Yöresel kelimelerimizi tanıyalım, tanıtalım

[admin]

Gerekmedikçe benzer başlık açılmadan, konuyla ilgili sağlam bir aktarı/kaynak arşivini de oluşturmaya (*kaynak belirtilerek) çalışarak bu başlık altında tartışalım.
Konuyu özellikle Karadeniz vazgeçilmez ögesi sepet ve terminolojisiyle başlatıyorum.

sepet, sebet is. Fındık dallarından örülerek çeşitli boylarda yapılan eşya, yiyecek, yap-rak, gübre taşımaya yarayan araç adı.
Türkü:
Sepetumun ipleri
keseyi omuzumi
At kara peştamali
Bi goreyum yuzuni” (Rize)
 “arkamda sepetcuğum/ içinde arpacuğum” BY 47; sebet (Sürmene, Rize)
     Ağacı bol olan Karadeniz’de fazla araç gerektirmeyen ve bir iki bıçak türüyle ger-çekleştirilebilen sepetler hemen her yörede ve köyde üretilmektedir (Sümerkan, 1988: 17)
     Sonbaharda fındık ocakları budanırken sökülen, 2-3 cm çapında, 1 m boyunda fın-dık eşkinleri (sürgünleri) sepet yapmak a-macıyla kullanılır. Suda 3 gün bekletildikten sonra, yarma bıçaklarıyla üçe ayrılarak ince şeritler haline getirilip henüz nemliyken (esneklik sağlanmışken) sepet örülmeye başlanır. 
     Zihnioğlu’nun, 1930’ların Rize’sinden ak-tardığı bir kesitte, sepetin neden günlük ha-yatın önemli bir parçası olduğu anlaşılmak-tadır:
“Rize ve çevresindeki köyler genellikle kıyı kesiminde kurulmamıştır. İç taraflara uza-nan tepeler üzerinde yerleşmiştir. Kıyıdaki küçük çaplı yerleşim yerleri ise daha çok alışveriş merkezleridir. O dönemde içeri doğru gittikçe yükselen tepelerde kurulan köylerden, kıyıya inmek ve çıkmak için at veya öküz arabası kullanma imkanı da yoktu. Döne döne inilen ve çıkılan daracık yollarda tek taşıma aracı insandı. Zira bölgede, at, öküz veya yetiştirme ve besleme için herhangi bir tahıl ürünü, ot ve kuru saman üretilemezdi. Genellikle ka-dınlar, kıyıyla köy arasındaki başlıca ulaşım aracı idiler. Karadeniz kadını kendi yükünü kendi taşır ve nereye gitse sepeti sırtından eksik etmezdi. Köye taşınan malzemenin başında mısır gelir, yiyecek ve giyecek maddeleri de sırtta  bu sepetlerle taşınırdı. Zira pek çok ihtiyaç maddesi önce Kara-deniz yoluyla kıyıya ulaşır, sonra köylere taşınırdı” BYP 21.
Etimoloji: < Farsça seped

Küçükten büyüğe sepet çeşitleri:
Çocuk sebeti, kuviçça, metruş, iskandal, tezek sebeti G 157 (İkizdere)

galaf, ḳalaf is. Yük taşımak için kullanılan büyük boy arka sepeti (Trabzon, Rize, Art-vin, Bayburt, Gümüşhane)
Terminoloji: ḳalafiḳa (Sürmene Maċuka); galat “sepet” B 117 (Bayburt); ḳalat (Şav-şat); ğalat “arka sepeti” (Bayburt), “iki a-yaklı meyve sepeti” (Şiran) GK 499
     Lazca kalati İA 213,
     Gürcüce ḳalati (Borçka)
     Hemşince galat (Hopa Hemşin), galat (Vaux, 1996)
     Megrelce ḳalat-i “sepet” MNG 149
çiten 1. is. Yaprak sepeti (Çayeli Raşot, Kalkandere Kapmes), İK 51; fındık çubu-ğundan seyrek dokuda örülmüş hafif, geniş gözeneklere sahip, en büyük boy sepet tü-rü.
     İneklerin altına konulacak yapraklar or-mandan ahıra çitenlerle taşınırdı. Ahır ze-mini taş olduğundan hayvanların hasta ol-maması için ısı yalıtımını sağlayacak bir ta-bakaya ihtiyaç bulunmaktadır. Bu da fındık, kızılağaç, karayemiş, eğrelti ve bazı yöresel otların yapraklarıyla saplanır.
     Günümüzde naylon çay tarboları çıkınca çiten demode olmuştur “yapraḳ suburme zamaninda” kullanılır (Trabzon), “kulpsuz sepet” OYA 340; çatan “sığır gübresi taşı-makta kullanılan büyük kızak sepeti” (Şav-şat); çeten (Torul)

