bakla, pakla, paḫla

bot. Fasülye (Trab-zon), AKÇ 171, “on[d]an sora olarỊ bir g’ün so:ra oları kor kazana bişirύruk çόk_Bişir-mezuk/e diptiri kalırlär ha_boyle/ondan sora oları dik’eruk aşa: bir g’ün da duru[r]lär/ sereruk olarỊ/ bişmiş/ondan sora duzlar da koruk k’üplere/ sarmısak koruk biber koruk/ toprak küpi olsun odun küpi olsun” BR 48/16 (Araklı Guguda köyü; fasülye turşusu yapımı)

Lazca paxla “soya fasülyesi” İA 386 (Arhavi)

     Fasülye Doğu Karadeniz’de müstakil olarak ekilmeyip, mısırın arasına ara nebatı olarak ekilmektedir. 1930’lu yıllarda 1 dö-nüm mısır tarlasına ara nebatı olarak 1 - 2 kilo kadar fasülye tohumu ekilmekte ve top-rağın kalitesine göre 10-25 kilo arasında mahsül alınmaktaydı.

     Çay tarımının başlaması ve 1950’li yılların ardından artan gurbetçilik yüzünden, köy nüfusunun azalması dahası artan refaha paralel olarak buğday ekmeği tüketiminin de artması nedenleriyle, mısır ekimi/ihtiyacı azalmış mısır - fasülye ekim oranı bozulmuştur. Fasülye, Trabzon ve doğusunda, pazarda satılmak için değil, ailenin ihtiyaç-ları için gereken miktarda ekilmektedir. Fasülye ekimi mısırla birlikte yapılmakta, mısıra ilk çapa vurulduğu zaman fasülye de birlikte toplanmaktadır.

     Sonbahar’da köylü fasülyeyi kökünden koparır; eğer sırık fasülyesi ise tırmandığı herekten veya mısırdan ayırır, evin yanında, toprakla temas etmeyecek şekilde, havadar bir yerde güneş ve rüzgar altında kurutur.

Kurutulmuş fasülye tanelerini kabuklarından ayırır, geriye kalan gövde kısmını hayvanla-ra yem olarak verir.

     1935 yıllında Rize’ de 1.685, Trabzon’da 1.200, Samsun’da 40.000 ton fasülye üretil-mekteydi.

Ekilmekte olan fasülye türleri karışıktır:

·       Rize (ince beyaz, horoz, şeker fasül-yesi, barbunya, anapa, kır fasülyesi, paşa fasülyesi, ayşekadın),

·       Sürmene (barbunya, şeker fasülye-si, ince beyaz, kök fasülyesi, horoz fasülyesi),

·       Giresun (barbunya, ala fasülye, tıkıl fasülye, börek fasülye, kırmızı barbunya, şeker, sırık çalı),

·       Ordu (barbunya, ıkıl, beyaz fasülye, çalı, tombul, şeker, ince beyaz) DKA 44-46

   < Arapça bāḳilā “fasülye”

     Anadolu ağzında ve modern Türkçe’de kullanılan bakla sadece özel bir tür için kullanılırken Trabzon’da fasülye kelimesi yerine kullanılır < Yunanca fasuli (φασόλι)

     Latince Vicia faba faba (Almanca Saubohne, İngilizce broad bean, İspanyolca habas)

Kaynak: Özhan Öztürk. Karadeniz Ansiklopedik Sözlük. Heyamola yayıncılık, İstanbul. 2005. ISBN: 975-6121-00-9.