ERMENİSTAN’IN TERCİHİ RUSYA OLDU

                                                                                                   Ahmet HACALOĞLU K.

                            Ermenistan’da 19 Şubat’ta yapılan seçimlerden sonra, Batı yanlısı muhalefetin seçim sonuçlarını kabul etmemesi üzerine şiddetli protestolar yaşandı.Cumhurbaşkanı Robert Koçaryan’ın olağanüstü hal ilan etmesi ile ölümle sonuçlanan çatışmalar şimdilik  durmuş oldu.

                            Batı’nın desteklediği eski Cumhurbaşkanı Levon Ter Petrosyan’ın aday olması ile büyük umutlarla yola çıkan muhalefet, mevcut Cumhurbaşkanı Robert Koçaryan’ın desteklediği Karabağ klanından Başbakan Serj Sarkisyan karşısında yenilgiye uğradı.İç ve dış dengelerin muhalefetin lehine olmadığı ve siyasi,ticari,askeri çevrelerin Sarkisyan’ı desteklediği konjonktürde ,  Karabağ klanı ve Rusya’dan kurtulmayı programına alan   muhalefetin seçimi kazanabilmesi zaten mucizelere bağlıydı.Böylece bağımsızlığından günümüze seçimlerde  daima Rusya yanlısı bir iktidar seçen , Ermeni aydın ve iktidarının bilinçli politikası sonucu Rusya’yı güvenliğinin güvencesi olarak gören Ermenistan halkı bir kez daha iç ve dış politikada statükodan yana oy kullanmış oldu.Seçim sonuçları üzerine Batının fazla bir tepki göstermemesi de onların seçimlerden fazlaca ümitli olmamalarının sonucu olsa gerek.                                                                                               

                           Seçim sonuçlarının bir göstergesi de Batının Ermenistan’ı,Gürcistan ve Ukrayna’nın aksine kolayca Rusya’ya bırakmış olmasıydı.Gelinen noktada şimdi Batı dünyasında, Ermenistan’ın Rusya’ya tesliminde Türkiye’nin oynadığı rol daha fazla tartışılacak ve eleştirilerin dozu artacaktır.Gerçekten de Türkiye, Ermenistan’ın bağımsızlığını ilan ettiği tarihten buyana geçen sürede şekillenen iç siyasi istikrarsızlık,donmuş dış politik süreç ve ekonominin tıkanmasında Azerbaycan adına  birinci derecede rol oynamıştır.Türkiye, Ermenistan’ın Batı dünyasına açılımının önüne geçtiği iddiasıyla bu süreçten haklı olarak sorumlu tutulmaktadır.

                           ERMENİSTAN TARİHİ

                           Tarihsel olarak Anadolu’nun kadim halklarından olan ve bugün esas olarak Ermenistan,Gürcistan ve Kafkasya’nın değişik yörelerinde yaşayan Ermeniler,İÖ 6.yüzyıldaki Urartu Krallığı’nın kalıntıları üzerinde büyük Ermeni uygarlığının temellerini atmışlardır. 2.750.00’ı Ermenistan’da  olmak üzere 4.150.000’i aşkın Ermeni Kafkasya’da yaşamaktadır.1914 senesinde 1.300.000 olan Osmanlı Devleti hudutları içerisinde yaşayan Ermeni nüfusu ise bugün ne yazık ki 55.000 kişiye düşürülmüştür.

                            Sovyet devriminden sonra Ermeniler,Gürcüler ve Azeriler ile birlikte Transkafkasya  Federal Cumhuriyetini kursalar da bu birlik birkaç ayda dağılmıştır.Yine Mayıs 1918’de kısa ömürlü bir Ermeni Cumhuriyeti kurulmuş olup 1920’de Sovyet ordusunun işgaline uğrayan Ermenistan 1936 ‘da kabul edilen yeni Sovyet anayasası ile ayrı bir cumhuriyet statüsü kazanmıştır.Sovyetlerin yıkılmasından sonra 1991’de bağımsız cumhuriyet statüsü kazanmıştır.