Yöresel yaprak sepeti terminolojisi:
•   Lazca pasḫa (Hopa, Fındıklı)
•   Sürmene, Çaykara  ḳofin
•   Çayeli’nde çeḫter
•   İkizdere’de çufe 
•   Dernekpazarı çiten
Kaynak:   Karadeniz Ansiklopedik Sözlük , ISBN 975-6121-00-9. Yazar: Özhan Öztürk, Yayınevi: http://www.heyamola.net/


*Ekteki sepet fotoğrafını gönderen haksahibi: Selocan (Köprübaşı)

[kaknus]

Bu konuda  Trabzon-Şalpazarı'nda kullanılan birkaç kelimeyi yazayım
-Ayam: Hava durumu anlamında kullanılır.
Ayam açtı:Hava açtı, güneş çıktı.
Ayam bozuk:Hava bozuk, yağışlı.
-Alamuk:Yağışlı havalarda görülen güneş anlamında kullanılır.
Alamuk çavdı:Hava yağışlı veya kapalıyken güneş çıktı demektir.

[büyükliman61]

 kartopi:patates, lazut:misir, taflan:karayemis su an aklima gelenler.

[paşalıoğlu]

Sepete ilişkin Giresun-Keşap'ta kullanılan kelimeler:

*Gıdık: Kola takılmak için kolçağı olan yayvan sepet. Bazı köylerde kolçak da denir.

*Sivri sepet: Bele bağlanması için yer dokuması kolandan (enli ip) bağları olan bele bağlanan fındık toplama işinde kullanılan üst kısmı dairesel ve dibi sivri  olan sepet. Çok küçük ve çok büyük olmamasına dikkat edilir. Büyüklüğü fındıkla dolu olunca beli incitmeyecek ağırlığa ve sepet bele bağlı iken hareket etmeyi engellemeyecek çapa göre ayarlanır. Bu sepet ayrıca ağaçlardan meyve toplamak için de kullanılır fakat ağaç üzerinde bele bağlanmaz. Uzun bir ip yardımıyla yukarı çekilir ve dolduğu zaman ipe bağlı olarak aşağı indirilir.

*Şelek: Sırtta mal taşımak için yapılan üst kısmı oval, dibinde iki sivrilik bulunan kolandan omuza takma askıları bulunan sepet. Hafif yükleri taşımak özellikle pazardan alınan malların taşınması için kullanılır. Çeşitli büyüklükte olanları vardır.

*Yarımlık: Şelekten büyüktür. 50 kilo kadar yeni toplanmış fındık alır. Toplanan fındıklar sivri sepetlerden yarımlıklara boşaltılır. Dolan yarımlıklar bahçe içinde toplanan fındığın biriktirildiği yere taşınarak boşaltılır.

*Harar: Hayvansal gübre taşımak için kullanılır.

*Gazel HararıÇok büyüktür. Gübre amacıyla kullanmak için toplanan gazeli taşımak için kullanılır.

Bölgede oturan bir arkadaşın bu sepetlerin fotoğraflarını çekip göndermesi dileğiyle.
                 

[otacı]

 YENLİK: hafif anlamında Trabzon'un merkezinde kullanılan bir sözcüktür.

 GOŞA: patlamış mısır yerine kullanılır.

 İŞKEBİT: arı için kullanılır.

 KAVUŞMAK: buluşmak fiili yerine kullanılır.

 BİLE: beraber demektir.

 GÜLMEK: dalga geçmek anlamında kullanılır ve geçişli bir fiil olarak kullanılır.

 POSTAL: fahişe, kötü kadın anlamında kullanılır.

 ZAĞAR: köpek anlamında kullanılır.aslında zağar adı altında bir köpek cinsi vardır ama Vakfıkebir'de zağar her türlü köpek demektir.

 KONUŞUK: kelime, laf, söz anlamında kullanılır.

 NENE: büyükanne değil de öz anne anlamında kullanılır.

 AGA: baba anlamında kullanılır.

 KIYLI: gümüşhane ve çevresinde tepsi manasında kullanılır.

 ABA: gümüşhane'de anne anlamına gelir.

 BİBİ: gümüşhane'de hala/teyze yerine geçer.

 CECİM: gümüşhane'de el dokuması halı için kullanılır.

