Apsarus

tar. Yunanca Apsaros (Αψαρος, Αψαρρος), Absarum (Plinius vi. 4)

     Tarihi Laz yerleşimi olup, bugünkü Acara sınırları içinde kalmakta, Gonio kasabasında MS 3. yüzyılda inşa edilmiş castrum (Roma askeri kampı [41° 25' 0 N, 41° 23' 60 E, yük. 0 m]) ve bir dere adıdır:

 “...in ora ante Trapezunta flumen est Pyxites, ultra vero gens Sannorum Henio-chorum, flumen Absarrum cum castello cognomine in faucibus, a Trapezunte”

 (Trapezus’a ulaşmadan önce kıyıda Pyxites nehri ve Trapezus’tan sonra Heniokhi, Sanni halkları ve Absarrus nehri ve Trapezus’tan 140 mil uzakta aynı isimli sınır bölgesi yer alır) Plinius, Naturalis Historiae VI, IV.12; AKKB 107

     Arrian (Peripl. s. 7), Trapezus’tan 1000 stadia, Phasis nehrinden (Bk. Fasis) ise 450-490 stadia güneyde bulunduğunu yaz-mıştır.

     Sarp sınır kapısından çıkışta bir kaç km ileride oldukça iyi durumda muhafaza edil-miş Gonio kalesi göze çarpmaktadır. Plinius ayrıca Apsarus’un ağzında 70 mil uzaklıkta isimsiz bir şehirden bahsetmektedir: “in ore eius insula est sine nomine, ab Absarro LXX” (Plinius Nat. Hist. VI. 4.13). Arrian ise Apsarus deresini anmayıp, Apsarum’a 15 stadia uzaklıktaki Acampsis (bugünkü Çoruh nehri olmalı) nehrinden bahsetmektedir.

     Prokopius’un (Bell. Goth. iv. 2) Rize’nin ilerisinde Romalılar ile Laziler arasında uza-nan ve özgür insanların yaşadığı Athenai (bugünkü Rize Pazar) adlı bir bölgeden bah-setmekte ve Athenai’nin ilerisinde Arkhabis (bugünkü Arhavi) ve Apsarus’tan, bölgede yaşayan yerlilerin Medea ve Yason olayın-dan sonra Apsyrtus’un yok olduğunu söy-lediklerini yazmakta, şehrin doğusundaki bir mezardan ve tiyatro, hipodrom gibi bazı bina kalıntılarından bahsetmektedir (AKKB 201)

     Yunan mitolojisinde geçen Apsyrtus adı Apsarus olarak yerli dillerde bozulmuş olma-lıdır (DGR, D BR 179). Apsyrtus, Altın Post efsanesinde adı geçen Medea’nın küçük er-kek kardeşidir. Medea, Yasun’la Yunanis-tan’a kaçarken babası Aeëtes’i durdurabil-mek için kardeşini öldürüp, küçük parçalara bölerek denize atmıştır. Kolhisliler Apsyr-tus’un parçalarını denizde araken Argo ge-misi kaçmıştır. Mitin diğer bir versiyonunda ise Tuna nehri ağzında Argo gemisi, Kolhisliler tarafından sıkıştırılınca Medea kardeşine haber göndererek kaçırıldığını, kurtarmaya gelmesini söyler. Bu tuzağa düşen Apsyrtus, Yasun tarafından öldürülür. Mısır’da bulunan bir papirus’ta Apsarus’ta görevli bir askerin “garnizon askerleri yerleşmeye geldi” yazılı sözleri  cohors II Claudiana’ nın (cohors: bir lejyonun 1/10 u büyüklüğünde Roma askeri birimi) Apsarus daimi olarak yerleştiğini kanıtlamaktadır (Tsetskhladze, 1999: 119)

     Buna karşılık, D. Braund, M.P. Speidel’in de makalesinde ele aldığı papirusun 12. satırında Apsaro kelimsinin net okunmadı-ğını ileri sürmüştür DB 181.

     Roma İmparatorluğu’nun, devlet sınırla-rını koruyan ve Kolhis halkı üzerinde otorite sağlayan, Trabzon’dan doğuya  doğru sıra-sıyla Hysus, Apsarus, Phasis, Dioskuriyas (Sevastepol), Piyus garnizonları bulunmak-tadır. Yerel Kolhis prensleri Sezar’ın subay-larının onayıyla taç giymektedirler EDGB.

     Etimolojisi net değildir. Thrak dilinde apsa Anadolu, Avrupa ve Amerika’da yerli olarak bulunan “toz ağacı” anlamında (Duri-danov, 1976) olup etimolojik açıdan dikkate alınabilir (> Eski Prusya dili abse, Slav dilleri apsa, Eski Yüksek Almanca aspa, Slav dil-lerinde осина, Baltık dillerinde apušis, İngi-lizce aspen)

     Ermenice aphse (a.sv) “tabak, çanak” AR 13 ve ap (a.) “avuç” ALT 23 kelimeleriyle alakalı olma ihtimali ise daha yüksektir.

Anadolu’da benzer köy adları:

·       Niğde ili, Aksaray ilçesi Apsari köyü, KY 44

·       Çankırı ili, Gümüşdüven köyünün eski adı, Apsari, Apsar (Lat (DMS) 40° 40' 60N Long (DMS) 33° 32' 60E Altitude (meters) 947m)

·       Konya ili, Akşehir ilçesi Apsari köyü (Lat (DMS) 38° 22' 60N Long (DMS) 31° 33' 0E Altitude (meters) 994 m), KY 44.

Kaynak: Özhan Öztürk. Karadeniz Ansiklopedik Sözlük. Heyamola yayıncılık, İstanbul. 2005. ISBN: 975-6121-00-9.