Özel Arama

meneksila, moneksila den. Geçmişte Doğu Karadeniz Bölgesi’nde kullanılan ağaç gövdesinin içinin oyulmasıyla yapılan basit, tek parça kayık tipi.

     Evliya Çelebi seyahatnamesinde meneksila (1640-1641) “on pâre Lâz meneksilasına üç yüz kadar tüfengendâz yeniçeri ve bu hâkirin beş adet Gürcü gulâmı birlikde süvar olduk. Meneksila gemileri: Bu gemiler Çoruh nehri kenarında hasıl olan kaba ka-vak ağaçlarından üç pâre ile yapılur. Bir tah-tası tekne gibi altındadır. Birer tahta da yan-larındadır. Fakat fevkalade kebîr levhalardır. Gemilerin kenarında iki adem kalınlığında kamış ve hasır sazlarından örülmüştür. Der-yâ fortunası o kamışlardan gemi içine gire-meyüb bu gemiler Karadeniz fortunasında mantar gibi yüzerler. Kıçı başı nâmalûm tekne gibi bir gûne turfa kayıklardır. Bu deryalarda isimlerine meneksila derler. Yüz a-dem alırlar” EV 2. 96-97, “daha niçe şayka, zarbuna, karamürsel, çekeleve, meneksila gibi gemiler Karadeniz’de şinâverlik ederdi” EV I. 545

Lazlara özgü bu kayık aynı zamanda Osmanlıcada genel anlamda kayık anlamını kazanmış olmalı ki Piri Reis, Kolombun A-merika seyehatini anlatırken yerlilerin kullandığı kayıkları tanımlarken bu kelimeyi (meleksila formunda) kullanmıştır (1513):

“Bu adanun ḫalkı görürler ki gendülere bu gemiden ziyān yok, varurlar, baluḳ avlayub meleksila-yıla bunlara getürürler, bunlar da ḫoş görüb anlara sırça boncuḳ verürler”  PRM Bölüm 5, LF 545

< Yunanca (Bizans) monoksilon (μονό-ξυλον) “kano” (mono [μονό] “tek” + ksilo [ξύλο] “odun”)

     Kelimenin geçtiği Yunanca yazılı kay-naklardan birisi de Anabasis’tir (MÖ 401)

     Giresun civarında yaşayan Mossynoik adlı kabilenin kullandığı kayıklar için bu ifade kullanılmıştır: “[Mosynoik’ler] Bu anlaşmayı onaylamak için teminatlar verip aldılar ve gittiler. Ertesi gün her biri tek bir tomruktan yontulmuş ve her birinin içinde üç adam bulunan üç yüz kayıkla (μονόξυλα) dön-düler” ANBS 5.4.11

     Heredot’un çağdaşı Hippokrat’ Phasis Nehri notlarında “Şehre ya da pazara nadiren yürüyerek giderler, ama daha çok tek parça ağaçtan yapılmış kanolarıyla, nehirde yukarı aşağı seyehat ederler. Zira nehirde pek çok kanal vardır” bu tip kayığın böl-gede kullanıldığını kaydetmiştir (Hippokrates; Havalar, Sular ve Yerler Hakkında, 15; AMC 23)

Ksenophon ve Hippokrates’in notlarından anlaşıldığı kadarıyla Karadeniz’in güneyinde deniz kenarında da kullanılan monoksilolar, Kolhis’te nehirlerde iç bölgelere ulaşmak için kullanılıyordu. Achaei, Zygi ve Heniochi kabileleri deniz için camarae adı verilen daha büyük tekneler kullanmaktaydı.

Haber: Karadeniz'de meneksila bulundu