ARAKLI

Araklı, Araklıçarşısı, Heraklia, Aragelle, Aragli coğ. Trabzon iline bağlı (il merkezi 30 km), kuzeyinde Karadeniz, doğusunda Sürmene ilçesi, güneyinde Gümüş-hane ili, batısında Arsin ilçeleriyle çevrili ilçe ve batısında Yorakar, kuzeyinde Samayer, güneyinde Petekli ve Linostaş köyleriyle çevrili ilçe merkezi kent adı (Lat (DMS)  40° 55' 60N  Long (DMS)  40° 3' 17E  Altitude (meters)  5 m)

    Araklı ilçesi de pek çok Karadeniz kenti gibi, güneye doğru yükselen, kıyıya paralel uzanmış sıradağların önünde, dar bir sahil şeridi üzerinde kurulmuştur.

     Arsin ilçesi ile doğal bir sınır teşkil eden Yanbolu Deresi dışında, Karadere ve Gorgor ilçenin diğer önemli akarsularıdır. Sahil yolu yapılmadan önce kıyıları plaj niteliği taşıyan ve fırtınalı havalarda balıkçı teknelerinin sığınabileceği doğal bir limana sahip olan ilçenin, güneyi ladin ve kayın ağaçlarından meydana gelen ormanlık alanla kaplıdır.

     Çay ve fındık tarımı başlıca gelir kaynağı olup, hayvancılık geleneksel yaylacılık yön-temiyle yapılmaktadır.

     Cumhuriyet döneminde Sürmene ilçesi-ne bağlı bir bucak iken 1953 yılında ilçe ol-muş ve Araklı Belediyesi de bu tarihte ku-rulmuştur.

Belediyeler (4)

1. Araklı

Mahalleleri: Hürriyet, Kalecik, Merkez, Özgen

2000      22.506

1997      18.475

1990      12.141

1985      12.051

1980       8.250

2. Çankaya

2000    3.225

1997    2.149

1990      901

1985      900

1970      714

3. Erenler

Mahalleleri: Camii Mahallesi, Merkez Mahal-le

2000     3.734

1997     2.622

1990     2.094

4. Yeşilyurt

Mahalleleri: Pınaraltı, Pınarbaşı Merkez mahallesi

2000     2.795

1997     3.056

1990     2.220

Köyler (42)

< Brendemoen’in textlerinde hem Araklı’da-ki kiliselerin haberleşmedeki önemi hem de Araklı kelimesinin etimolojik kökenine dair önemli bir ipicu bulunmaktadır:

“gelgelelım hoveladakı kilise/ ibadet ύçύn deyidύ/ telefon kilisesi/ eski telefon/ burdan erzύrύme diyelım trabezandan xaber verile-cek kı istanboldan donanma geldi/ dişarı çıkaca:k/ e nasi birleştύrecekler erzύrύme xaber verilecek/ şındi araklıda vurulur arak-lınύn eski adi araGalledύr/ araGallede vuru-lur çanka diyelı˚m uç kere/ uş Da vurur ka-şukçudaki Daşύn ύstinde/ uş Da vurur diye-lı˚m bifaradakı uş Da vurur oveladakỊ/ ya-rỊm sa:Da gẹtmeden erzύrύm xaber aurki Guvet çıkti d’enizden// şỊndi bizım bu dere uzerindeki kiliseler yanẹ xaber uçun yapỊl-miştiler xaber ύçύn iba:det ύçύn de:il yanẹ” BR 54/109 (Araklı Pervane)

     Toponomik isimlerin büyük bölümünün Yunanca kaynaklı olduğu Trabzon’da Araklı’nın ilk bakışta, Ermeni kökenli olduğu sanılan Doğu Roma imparatoru Herakle-ios’in adı olan Heraklia formundan bozulup geldiği düşünülebilir. Aynı mantık içerisinde Konya ve Zonguldak’ta Ereğli  dahası Ana-dolu’nun pek çok köyünde cömertçe kullanılan Erikli adlarının isim babası olarak imparator Herakleios’un adı anılmıştır.

     Bununla birlikte antik Bithnia üzerinde bulunan ve Megaryalılar tarafından kolonize edilmiş Heraklia (Ηράκλεια) kentinin kuru-luşu, Roma İmparatorluğundan daha eski-dir.

     Anabasis’te (MÖ 401) Heraklia’nın ö-nemli bir liman kenti olduğuna dair bilgiler bulunmaktadır:

“Tersine gemilere binerseniz, burdan Si-nope’ye, Sinope’den de Herakleia’ya kadar kıyı kıyı gidersiniz. Herakleia’dan sonraysa ne karada ne denizde güçlükle karşılaşır-sınız; çünkü Herakleia’da pek çok gemi vardır” ANBS V. 6. 10

“Parthenios’un kaynağını geçtikten sonra Megara’nın Mariandyn’ler topraklarındaki kolonisi Yunan şehri Herakleia’ya vardılar” ANBS VI. 2. 1.

     Yunan mitolojisinde İraklis (Ηρακλης), Zeus ile Thebes’li Alemene’nin oğlu olup, sonradan Romalıların Hercules olarak adlan-dırdığı kahramanın da adıdır.

     Bu verilere karşın, Araklı’da özellikle Ka-radere üzerindeki tarihi Ermeni yerleşimi PMN 115 ile Brendemoen’in texlerindeki Hamzaçebi’nin Aragelle beyanı göz önüne alındığında Araklı adının orijinine ilişkin farklı bir Ermenice kaynak sorgulanabilir. Nitekim, Ermenilerde, soyadı olarak Arakelian, Are-kelyan erkek ismi olarak Arakel (ARNL) hat-ta İstanbul Ermenileri içinde Arakel Amira Dadyan, Arakel Sisak Dadyan, Arakel Bey Dadyan gibi örneklere rastlayabiliyoruz.

Genç (Muş) ve Arapkir (Malatya) ilçelerinde bulunan Arakil adlı köylerde bu savı güç-lendirmektedir.

Birecik (Urfa), Muş, Şarkikaraağaç (Isparta), Gerede (Bolu) yerleşimlerindeki Arak ve Mazkirt (Elazığ) Araki köy adları da aynı de-ğişimin sonucu olarak ortaya çıkmış olabi-lirler KY 45.

     Bu tezi destekleyen artı bir veri olarak, Gürcistan’da, muhtemelen aynı orijinli köy adları bulunmaktadır:

·       Arakeli/Arakali (Lat (DMS) 41° 27' 11N Long (DMS) 44° 24' 4E Altitude (meters) 683 m)

·       Patara-Arakali (Lat (DMS) 41° 19' 0N Long (DMS) 43° 40' 0E Altitude (meters) 1.990 m)   

·       Arakhlo (Lat (DMS) 41° 28' 1N Long (DMS) 44° 41' 40E Altitude (meters) 410 m)