 

 

[admin]

Şoromil, şoromul: Mısır yarması hazırlama kamacıyla kullanılan el değirmeni (Sürmene)
Çiten: Serander yaptıracakparası olmayan köylülerin mısır depolamak için kullandığı kiler (Giresun, trabzon

*Fotoğraflar ekte

[paşalıoğlu]

Giresun'da "çiten" yerine "çöten" veya "çötene" kelimesi kullanılmaktadır. Çötenenin şekli yukarıdaki resimde görüldüğü gibi olabilir ama üst kısmı kubbemsi de olabilir yani ağız kısmı daire şeklinde olan ters çevrilmiş büyük bir sepeti andırır. Mısır depolamak için değil kırılmış mısır koçanlarını ön kurutmaya tabi tutmak için kullanılır. Burada kurutulan mısır koçanları "hollanır" (mısır taneleri koçandan ayrılır), güneşte (gün darısı) kurutulduktan sonra çuvallanır ve serentiye (serander) kaldırılır, yani koçandan ayrılıp güneş kurutulan gün darıları veya tarladan toplandıktan sonra fırında kurutulup hollanan fırın darıları serentide saklanır. İhtiyaca göre değirmene götürülüp öğütülür veya el değirmeninde çekilerek darı yarması yapılır.

[kaknus]

Goşama:Avuç anlamına gelir.
Goşamalamak:Avuçlamak.
Hobuç etmek: Sırtına almak. Eğer sırta bağlanırsa hobuç etmek kullanılmaz. Sırta sarmak deyimi
kullanılır.

[admin]

Aşağıdaki kelimeleri Kürtünlü bir arkadaş derleyip, eski foruma göndermişti.

Abrul Nisan Aga Hitap Şekli (arkadaş için)
Ağuşık Yarı Açık Anışık Yarı Açık
Ahacuk İşte Ayam Havanın durumu
Alıştırmak Ateşi Tutuşturmak Alaf Dallardan Hayvan Yemi
Abat olmak Zengin Olmak Akuru Yamaç çapraz gitmek
Aha Burda Anlamında Afur Ahır
Ağaltı Hafif Yiyecek Agıbet Acaba
Ağşak Yün İp Yapma Aracı Acamı Acemi
Accuk Az olan Allancak Hamak'ın atası
Alamuk Buhran veren hava Amel İshal
Angut Aptalca, Avanak Alartı Aydınlık
Akınmak Kayak, Kaymak Aleme Eşkere Ayıpr Şeyi Açıkca Yapma
Andır İşe Yaramayan Ağırmak Yüksek Sesle Bağırmak
Anlak Açık Alan Annaklamak Gözetleme, Bakmak
Alaşağı Horonda Eğilmek Artuk Yemekten kalan
Argış Taşımada Yükün Molası Aşak Yün İp Dokuma Parçası
Aşlamak Aşılamak Aşar Turşu ile ilgili
Aşki Nedenin Belli Olması Avu Zehir,Orman Gülü
Ayama Takma İsim Ayı Kulağı Zehirli Bitki
Avruz Doğuran İnegin Sütü ilgili Aşana Evlerde ki Toprak Kısım
Andır galsın Uzak Durulsun Ardaf Aç Gözlü
Allah baynıtmasın Allah iyiliğini versin Akunduk Çam sakızı öncesi, reçine
Atlak Dere'yi Kolay Geçmek Acımak Yaylalarda Bir Bitki

B
Bat Tahta Çit Başak Toplamadan Kalan Fındık
Batırmak Sokmak Bahalı Fiyatlı
Bayak Az Önce Bece Bu Gece
Bere Koyun Sağım Yeri Beduru Kuyu Kazanı
Boyunbağı Atkı Bezenne Bezelye
Bıçkı Hızar Böcük Böcek
Böğön Bugün Börülce Bir Bitki
Buymak Üşümek Bayak Az Önce
Bızdıklamak Hızla Kosmak,Zıplamak Bahçalamak Fındık Budama
Bıldır Geçen Sene Bibi Büyük Hala
Bişi Önemli veya Gizli Söz Bohça Bezden Taşıma Eşyası
Bidoğrama Azacık Bile Beraber
Bozaltı Alaca Karanlık Boyuna Sürekli
Bucaklık Eski Evde Mutfak Buymak Üşümek
Büngüldemek Yerinde Durmamak Bük Düzlük Arazi
Bürümcek Beyaz Başörtüsü Büz Kanalizasyon Borusu
Böce Fasulye Bidutam Az, Biraz
Bere Koyun Sağım Alanı Bahalı Pahalı
Boydak Yalnız Başına Bosamak İneklerle ilgili
Beri Bura
C
Cahal Cahil Caranak Sağanak Yağmur
Caydak Yalnız, Az Giyinme Caplama Az Kalın Çıta
Camedan Vitrin, Cam Arkası Camadan Keçi kılı Sırt Çantası
Cam Işığı Gaz Lambası Cahdetmek Azmetmek
Cenük Yaylaya Göre, Sahil Ceek Garga Bağıran Ala Karga
Cember Başörtü Çeşidi Cerlemek Densizce Karşı Çıkmak
Cıbban Alkış Cıdık Daldan Kuş Kapanı
Cılk Sulu, Bozulmuş Yumurta Cımbış Komiklik
Cındık Küçük Cırıfta Küçük Ekmek Kızartma
Cingan Çingene Cicik Meme
Cimcik Çimdik Cufarlamak Sıcaktan Bunalmak
Cıvırtmak İshal, Oyun Bozan Cızmak Çizmek
Cara Akıntı Cücük Civciv
Cılga Küçük Ark Crankettirmek Vurmak, Ses Çıkarmak
Ciğikleme Gizlice Gözetleme

