|
Efsanevi Mithra Mağarası: Maçka Ziya
Kayalıkları
Makale: İlyas Karagöz
Çok tanrılı
dönemde olup bitenler artık efsaneleşmiştir. Bir
tür masal şekline dönüşmüşlerdir.
Trabzon’daki
Mitolojik Mithra mağarası ise tarihsel bir olgu
olarak halen yaşamaktadır.
Mithra
inancı Karadeniz kıyılarından İskoçya
dağlarına kadar izler bırakmış. Bu inanç
sisteminde asıl olan ateştir. İnsanlar en
çok ondan korkar ve o nedenle ona
taparlardı.
Maçka’da
Livera köyünün eteğinde yayıldığı “Sumaa”
dağının zirvesine yakın bir yerde kayalıklar
vardır. Orasının “Ziya kalıkları” olarak
bilindiğini ve adının öyle olduğunu muhacir
giden Livera Rumlarından öğrendim. Kayalar
arasında hiç söndürülmeden yakılan bir ateş
varmış. O nedenle oraya, “ışık veren”
anlamında “Ziya” kayalıkları denirmiş.
Trabzon’da
Boztepe’nin denize bakan yamacındaki Mithra
mağarası ile Liveradaki Ziya kayalıklarının
ilişkili olduğu anlaşılıyor.
Trabzon ile
ilgili pek çok konuyu Alman J. Phil.
Falmerayer’den öğreniyoruz. Mithra mağarası
ve Aziz Eugenios hakkında verdiği bilgiler
efsane olmak dışında tarihi bilgi
niteliğinde olduğu görülüyor.
Falmerayer’e göre, Trabzonlu Eugenios Mithra
mağarasını efsane olmaktan çıkarmış tarihsel
bir olgu olarak Trabzonlulara sunmuştur.
Üçüncü
asırda Trabzon’da Hıristiyanlık yasakmış.
Eugenios ve çevre köylerden iki arkadaşı ise
tek tanrıya inanmış ve Hıristiyan
olmuşlardı. Öyle olunca da bu inançlarını
gizlemeleri gerekiyordu. Onun gayreti ile
din değiştirenlerin sayısı gün geçtikçe
artıyordu. Ne var ki hiç kimse açıktan açığa
Hıristiyan olduğunu söyleyemiyordu. Öyle bir
an geldi ki Eugenios bir gece, inançlı
adamlarıyla Mithra mağarasına giderek
oradaki heykeli kayalıklardan aşağı
yuvarladı. Bu o gün için çok önemli bir
olaydı.
Devlet
işini gücünü bıraktı heykeli devirenlerin
peşine düştü.
Uzun
araştırmalar sonucunda suçlu bulundu.
Bugünkü
Yeni Cuma Camisinin olduğu yerde Eugenios
idam edildi.
Trabzon
halkı Eugenios’u hiç unutmadı. Onu kutsal
bir şehit olarak daima hatırladı. Altıncı
yüzyılda Justinyen tarafından getirilen su
şebekesine onun adı; Eugenios verildi.
Trabzon
İmparatoru Alexi lll döneminde idam edildiği
yerde, anısı unutulmasın diye bir kilise ile
bir manastır inşa edildi. Alexi lll orada
yeniden taç giydi ve evlenme törenini yaptı.
Şehit
Eugenios’un kutsal bir aziz olarak
Trabzonluları her türlü felaketten
koruduğuna inanılırdı.
Adına pek
çok yazılı eserler düzenlendi. Daha doğrusu
onun adı etrafında bir edebiyat oluşturuldu.
Coğrafya, iklim, ticaret ve ticaret yolları,
hanedanlar gibi pek çok konuda yazılı
eserler oluşturuldu. Manastırın geçirdiği
talihsiz bir yangın sonucunda o eserler de
yandı, kül olup gitti.
Mithra
inancı Yunanlılarda da var. Orada Helios /
Güneş tanrısı “dini” olarak bilinir. Bizdeki
“Ziya” adı da aynı anlama gelmektedir.
Pontos kral
hanedanı “Mithradates” ler de adlarını “Mithra”
inancından almışlardı.
Trabzon’daki kutsal Mithra mağarası, şimdiki
adı Boztepe olan efsanevi Mithra tepesinin
yamacındadır. Günümüze kadar ulaşabilmesinin
nedeni, bulunduğu yerin doğal erozyondan
korunaklı olması ve insanların oraya kolayca
ulaşamamasından ve oluştuğu kayaların kolay
erimemesinden kaynaklanıyor.
|