                            ERMENİSTAN JEOPOLİTİĞİ

                           20 yüzyılda sanayideki büyük sıçrama sonrasında, gelişmiş ülkelerin enerjiye olan ihtiyaçları büyük oranda arttı.Bu da sanayinin itici gücü olan petrol ve doğalgaza özel bir önem kazandırdı.Bu perspektifte ,Kafkas bölgesinin tarihi önemi,  yakında tükenecek olan batının elindeki en önemli petrol sahası  kuzey denizi petrollerinin yerini almaya aday Kafkasya ve Hazar’daki petrol-doğalgaz  sayesinde daha da  merkezi hal almıştır.Bu özellikleriyle Kafkasya bölgesine 21.yüzyılın Orta doğusu da denebilir. Bölge hem ABD emperyalizmi hem de Rusya açısından büyük önem taşımakta olup bölgeye hakim olma mücadelesi bütün şiddeti ile devam etmektedir.Amerikan emperyalizmi bu alanı Moskova’nın etkisinden çıkarmak,jeopolitik sistemi bozmak,Orta Asya’ya uzanabilmek için Kafkasya topraklarını emperyalizmin çıkarları doğrultusunda yeniden biçimlendirmek isterken diğer yandan Ermenistan’ı emperyalist sisteme  entegre edip Gürcistan-Azerbaycan-Ermenistan’dan oluşan güney Kafkasya zinciri ile Rusya’yı güneyden İran’ı kuzeyden kuşatmayı planlamaktadır. Moskova ise güneye doğru sıcak denizlere çıkışın önünü açmak,yakın çevresinin güvenliğini sağlayabilmek,bölgeyi ve  petrol-doğalgaz zengini Asya’yı ABD emperyalizmine kaptırmamak için  stratejik  kontrolü altında tutmaya çalışmaktadır.

               Bölgeye yönelik uluslar arası ilginin artması bölge siyasetinde kutuplaşma eğilimini  de artırmıştır.Soğuk savaş sonrası Güney Kafkasya’da ortaya çıkan jeopolitik değişiklikler karşısında kutuplaşmalar ortaya çıkmış ve Ermenistan-Rusya-İran-Yunanistan dörtlüsüne  karşı Azerbaycan-Gürcistan-Türkiye-ABD mihveri gelişmiştir.Türkiye ve Azerbaycan’a karşı Rusya ve İran ile güvenlik ilişkilerini geliştiren Ermenistan’ın ULUSAL GÜVENLİK DOKTRİNİ’nde, ülkenin güvenliği bakımından İran ve Rusya ile ilişkiler stratejik önemde tespit edilmiştir.Bu çerçevede 1995 Anlaşmasıyla Rusya’ya Ermenistan’ın Gümrü bölgesinde askeri üs imkanı sağlanmıştır.

             Rusya’nın Kafkasya  politikalarını hayata geçirmede, geleneksel ve güvenilir müttefiki olan Ermenistan özel bir jeopolitik rol oynamaktadır.Örneğin Türkiye’nin Orta Asya  dünyasına açılımının  önüne set çekmede Ermenistan önemli bir stratejik üs görevini yerine getirmektedir.Diğer bir etnik faktörde Ermenilerin Kürtlerle etnik ve dilsel akrabalık bağlarının olmasıdır.Bu durum Rusya’nın Türkiye politikalarında jeopolitik sarsıntıları tahrik etmesinde önemli  unsur olarak yedekte tutulmaktadır.Yine halka görevi gören  Ermenistan’ın İran’la tarihi ve etnik yakınlığı sayesinde batı karşıtı Avrasyacı Moskova-Erivan-Tahran ekseni  Ermenistan sayesinde hayata geçirilebilmiştir.

                        Ermenistan,Gürcistan ve Azerbaycan ile birlikte Kafkasya’nın jeopolitik tablosunun önemli bir unsurunu oluşturmaktadır.1991’de kısa bir süre Batı yanlısı  politika ile işe başlayan Ermenistan , diğer iki ülkenin aksine jeopolitik konumunun zaaflarını(İslam devletleriyle çevrelenmiş olması ,denize erişimden ve güvenilir ulaşım yollarından yoksunluk) çabuk anlayıp Rusya yanlısı stratejik pozisyon benimsemiştir.Bugün de bu politika devam etmekte olup son seçimde de Ermeni halkı tercihini yine  Rusya’dan yana kullanmıştır.24.03.2008