölge şartlarına adapte olmuş kolonilerin erkekleridir.
• Bir arılığın ihtiyacı kadar ana arıyı dölleyebilecek kadar erkek arı o arılıkta erken ilkbahar ve yaz aylarında daima mevcuttur. Ana arılar yeteri sperm alabildikleri için ticari üretimlerdeki döllenme yetersizliği yaşanmamaktadır. Yani doğru üretilmiş ana arılar olmaktadırlar.
• Arıcının her zaman elinin altında kullanabileceği doğru ve güvenilir ana arı bulunabilmektedir.
• Arıcılar kendi ana arılarını üreterek ana arı alma masrafından kurtulmaktadırlar.

Organik balların pazarlanması

TEMA Vakfı tarafından; katkısız ve ilaç kalıntısız organik bal üretimi için eğitilen üreticilerin ürettikleri saf ve organik ballarını pazarlama görevi de TEMARI A.Ş.’ye verilmiştir. Ballar TEMA ve SAKLICENNET etiketleri ile pazarlanmaktadır.
Arıcıların geneli kışın Artvin'in vadilerinde kışlayıp haziran ayı sonuna kadar kestane ve ıhlamur balı üretmekteler. Haziran sonunda Ardahan ve Kars yaylalarına çıkarak, ağırlıkla üçgül, adaçayı, kır yoncası, kekik ve geven balı üretmekteler. Önerilen arıcılık tekniklerini uygulayan, yani her yıl ana arı değiştiren, bakım ve beslemeyi teknik kurallara uygun yapan, doğru ilacı doğru zamanda veren ve uygun yer seçen bilinçli arıcılar kovan başına ortalama 50 kg.’ın üzerinde bal üretebilmektedirler.

2007 yılı için programda olan arıcıların organik ballarından kestaneye 25 YTL/kg, yaylada üretilenlere 15 YTL/kg alış fiyatı uygulanmıştır. 50 kolonisi olan bir arıcı minimum 50x30 kg/koloni = 1500 kgx15 YTL/kg = 22.500 YTL gelir elde edebilmektedir. 100 koloni ile üretim yapan arıcı ise minimum 45.000 YTL gelir elde edebilmektedir

Sonuç

Kaçkar Dağları yüz binlerce arı kolonisinin bal üretebileceği yoğun bir arı florasına sahiptir. Bu coğrafya çevre kirliliği olmayan, organik bal üretimine uygun bir coğrafyadır. Bu florada başarılı olan bölgenin doğal arısı Kafkas Arısı’dır.

Organik bal üretimi TEMA Vakfı tarafından Artvin ve Ardahan’da başarılı bir şekilde uygulanmaktadır. Artvin’de ve Ardahan’da uygulanan sistem Kaçkarlar’da da uygulanabilir ve Kaçkarların bu doğal potansiyeli ekonomiye kazandırılabilir.