Hamsi kurban O göze

Deniz,Tarih, ve Mutfak Kültürü

Üç akademisyenin hazırladığı ‘Hamsi Kurban O Göze’ adlı kitapta bol bol Karadeniz var

Karadenizlilerin sofralarının vazgeçilmezlerinin başında gelir hamsi. Pilavı, dolması, sarması, köftesi hatta baklavasının dahi yapılmışlığı var. Sürü halinde yaşayan ve 20 cm’e kadar büyüyen hamsi, Ocak-Mart arasında beslenmek için sahillere yaklaşır. Gündüzleri 30-40 m. derinlerde, geceleri yüzeye yakınlarda dolaşır. Bir yaşından itibaren olgunluğa erişip 18º-20ºC sularda, 25-60 m. derinliklerde ve az tuzlu sularda üreyip yaklaşık 40 bin yumurta döker. Ömürleri dört yıl olan hamsiyi, Doğu Karadeniz bölgesinde Ekim ayının ikinci haftasında balıkçılar dualar okuyarak ve kurbanlar keserek denize açılıp gırgır adı verilen çevirme ağlarıyla avlar. Karadeniz Ansiklopedik Sözlüğü’nün yazarı Özhan Öztürk, “1970’li yıllara dek Karadeniz’de hamsi balığı öylesine çok bulunuyordu ve öylesine ucuzdu ki halk ‘hapsi’ adını verdiği bu balığın fazlasını tenekelerle tarlalara gübre niyetine döküyordu. Örneğin hamsinin bol dolduğu 1937 yılında bir teneke Karadeniz hamsisi beş kuruşa satılıyordu” diyor.
Hamsi Karadenizlinin yaşamında öylesine yer etmiştir ki, Trabzonlu Şair Yaşar Miraç’ın Hamsiye isimli şiirinde anlamını bulmuştur:
‘Hamsinun azmanina/bizde derler balina/köpekbalığı deriz/suda havlayanına
vuran hamsiye denur/bizde çekiç balığı/bıçak taşıyan hamsi/olur kılıç balığı
kız hamsiye hamsiye/türkini diyeceğum/çok da severum seni/uy nasil yiyeceğum’

Hamamizade İhsan Bey’den ilham

Karadenizliler başta olmak üzere deniz mahsullerine düşkün olanların mevsiminde sofralarından eksik etmediği, balıkların şahı hamsinin de bir kitabı var artık. Prof. Dr. Cemal Saydam (Hacettepe Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölüm Başkanı), Kudret Emiroğlu (Bilkent Üniversitesi, Türk Edebiyatı Bölümü Öğr. Görevlisi, Yazar) ve Nihal Kadıoğlu Çevik (Kültür ve Turizm Bakanlığı, Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü, Mutfak Kültürü Araştırmacısı) tarafından yazılan Hamsi Kurban O Göze, Deniz ve Kültür Tarihi adlı çalışmada, kültürel ve ekonomik olduğu kadar, gastronomik çeşitliliği ile de dikkat çekici bir konumda bulunan ‘hamsi’nin tarihsel süreç içinde toplum üzerinde bıraktığı etki, bilimsel yöntemlerle elde edilen verilerle, disiplinler arası yaklaşımla ve zengin bir görsellikle okuyucuya sunuluyor. Divan Edebiyatı’nın ‘divan sahibi son şairi’ olan Hamamizade İhsan Bey’in 1928’de yayınladığı Hamsiname’den ilhamla geliştirilen bu kapsamlı “hamsi” kitabında, Karadenizin ve hamsinin biyolojik yapısından yola çıkılmış, yörenin kültür tarihinde hamsinin konumu, hamsi terminolojisi, edebiyatı, mutfak kültürü içerisinde hamsi gibi, hamsi kültürüne dair birçok başlıkla devam eden içerik, belli başlı hamsi yemeklerinin tarif ve görselleriyle tamamlanmış.
Bu değerli çalışmanın yayına hazırlama aşamalarında, balıkçılık ve buna bağlı olarak taka yapımı, çevre özellikleri, gündelik yaşam içindeki yeri, tarihsel süreç gibi konu başlıklarının yer alacağı bir envanter (alan araştırması/Bartın, Zonguldak, Kastamonu, Sinop, Samsun, Trabzon, Rize ve Artvin illerinin sahil şeridi) çalışması yapılmış. Kitapta yer alan yazılara fotoğraflarıyla araştırmacı ve fotoğraf sanatçısı Doğanay Çevik’in eşlik ettiğini hatırlatalım ve bu kitapla sizi lezzetli olduğu kadar zahmetli de olan hamsinin yolculuğuna davet edelim.

Hamsi Kurban O Göze, Deniz ve Kültür Tarihi/Heyamola Yayınları/200 sf./50 YTL 

 Satın almak için resmi tıklayın

Kitabı Hazırlayan Araştırmacı – Yazar kadrosu;

Prof.Dr. Cemal Saydam : Hacettepe Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölüm Başkanı)

Kudret Emiroğlu : (Bilkent Üniversitesi, Türk Edebiyatı Bölümü Öğr. Görevlisi, Yazar)

Nihal Kadıoğlu Çevik : Kültür ve Turizm Bakanlığı, Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü, Mutfak Kültürü Araştırmacısı)

Fotoğraflar : Doğanay Çevik / Araştırmacı – Fotoğraf Sanatçısı