KEMERALTI’NIN İZMİRİ, İZMİR’İN KEMERALTISI

İzmir’in en müstesna alanlarından biri olan tarihi Kemeraltı Çarşısı’nın da artık bir kitabı var. Hakan Kazım Taşkıran’ın, “Kemeraltı’nın İzmir’i” çalışması tarihi çarşıya daha farklı bakmamızı sağlıyor.

Uğur BİRYOL

Kemeraltı Çarşısı’nın geçen yüzyıllarda başlangıcını oluşturan Anafartalar Caddesi, Mezarlıkbaşı semtinden itibaren deniz cephesini içine alan bir kavis çizerek Konak alanına ulaşır. Sözü edilen bu kavisin oluşmasındaki neden, caddenin geçen yüzyıllardaki iç limanın etrafında yer almış olmasından kaynaklanıyor. Liman doldukça yeni yerleşim ve ticaret sahaları açılmış ve buraları yeni binalarla değerlendirilmiş. 1592 yılında kale kapısı önüne Hisar Camii inşa edilmiş. 1650–1670 yılları arasında limanın bir bölümü doldurularak bir Çarşı kurulmuş. 1744 yılında da Kızlarağası Hanı inşa edilmiş. Kızlarağası Hanı, İzmirliler için bir alışveriş mekânı olmasının yanı sıra uzun soluklu bir dinlenme mekânı da aynı zamanda. Dünyanın en büyük açık hava çarşısı niteliğindeki tarihi Kemeraltı çarşısının içinde ve Konak meydanına yakın bir noktada bulunan Kızlarağası hanı, geçmiş günlerin görkemini yaşatıyor misafirlerine. Anadolu’dan İzmir’e yönelen kervanların taşıdığı malları depolamak, pazarlamak ve tüccarlar ile kervanları barındırmak için yeni han ve kervansaraylara ihtiyaç duyuldu. Bu nedenle Kızlarağası Hanı Hacı Beşir Ağa tarafından inşa ettirilen ve uzun yıllar İzmir’de önemli bir boşluğu dolduran Kızlarağası Hanı, 1993 yılında restore edilerek turistik çarşı olarak hizmete girdi. Osmanlı mimarisinin günümüze gelen İzmir’deki nadir eserlerden olan çarşının üst katında, galeriye açılan odalarda yatmak isteyenler kalır; zemin katta ise yükleriyle develer, tüccarlar ve hizmetkârların kalabileceği odalar, malların boşaltıldığı ve pazarlandığı dükkânlar ile pazarlık yapan insanlar bulunurdu. Kızlarağası Hanı gibi hanlarla ve üstü kapalı dükkânlarla dolu Kemeraltı Çarşısı ise sonsuz bir derya gibi. Her bir yerinde ayrı bir telaş söz konusu. Fincanda pişen Türk kahvesi eçmek isteyenlerden, düğün alışverişi yapanlara kadar geniş yelpazede bir insan çeşitliliği mevcut Kemeraltı’nda.
Kemeraltı’na yakından bakmak
Çocukluğu da Kemeraltı’nda geçmiş araştırmacı- yazar ve yayıncı Hakan Kazım Taşkıran son derece titiz bir çalışma gerçekleştirerek, Kemeraltı’nda geçmişten bugüne kadar görülebilecek her şeyi yazı ve fotoğraflarla belgelemiş. Kitapta okuru neler bekliyor konusunu açarsak: Öncelikle İzmir tarihine genel bir bakışla başlıyor Taşkıran ve İzmir adının kökeninden, Tepekule Höyüğü’ne, oradan Kadifekale’ye, Agora’ya ve İzmir tarihinin alamet-i farikası mekânlara bir yolculuğa çıkarıyor bizleri. Cumhuriyet döneminde İzmir’i anlattıktan sonra da tarihi çarşının geçmişten bugüne kadar olan serüvenini anlatıyor. Kemeraltı’ndaki sinemaları, kulüpleri ve çeşitli dernekleri de anlatan kitapta; fotoğrafhaneler, basın ve yayın hayatı, sahaflar, eğitim kurumları gibi başlıklarla kültür mercek altına alınıyor. Hakan Kazım Taşkıran, bununla da yetinmiyor ve eserinde Kemeraltı’nın camileri, medreseleri, sebilleri, çeşmeleri, han ve hamamları, havraları ve anıtsal düzenlemelerini de sokak sokak fotoğraflarıyla gözler önüne seriyor. Son olarak çok büyük bir açık hava pazarı niteliğindeki Kemeraltı çarşısındaki yem içme kültürüne, kahvehanelere, lokantacılara uzanıyor kitap. Ve kitabı bitirirken hiç gitmeseniz de gitmiş kadar oluyorsunuz Kemeraltı Çarşısı’na. Elbette bu kitabı edindikten sonra, gitmemek de kayıp hanesine yazılacak kadar büyük bir hadise olur.



Tarihe saygı ödüllü sahaf

Taşkıran ailesine ait “Tepekule Kitaplığı” ise 29 Şubat 2008 tarihinde Sabah Gazetesi tarafından Türkiye’nin ilk on sahafından biri seçilmiş, 2003 ve 2008 yıllarında İzmir Büyükşehir Belediyesi “Tarihe Saygı” ödüllerini almış. Hakan Kazım Taşkıran’ın titizlikle hazırladığı eserde, kitaba dair şunlar söyleniyor: “ Kemeraltı, konut alanlarıyla ticari yaşamın iç içe girdiği eski kent anlayışıyla, bugün oldukça eleştirilen, geleneksel yapısını uzun yıllar yaşatmış ve halen yaşatan bir bölgedir. Antik dönem İzmir'iyle, modern dönem İzmir’i arasında bir köprü olan ve günümüz İzmir'inin çekirdeğini oluşturmasındaki tartışılmaz önemine karşın, bugüne kadar çıkmış olan çeşitli yayınlarda hak ettiği yeri bulamayan Kemeraltı'nı, daha yakından tanıyalım. İzmir'e bir de Kemeraltı’ndan bakalım...” Kemeraltı’na yakından bakmak ve her bir noktasını keşfetmek isteyenler için bu çok özel çalışmanın es geçilmeyeceğini umuyorum.

[email protected]