Ç
Çapula Ayakkabı Çavur İz
Çavgun Yağmurun Sızması Çaldırmak Uyumak
Çalpara Kalaylı Tencere Çalpama Sallama
Çangal Uzun Sırık Çeç Ayıklanmış Fındık
Çenti Çanta Çılpı Doğrultu
Çencik Kapı Mandalı Çentii Çanta
Çivit Çekirdek Çort Dikenli Alan
Çentik İşaret, İz Çıpır Alaca Renkli
Çardak Çatı Kısmı Çölük Ağaç Parçası
Çömen Otluk Çöten Tahıl Ambarı
Çömez Acemi Çöör Mısırın Alt Kısımları
Çökelik Yağsız Kuru Peynir Çillenme Tohumların Yeşermesi
Çimmek Yıkanmak Çavun İz
Çöllemek Bahçeden Meyve Çalma Çekişmek Ağız Kavgası

D
Dastar Yün İpliğinden Kilim Darı Mısır
Damlalık Çatıların Alt Kısmı Dayança Koltuk Değneği, Destek
Davun Veba Dadlı Tatlı
Dadduk Sevimli Depebızdık Takla Atmak
Debertmek Karıştırmak Denizlik Çerçevede Önü Beton
Depmek Ayakla Sıkıştırma,Vurma Deze Teyze
Depük Kuru Hava, Yerler Derbey Eskiden Lüks Ayakkabı
Dişemek Keskin Hale Getirmek Dildan Kıskaçlı Böcek
Divildek Çok Hareketli Ditmek Tırnakla Karıştırma
Dilmek Kemek,Bölmek Doh Dikkat Çekmek
Döşürcü Dilenci Dolamak Sarmalamak
Donatmak Hazırlamak,Süslemek Dolaşmak İplerin Karışması
Dalaşmak Kavga Etmek(İt Kavgası) Domagöz Bezelyenin Haşlanması
Doruk Ağacın Tepesi Dundar Üstü Kapalı Yer
Düve Yaşına Gelen İnek Düdek Olgunlaşmamış Meyve
Dırmaç El Örgüsü İp

E
Ecünnü Cin Efir Yanma Hissi
Eğercek Yün İp Eğirme Aleti Ehel İyi
Efsi Ucu Yanmış Odun Eşkere Açıkca
Eşün Ekmek Çevirme Aleti Enük Köpek Yavrusu
Evcimek Eli Ev İşlerine Yatkın Emi Oldumu, Amca
Enteri Elbise Eşü Ekşi
Essah Gerçek Erinmek Üşenmek
Eşmek Kazmak Ellik Eldiven
Ebelik Geniş Yapraklı Bitki Eviik Üveyik Kuşu
Elmek Avuç Dolusu Evza Kibrit
Evcülük Çocukların Aile Oyunu Evlürü Yeterli

