İl toprakları, kuzeydoğu ve doğudan Zigana ve Soğanlı Dağlarıyla; batıdan Balaban dağları ve uzantılarıyla; güney ve güneydoğudan ise Çimen, Sipikör, Otlukbeli ve Kop dağlarıyla sınırlandırılmıştır.

“Kelkit’in Çimen Dağına yakın olan köyleri Erzincan Ağzına yakın konuşurlar. Köse Bucağı, Hoşmaşat deresi ile Elaç deresi ağızları başka başkadır. Elaç darasi ağzı, kendisine yakın olan Şiran köylerini de etkiler.

Şiran’ın Kozağaç, Tepedam, İnözü tarafları ile Kırıntı, Yeniköy, Selimiye, Çal tarafları ve Telme, Çambaşı tarafları ile Kadıçayırı, Paşapınarı, Sadık, Sinanlı tarafları farklı ağızlarda konuşurlar.

Gümüşhane Merkezinin ağzı ile, Kale Bucağı değişiktir. Hatta Gümüşhane’ye ve birbirine çok yakın olan Tekke ile Pirahmet Köyleri birbirinden çok farklıdırlar. Tekke’nin hemen arkasındaki Bahçecik köyü, Tekke gibi değil de kendine çok daha uzak olan, arada da dağlar olan Aktutan Köyü gibi konuşur. Aktutan Köyü ile hiç bir yakınlığı olmayan Dörtkonak, Hasköy ve çevre köylerle Aktutan’ın konuşma benzerlikleri çoktur.”(Özcan San, s.113-114)

Gümüşhane adından da anlaşılacağı gibi bir zamanlar gümüş yataklarının derya Deniz olduğu coğrafi bir bölgeymiş. Dolayısıyla madencilikle ilgili iş olanaklarının çokluğu kendine özgü zanaatkarlar ve ticari alanlar oluşturmuş. Bununla birlikte Gümüşhane/Argiropoli hatırı sayılır bir nüfus yoğunluğuna sahip olmuş.

Gün gelmiş Gümüşhane’nin gümüş yatakları tükenmiş. 18.yy’da madenlerin kapatılmasıyla yerli veya bölgeye sonradan iş için gelen binlerce insan başka topraklara göç etmeye başlamış. Özellikle zanaatkar bir nüfusa sahip olan Rumlar madenciliğin geliştiği başka yerlere (Akdağ Maden, adında Maden olan her yere...) veya verimli toprakları olan bölgelere göç ettiler. Bu bölgelerden en çok Gümüşhaneli nüfusuna sahip olan yer Kars yöresidir. Kars’ta 80 köy oluşturan eski Haldialılar, 1822 ve 1878 Türk-Rus savaşından sonra, Osmanlıya karşı Rusların yanında yer almalarından dolayı tamamı olmasa bile büyük çoğunluğu köylerini boşaltarak Kafkasya’ya (Gürcistan coğrafyasına) göç etmek zorunda kaldılar. Kafkasya’da maceraları bitmeyen bu insanlar Stalin döneminde topraklarının kollektif çiftliklere devredilmesine direndikleri için Kırgızistan, Özbekistan, Kırım ve Sibirya’ya sürülerek cezalandırılırlar. Stalin’in ölümünden sonra yine bir kısmına geriye dönüş izni verilir. Yeniden yurt değiştiren bu insanlar, S.S.C.B’nin dağılması üzerine 1990 yıllarda Kafkasya’da ortaya çıkan çatışmaların yine ilk kurbanı olurlar. Gürcüler, Abhazlar ve Megrel/Lazlara karşı savaşlarında yanlarına alamadıkları Pontosluları dışlarlar. Binlerce insan Yunanistan’a ve Kafkasların, Rusya’nın çeşitli bölgelerine göç ettirilirler. Son iki yüz yılını tehcir, işkence, sürgün ve asimilasyon politikaların altında geçiren bu halkın başlarına gelenler dünya tarihinde pek az rastlanabilen dramlardan biridir.

Gümüşhane kökenli eski yurttaşlarımızı Yunanistan’ı yeniden yurt edinme çabası gösterirlerken tanıma olanağı buldum. Bir rastlantı sonucu Selanik’in eski Türk mahallesinde onlara ait bir düğünde bulundum. Giysileri Kars ve Kafkas özellikleri taşıyordu. Akordion, klarnet ve kemençeyle düğünlerini renklendirdiklerinde, nasıl oluyor da bu halk hala ayakta durabiliyor, diye kendi kendime sorunuyordum. Belki de sergiledikleri halk danslarını yaşama direnişlerinin bir simgesi olarak göstermek istiyorlardı.

Gümüşhane Halk Oyunları

Oyunların Çalgıları:
Meydanda ve kapalı yerlerde kemençe, tef, Armonika, Klarnet.

Ah Teze Yar –
Akça Ferikler –
Aşırtma –
Aşşahtan Gelirim –
Bıçakoyunu –
Büyük Cevizin Dibi –
Can Temer – Bar. Kadın, Erkek.
Daldalar –
Delipaşa – (Kelkit)
Deli Kız Sinin Geliyor –
Dello –
Dırıngı, Diringi, Dringi – Kadın, Erkek, Tek.
Dilvane –
Dittara –
Dizden Kırma, Dik horon, Urum diki, Vasilin diki –
Durnalar – (Kelkit)- Kadın, Tek.
Efeler – Horon. Erkek.
Eğlenceden Gelenler –
Güzeller barı – (Bak. Nari)
Havahatun –
Hey Mustafa –
Hoşbilezik –
Hoynari –
Karahisar horonu – (Bak. Efeler)
Karabet –
Karşılama –
Kasap –
Kaydırma – (Kelkit)
Kekliği Vurdum –
Koççari – (Kelkit)- Bar, Erkek, Kadın.
Köroğlu Zeybeği –
Köşkaltı –
Kürdün kızı –.
Kürt kızı –
Lazutlar –
Mektepli –
Mero –
Nari –
Nerra – (Kelkit)
Peştemalın Bağları –
Sallanma –
Sarı kız – (Kelkit)- Kadın. Tek.
Sıksara –
Şayrenize –
Şiro –
Sordadiki –
Tamzara barı – Erkek
Temirağa, Temurağa, Temürağa, Timur ağa, Temurağa barı – Bar. Erkek.
Tepeler –
Tiktak –
Tillora –
Tulum –
Turnalar – Halay. Erkek.
Yusuf Zeliha -

 

Yöresel Halk dansları - oyunları; İllere göre Karadeniz Bölgesi horon ve barları listesi

Türk Halk Oyunları