Ağasar

Trabzon ili, Şalpazarı ilçesi, Sütpınar köyünün yaklaşık 2 km kadar gü-neybatısından doğarak, Şalpazarı ilçe mer-kezinden de geçip, Beşikdüzü ilçe mer-kezinin 1 km kadar batısında Karadeniz’e dökülen dere ve bu derenin adını verdiği vadinin adı.

“Ağasar dere içi/ Yayılır koyun keçi/ Kesme şekere benzer/ yarim ağzının içi” (anonim)

“Ağasar dereleri/ Nereye akıyorsun” ÇK 70

Türkü:

Ağasar dereleri aksa yukarı aksa

Seni vermem ellere, Tonya üstüme kalksa

Ağasar dereleri bir yabanın belinde

Yar bizim fermanımız anan baban elinde

Ağasar dereleri bulanuk akayisun

Gözlerumun içine sevdalı bakayisun

Ağasar dereleri aksun yukarı aksun

O incecik beline ha bu uşak sarulsun

Tuz vadisi < Ermenice agh (ap) “tuz” + zor, ċor ('ie) “vadi” AR 83

Aynı kökten türemiş diğer bir köy adı da (Bk) Ağvan’dır < (Agh “tuz” + van “köy”)

Benzer telaffuza sahip Avasor, Avusor ise farklı bir kökten türemiştir:

Kum vadisi < Ermenice avaz “kum” + (Bk) Zor

Ayrıntılı etimoloji için Bk. Avusor

     Etimolojik açıdan doğruluğu daha az mümkün başka ihtimaller de akla gelmek-tedir:  

Farsça Avāzār olabilir: İran’da bu isimde bir köy bulunmaktadır (28° 51'N, 55° 59'E) < “zâr” isimlere eklenerek yer adı bildiren Farsça bir takıdır. Farsça avāh isim olarak kullanılırsa “rızık, nasip, kısmet” anlamın-dadır OSM 53. Vadide yaşayan Türkmen-lerin bölgeye sonradan geldikleri ve burada yurt ve gelecek aradıkları düşünüldüğünde kısmetli yer anlamı yeni bir hayata başlan-gıç için akla yakın görünüyor.

     Benzer şekilde ve daha küçük bir olasılık olarak, Farsça su anlamındaki āb kelimesin-den türetilmiş āb-ı zār formunun zamanla bozulması da düşünülebilir.

     Yörede tespit edilmemesine rağmen Çepniler gibi, Türkmen orijinli olan Fethiye Karaçulha yörüklerinin “kale, hisar” anla-mında kullandıkları “asar” kelimesi de göz önüne alındığında Ağa Kalesi (< ağa + asar) muhtemel kaynak olarak göz önünde bulundurulabilir.

     Bu örnekler dışında yöre halkının yakış-tırdığı, Akhisar adının deforme edilmesi, Türkçe ağa ve sarmak fiil kökünden sar, işte anlamındaki aha ve saymak fiil kökünden say, bir ağanın asılma hikayesine yakıştırılan ağa-asan etimolojik örnekleri gerçeklikten uzaktır.

Anadolu’da benzer köy adı olarak:

·       Erzurum ili, Tortum ilçesinde adı Ağsor, Ağasar olarak iki formda kullanılan köy adı (Ağsor Erzurum ili, Tortum ilçesi, köy adı KY  17, Ağasar KY 13 (40° 17' 60N, 41° 37' 60E, yükseklik 2.421 m])

·       Erzincan’da Ahbasor (Lat (DMS) 39° 36' 0N Long (DMS) 40° 28' 0E Altitude (meters) 2.429 m)

·       Erzurum’da Ahbisor (Lat (DMS) 40° 23' 60N Long (DMS) 41° 34' 0E Altitude (meters) 2.335 m)

Bk. Avusor ile ortak bir orijine sahip olma-yabilir.

Ağasarlı

Ağasar deresi vadisi boyunca yeralan 29 köy halkının kendisini tanımladığı isim.

     Trabzon ve çevresinde yerleşim adı olarak kullanılan İkizdere, İyidere, Yağlıdere gibi örneklere rastlanmakla birlikte ne bu isimler ne de diğer Trabzon vadilerinde ya-şayan köylüler kendilerini (Manahos, Gor-gor, Sera, Durana, Solaklı) ilgili dere adıyla tanımlayacak derece de özdeşleştirmemiş-lerdir. Bu durumun sebebi Ağasar vadi-sindeki Türkmenlerin, ahriyan (Bk) olarak tanımladığı komşularından kendilerini farklı hissetmeleri olabilir.

Bk. Dereli

Kaynak: Özhan Öztürk. Karadeniz Ansiklopedik Sözlük.İstanbul. 2005. ISBN: 975-6121-00-9.