F
Fanya Gaz Lamba Çeşidi Farimek Hafiflik
Faşırtı Yayın Bozukluğu Fayrap Ateşle İlgili
Fetir Saçta Ekmek Çeşidi Ferimek Hafiflemek
Feğelfeşkil Paramparça Feşel Yaramaz
Ferik Piliç Fıraklı Örülmüş Çit
Fırıç Pişirilmiş Meyve Fışırtmak Fırlatmak
Fiske Yavaşca Fiğ Yemek Yapılan Bitki
Fıttiik Ağaç Kabuğu Düdük Fol Kümeste Tek Yumurta
Foltak Bolca,Geniş Fodul İtiraz Eden
Fene Çok, Fazla
G
Gabalak Bir Bitki Gaban Yamaç
Gaccuk Kadar Galemlik Baca
Ganayaklı Mazlum Gacır Fındığın Yaş Kabuğu
Gartopu Patates Garduk Patates
Gagiliç Biçimsiz Şekil Gambak Kel
Garalastik Lastik Ayakkabı Gararbazar Yaklaşık Olarak
Garsamba Eşya Fazlalığı Gasmuk Çam Kabuk Altı Zarı
Gavsun Fındık Çotanagı Gavunç Hadım
Gavşurmak Yün İp Üretmek Gapcuk Yara, Parça Üstü
Gapı Kapı, Evin Önü Gatık Ayran, Aparat Yiyecek
Gazel Kuru Yapraklar Gasmak Sıkıştırma
Gancık Dişi Köpek Gasla Yalan
Gandak Şekli Bozuk Dikim Gadalı Dertli
Gaş Uçurum Kayalık Galdırik Bir Bitki
Galeze Angarya İş Gaybana Olumsuzluk
Gareygen Bir Ağaç Gaza Kaza
Gazara Kazaren Gamalik İşe Yaramayan,Uyuşuk
Galabalık Kalabalık Gebic Kenarı Olmayan
Gebicci Değirmeci Gevük Odun Paçaları
Gevmel Ağızda Çiğnemek Garavu Ucu Kanca Gibi Dal
Gelek Yaprak Gelberi Tırmık
Geçek Merdiven,İskele Gerce Sarmaşık Bitki
Gelçek Merdiven,İskele Gıcık Sinir Bozucu
Girebi Dal Kesim Aleti Gıdık Fındık Toplama Sepeti
Gıcırik Dönen Ağaç Oyunu Gırkmak Traş Etmek
Gıymık Küçük Odun Parçacığı Gınnap İp
Gırklık Koyun Kırkma Aleti Gıçatmak Hayvan Tekmesi
Gıyılı Tepsi Girinti Kesici Bahçe Aleti
Gısmak Çimdiklemek Gı Kız Anlamında
Gıran Tepelik Yerler Golit Eski Fırında Ekmek
Gılık Kıyafet, Görünüm Gırağ Donmuş Sabah Çisesi
Gıskı Kışkaç Gobca Düğme
Gofil Fıçı Gol Kol, Raf
Got Ağaç Ölçü Kovası Goğuk Delik,Ağaç Kovuğu
Goşama Avuçla Ölçü Gotmak Küçük Ağaç Kütük
Goya Yani,Güya Gomit Yenmeyen Siyah Balık
Gozalak Çam Kozalak Gozak Olgunlaşmamış Mevye
Goruk İçi Boş Yemiş Göğnümek Meyenin Yumuşak Hali
Göscek Gözlük Göğ Yeşil, Olgunlaşmamış
Göğsügızıl Bir Kuş Gumbul Sepet
Guvak Saçta Kepek Guruş taşı Eski Ocakbaşı Raf,Çıkıntı
Guytak Çukur Gübür Pislik Birikintisi
Güvenek İnekler Musallat Sinek Gücüktene Yaylalarda Bir Bitki
Güdine Mısır Odunsu Kısmı Guşak Bele Bağlanan Giysi
Guşluk Sabah Vakti Güllük Eğrelti Otu
Günlükçü Yevmiyeli İşçi Gügüm Bakır Büyük Su Kabı
Gavuk İçi Boş Şey, Fındık
H
Haccak Güzel Habura Burası
Haarda Nerde Haçan Madem, Öyle ise;
Harar Büyük Sepet Haltuk Hayvan İpi
Halik Küçük Taşlar Hartama İnce Tahtalar
Halpıtmak Yemek Halifet Sohbet
Hayana Yola Gitmek Havruz Çocuk Lağzımlığı
Haşu O, Şu, Haşara Yaramaz Çocouk
Hark Su Kanalı Henki Şımarık
Hedik Kar Ayakkabısı Heylemek Hayvanlara Sesleniş
Heri Henüz, Pekiştirme Eki Hevle Öyle
Helle Undan Çorba Hepek Evlerde Gizli Geçit
Hevlek Yaylalarda Mantar Hışır Yıkık, Dökük
Hızan Çocuk Hırpetmek Birleştirme
Hımbıl Uyuşuk Hıtlamak Parçalamak, Kesmek
Höldüredek Birden Bire Höl Islaklık
Hoşuran Yabani Bitki Hopcurama Zıplama
Hodul Kabaca Hoğoldama Koşma
Höşül Ezilmiş, Bozulmuş Höltek İşi,Miyadı Bitmiş
Hoşmak Fasulye Ezmesi Hotur Bodur Kalmış Bitki
Höldirik İçi Dışı Görünen
I
Imık Sıcak Işgın Ağacın Yeni Dalları
Ibalı Nemli Irgamak Sallamak
Işmar Göz İle İşaret Işımak Gecenin Aydınlanması
Iymak Sermek
İ
İlistir Bir Tür Elek,Süzgeç İskembi Sandalye
İsti Sıcak İlenmek Beddua Etmek
İçlik Gömlek İlerki Gün İki Gün Önce
İndem O Kadar Değil İt Dirseği Arpacık
K
Karaltı Gece Belli Olmayan Kara Kış Aralık Ayı
Kavşatma Yatağı Yumşatma Kaynarı Bir Azarlama Deyimi
Kesek Kısa Çubuk Keyfanı İhtiyar Kadın
Keçemen Kertenkele Kelçük Meyvelerin İç Kısmı
Kemre Hayvan Dışkısı,Gübre Kelif Basit Sığınak
Keşgül Su Kabı Keşik Sıra
Kenef Tuvalet Keşan Yöresel Giysi
Kefli Kir,Kirli Kesitmek Dedikodu Yapmak
Kelek Hayvan Çanı Kelem Karalahana Gövdesi
Kile 20 Kiloya Eşit Ölçü Kivra Tutarsız Kız,Kadın
Kittik Küçük Sabunlar Köm Toprak Ev Ahır
Kömüş Manda Kösmük Sigara İzmariti
Köstüre Elle Dönen Biley Taşı Közmeklik Küçük Delik
Kotmak Ağaç Tabura Kufa Tahta Su Kabı
Külek Hayvan Yem Kabı Külür Bezelye
Kümbül Kambur Kürün Çeşme Altı Ağaç Kap
Kulaklı İki Kulplu Tava
L
Lavaş Pide Löç Islaklık
Löküz Tüplü Lamba
M
Makus Yalandan Mahnalık Sebeb, Dayanak
Mağatcama Meğerse, Onun İçin Mazı Direk Üzerindeki Kiler
Mayıs Çilek Madallı İştahlı
Maklukat Yabani Hayvanlar Mafir Kere,Kez
Melavcan Diken Sürgünü Yenilir Meci İmece,Irgat
Melhem İlaç,Merhem Meşebe Su Kabı, Maşrapa
Meh Al, Buyur Merek Hayvan Yemi Yeri
Mintan Gömlek Mıh Çivi
Mısgıç Cimri Mıymıntı Huysuz, Sorunlu Kişi
Mudara Sağlam Olmayan Murç Kalın Demir Delgi
Mökem Sağlam Mööş Mööş Kokma Pis Pis Kokma

N
Namazlık Beyaz Başörtüsü Nardek Üzüm Şırası
Nah Al, Alsana Anlamında Nelik Olusin Neden Karışıyorsun

O
Okka Ağırlık Ölçü Birimi Otluk Uzun Sırığa Sarılı Otlar
Oyuz En Yakın Yamaç Arkası Oysama Oysa
Obuz Büyük Kanal, Vadi Oyrak Çukur Arazi
Osmak Kıyaslamak Orak Ayı Temmuz Ayı

Ö
Öğez Küçük Sinekler Ödlek Korkak
Öğürmek Kusmaya Başlamak Örüzger Rüzgar
Ölin Öğlen Öklemek Sabitlemek, İşaretlemek
Ötürek İshal Öyme Sürme, Dokundurma

P
Pakla Fasulye Pancar Kara Lahana
Paşka Ev, Kibrit Kutuları Paaç Kor Yada Külde Ekmek
Palıç Hamur Ekmeği Padar Çam Kabuğu
Papara Ekmek Tatlısı, Dayak Paltan İri Kurbağa
Paldır Otsul Bir Bitki Palak Ayı Yavrusu
Patik Kısa Örme Çorap Palan Minder Çeşidi
Patlanguç Yabani Bitki Payanda Destek
Paşa Paşa Mecburen, Zorunluluk Peğ Bahçe Kenarı Taş Örgü
Pezük Marul Cinsi Bitki Peştembal Yöresel Giysi
Pek Sağlam Peklik Kabızlık
Pelit Meşe Peşgir Havlu
Peş Yama Pırtı Giysi
Pisik Kedi Pıykmak Hızla Koşmak
Pıykıtmak Kaçırmak Pıtlak Patlamış Mısı
Puul Taze Mısır Potin Bot Ayakkabı
Posurma Giysilerin Eskimesi Pur Toprak Çeşidi
Pür Çam Dalları Ucu Pöşge Soba

R

S
Sakartlak Kan Emici Böcek Sadır Sidik
Sahan Geniş Derince Tabak Saplık Balta,Kazma Tutma Yeri
Sarıncalı Sarımsı Arı Saplıyak Mutfakta Kepçe Çeşidi
Sazak Bataklık,Çamurlu Saç Ekmek Pişirme Aleti
Saçayağı Saç Altı 3 Ayaklı Demir Salık Tarif, Yön Gösterme
Salmak Serbest Bırakma Sef Yalnış
Set Sedir Sekmen Küçük Tahta Oturak
Serenti Direkler Üstünde Kiler Set Oturma Yeri, Koltuk
Seğertmek Koşmak Selek Sepet
Semekse Üzüm Çorbası Sırtarmak Alaycı Gülüş
Sırgan Isırgan Otu Sinmek Saklanmak
Sifdiin İlk Önce Sitil Su Kovası
Sini Büyük Tepsi, Sofra Sıymak Kaymak, Kayak
Sıypıtmak Kaydırma,Kenara Vurma Sümüç Baş İle İşaret Par. Arası
Su Dökünmek Küçük wc Susak Kabak Çeşidi
Süzme Yaş Çökelek Hali Sökütmek Üzerini Çıkartmak
Söykenmek Yaslanmak Söfe Kapı Üstü
Sıpartlama Elbise Kolu Kıvırma
Ş
Şalgam Tohumluk Hıyar Şarba Baş Örtüsü
Şişek Yaşında Koç Şankettirmek Vurmak, Ses Yapma
Şavadak Aniden Şıma Beton
Şilte Bez Örtü
T
Taflan Karayemiş Tam Ağıl
Tasal Tembel Tay Yük Parçası
Tevek Üzüme Dalı Tesbermek Yorgun Düşmek
Tevekkel Sakin Kişi Tente Büyük Bez Parçası
Terkeş Karışık Terek Mutfakta Raf
Tenkmek Teklemek Tirmit Yaban Mantarı
Tiken Diken Tıkız Sıkıca Kapalı
Tili Çok Seçici Kişi Tıfıl Küçük Şeyler
Tokalak Yuvarlakça Toftaşmak Sakinleşmek
Toklu Koyun Kuzu Arası Topuk Yaylada Bir Ot
Topur Dalda Fındık Töngel Bir Meyve
Tutak Mutfak Kap Tutacağı Tülemek Başlangıç
Tümsek Yükseklik Tünemek Tavukların Oturması
Tülermek Ani Üşümek Tas Bir Tabak Çeşidi

U - Ü
Umsunmak Ümit Etmek Uslu Aklı Başında Olmak
Uyra Rüya Ürmek Havlama
Üğüm Fındık Ağaçları Üşmek Çukur Kazma
Üzmek Bir Şeyi Kopartmak

V - Y
Vacur Vucur Konuşma Boş Konuşma Vakur Vukur Etme Gürültü Yapma
Vıcırtmak Sulu Çamur, Ezilmişlik Yalavuz Yalnız Kimse
Yağlaş Unlu Çocuk Yemeği Yalavu Ateşin Alevi
Yal Hayvan Yemişi Yaşmak Baş Örtüsü Çeşidi
Yavan Tadı Az Olan, Tuzsuz Yaykın Kızılağaç
Yaymak Sermek, Otlatmak Yarmalık Mısır Parçaları
Yamalık Bez Parçaları Yevgi Hayvan Otları
Yenlik Hafif Yonga Odun Parçaları
Yolmak Bitkileri Elle Toplamak Yörek Beşik Bezi
Yıprak Becerikli Yitmek Kaybolmak
Yavşu Yenilen Bir Bitki Yufka İnce Açılmış Hamur
Yuka Derin Olmayan Yuğlamak Devirmek
Yüğlemek Sivriltmek
Z
Zahra Değirmene Giden Mısır Zaar Köpek Cinsi
Zabatcak Yarın Sabah Zeklenmek Konuşmayı Alay Etmek
Zemheri Ocak Ayı Zebelemek Ayağı Dolaşmak
Zıbıç-Zıpcık Meyve Sapı Zeğel Akşam Üstü
Zıpka Yöresel Giysi Zıbarmak Ölmek
Zıldırın Zaarı Gibi Çok Gezmek Zıkkımın Kökünü Ye Azalma Deyimi
Zembil Keçi Kıldan Sırt Çantası Zollu İyi, Güzel
Zumbuk Yumruk
Sizlerde bildiğiniz kelimeleri paylaşırsanız sevinirim

[admin]

dasdar, dastar is. Yere serilen dar ve u-zun yün kilim olup, dokuma tezgahları dar olduğu için iki parça olarak dokunup, sonra-dan dikilerek 1, 20 x 2,40 m  ölçülerinde dasdarlar elde edilirdi.
     Düz veya yatık çizgili, kareli desenlerde olup kırmızı rengin farklı tonları bol miktar-da kullanılmaktadır (Giresun, Trabzon Şal-pazarı, Torul), YU 6325, 3179 (Ordu, Gire-sun), OYA 341 (Ordu), AC -314, “dasdarının istinde/Misir kurutuyirim” TS 52 (Tonya), “İpliği ağaç kabuğundan elde edilen boya ile boyanan ve el tezgahlarında dokunan bir çeşit kilim” ÇK 554; tastar “yünden dokun-muş örtü” DS 3839 (Trabzon)
     Anadolu’da dastar “yünden dokunmuş ince kıyım, perde, battaniye, cicim” SD 405 (Kars), “yemekleri, yemeklik hamurları bo-zulmaktan muhafaza için örtülen örtü” SD 405 (Tokat, Giresun, Sivas, Erzurum, Sam-sun)
     Erzurum ve, Bayburt’da dasdar Eİ III 71, B 116
     Kürtçe dästar AT 142
     Ermenice dastaṙak “mendil; hamur veya ekmek örtüsü” ALT 40
< Farsça dast&#257;r AT 142
Kaynak: Özhan,Öztürk. Karadeniz Ansiklopedik Sözlük

*Fotoğrafı ekte

[admin]

Yeni nesil bilmez. Eskiden mısır ekmeği pileki* adı verilen pişmişkilden yapılma düz tepsilerde pişirilirdi.
*Fotoğrafı ekte

[admin]

Mamancuka: Rize bölgesinde bölgesinde beşiklere verilen isim

[kaknus]

Acaba bu beşiklerin gerçek boyutta olanları da aynen resimdeki gibi mi?

[admin]

kumul 1. is. Tepe, yığın (Trabzon, Rize, Torul); gumul 2195 (Trabzon), BR 70/31 (Yomra Özdil), “lağıs kumulu” AKÇ 237, ku-mul DS 3000 (Ordu, Trabzon, Gümüşhane, İçel, Afyon); kumbuli DS 3035 (Rize); gumbul BR 138/8 (Vakfıkebir)
     2. is. Buğday, mısır vs. saplarını, kışın hayvanlara yem olarak vermek amacıyla, toprağa saplanmış uzunca bir sopanın etra-fında yığılmasıyla elde edilen tepecik (Trab-zon, Rize), TS 93, BY 282, MS 165; kumuli (Çayeli Raşot); gumul “alçaa düşmüş bı kaç aru_ile beraber bulup Gumulına o arınύn Gondu yere i:tibat petekten kesilmeyor” BR 69/31 (Yomra Uzmesahor); kumule “yığın” DS 3000 (Rize)
     Lazca üumuli İA 227
     Anadolu’da gümül “susam ve ekin de-meti” DS 2223 (Afyon, Isparta, Denizli, Ay-dın, İzmir, Muğla), kümül DS 4572 (İçel); gümbül “biçilmiş ekin yığını” DS 2221 (Antalya)
< Yunanca kumula (κουμούλα το) < Latince cumulus “yığın, küme, kütle, doruk” L 144

Kaynak: Özhan Öztürk. Karadeniz: Ansiklopedik Sözlük. Heyamola Yayıncılık. İstanbul, 2005.
*Kumul fotoğrafı ekte

kaknus demiş ki:

Acaba bu beşiklerin gerçek boyutta olanları da aynen resimdeki gibi mi?

Evet ama genellikle hurhur denilen çıngırakları da var. Bununla birlikte yörede mamancika, mamancuka aynı zamanda "oyuncak bebek" anlamına gelmekte.

[admin]

ḳomar, gomar, kumar bot. Ormangülü (Trabzon, Rize), “Evumun usti yani/ Sıra sı-ra gumarluk” (Duman, 1989a: 370), “Gar-şida gomar foli/ Doli yağıyor, doli” BY 108, 280, G 116, İK 57, AKÇ 233, RA 324, MS 164, RK 108, AD 2.95; komar BR 37/ 419; “bu da:larda biz Gomar deruk ısmine” BR 64/32 (Arsin Çatak), “gomar deduumuz bi gül/ gül derler ona yaban güli” BR 70/ 52 (Yomra Uzmesahor); ḳumar “İki ḳumar odunu/ Sen_da ḳırdın arġama” TG 23, “Ko-mar yapracuklari/ Osun keremitimuz” TS 89 
     Yaz ve kış yapraklarını dökmeyen, arı-ların pembeye çalan mor çiçeklerinden bal yap-mak için faydalandığı, kalın, sert ve sivri yapraklı bir tür çalı olup, odunu yakacak olarak kullanılır.
Doğu Karadeniz Bölgesinde sıkça rastlanılan kırmızı renkli, gevşek toprağı seven bitkidir. Bu tür topraklar çay tarımına da elverişli ol-duğundan, 1930’lu yıllardan itibaren çay tarımı, komar bitkisinin söküldüğü alanlarda yapılmaya başlanmıştır.
     Halk hekimliğinde kumar ağacı yakılırken çıkan yağın barutla karıştırılmasından elde edilen merhem saçkıran hastalığının tedavi-sinde kullanılır SK1 223 (Çayeli)
     Bu ağacın yapraklarını yiyen hayvanlar zehirlenerek ölmektedir.
< Yunanca komaro (κομαρο), kumaro (κου-μαρο) AT 226. 
Terminoloji: Anadolu’da kumara SD 990, Rize’de cazi gülü, Giresun’da ağu, Artvin’de yel ağacı adlarıyla da anılmaktadır.
     Lazca mşüeri (Pazar), mşkeri (Arhavi) İA 293, mşkeyişi butka “kumar yaprağı” pileki-nin üstüne örtülür, ve üzerine köz konularak ekmek pişirilmesinde kullanılır (Hopa Pero-nit)
     Latince Rhododendron ponticum.
Kaynak: Özhanöztürk. Karadeniz Ansiklopedik Sözlük. İstanbul, 2005

*Fotoğrafı ekte.