Trabzon hurması

Doğal dağılım alanı Avrupa ve Asya olan 4.5-6 m. Boyunda, kışın yapraklarını döken bir ağaç ve dünyada Trabzon hurması (Trebizon date) veya Rus zeytini (Russian Olive) olarak bilinen domates bü-yüklüğünde kırmızı renkli meyvesi.
Latince Elaeagnus angustifolia
“Ahir altinda hurma/Oşt! Köpeğum, afgurma” BY 186, “Çoruh nehrinin kenarında Lomaşen (Milletbağı) denilen yerde limon, portakal ve mandalina ile Trabzon hurması kendiliğinden yetişmektedir” AİG 35
Aşlu hurma “Aşılı hurma” (Ünye)
     Anadolu’da (Karabük Bulak köyü) yerel takvim “Hurmalâ dokunukan (Hurmalar do-kunurken): Aşsız Trabzon hurmasının sırıkla vurularak indirildiği zaman: Kasım sonu Aralık başı” (Ünver, 1997: 157)
 Karadeniz Rumcası hurma (χουρμά [Giresun, Santa, Trabzon, Tirebolu, Gümüşhane]) P II 527 < Farsça hurma
 

Halk arasında 'Cennet Hurması' olarak bilinen ve kışın eksi 120 ile 180 derece arasındaki soğukta ayakta kalabilen Trabzon hurmasının kanser başta olmak üzere birçok hastalığı önlemesine, cilt güzelliği ve 'diyet' açısından önemli bir yere sahip olduğu kadar sanayide aranılan bir hammadde olmasına rağmen kıymetinin bilinmediği ortaya çıktı.
Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Ordu Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölüm Başkanı Prof. Dr. Turan Karadeniz, insan sağlığı açısından çok önemli bir meyve türü olmasına rağmen Trabzon hurmasının üretiminin çok düşük seviyelerde kaldığını belirterek, "Bu meyvenin kıymetini bilmiyoruz" dedi.
Trabzon hurmasının anavatanının aslında Çin ve Japonya olduğunu, ülkemizde ise Karadeniz, Hatay ve Antalya civarında yetiştirildiğini ifade eden Prof. Dr. Karadeniz, bu meyvenin Türkiye'de ilk kez Artvin yöresinde yetiştirilmesi ve o dönemde Trabzon'a bağlı bir bucak olması sebebiyle 'Trabzon Hurması' denildiğini kaydetti.
Bu meyvenin en çok Akdeniz bölgesinde yetiştirildiğini kaydeden Prof. Dr. Karadeniz, "Bu meyve türü subtropik bir iklim meyvesi olmasına rağmen ülkemizde Deniz kenarlarında başarıyla yetiştirilmektedir. Kışın yapraklarını döker ama eksi 120 ile 180 derece arasındaki soğuğa dayanır. Taze ve kurutularak tüketildiği gibi, gıda sanayiinin tatlı, dondurma, marmelat, krema, muhallebi, kek, püre gibi alanlarında kullanılır. Bazı ülkelerde meyveler dondurularak, kurutularak, şişelenerek veya taze olarak pazarlamaktadır. A vitamini ve karbonhidratlarca çok zengindir. Kalp-damar sistemi hastalıklarının tedavisinde şifalıdır. Bağışıklık sistemini kuvvetlendirmekte, sindirim sistemi hastalıklarına iyi gelmektedir. Aynı zamanda, günümüzde yaygın olarak görülen kanser hastalıklarından korunmada önemli bir yer tutmaktadır. Genel olarak Trabzon hurması zayıflığın giderilmesine, kansızlığa, vitamin eksikliğine, mide-bağırsak hastalıklarına iyi gelmektedir. Bu meyve yenmeye devam edilirse ishali kesmekte, iştahı açmakta, mideyi kuvvetlendirmekte, safranın hararetini gidermekte, mide gastridini önlemekte, bağırsak iltihabını iyileştirmektedir. Trabzon hurmasının yaprakları kaynatılıp sık sık saçlar yıkanırsa saçlara iyi gelir ve sık sık yüzler yıkanırsa cildi güzelleştirmektedir. Yaprakları ise kaynatılarak elde edilecek su temizlik işlerinde kullanılırsa, deterjan gibi temiz yüzeyler ve eşyalar elde edilmektedir" dedi.
Prof. Dr. Karadeniz, bütün bu olumlu özelliklerine rağmen Trabzon hurmasının ülkemizde yeteri kadar yetiştirilmediğini vurgulayarak, "Bu meyvenin yetiştiriciliği yıllar öncesine gitmesine rağmen gerek üretim gerekse pazarlama açısından ülkemizde henüz istenilen düzeye ulaşılamamıştır. Bugün 40'ın üzerindeki ilde ancak 750 bin adet Trabzon hurması ağacı yetiştiriliyor ve bu ağaçlardan sadece 15 bin ton ürün alınabilmektedir" diye konuştu. "TRABZON HURMASI PAZARI İSRAİL'İN ELİNDE BULUNUYOR"
Yetkililerden edinilen bilgilere göre, Karadeniz Bölgesi'nde tütün, çay, fındık ve pancar yetişen topraklara uyum sağlayan Trabzon hurmasının iyi bir pazarı bulunuyor. Pazarın talep ettiği çeşitleri yetiştiren çiftçi, yurtiçinde ve yurtdışında satış sıkıntısı çekmiyor. Toprağın özelliğine göre 5 x 5 veya 6 x 6 metre aralıklarla dikilecek 30-40 fidanla oluşacak bir Trabzon hurması bahçesinde verim üç yaşında başlıyor. 6-8 yaşında ortalama 4-5 bin kilo meyve alınabilen bir dönüm bahçenin geliri, fındık, tütün, pancar, buğday, arpa vb. tarım ürünlerinin gelirini kat kat aşıyor. Avrupa'da marketlerde taneyle satılan Trabzon hurmasının kilosu 1.5-2 Euro'ya geliyor. Avrupa'da perakende kilosu 3-3.5 YTL dolayında olan Trabzon hurmasının İstanbul marketlerindeki fiyatı ise 5 YTL civarında bulunuyor.
Türkiye İsrail'in iki katı üretim yapmasına rağmen Trabzon hurması pazarı İsrail'in elinde bulunuyor. İsrail'in Avrupa ülkelerine yıllık 3 bin ton Trabzon hurması ihraç ettiğini hatırlatan yetkililer, bu durumu, "Türkiye'de üretilen Trabzon hurmasındaki kekremsi buruşuk tat, bu ürünün tüketilmemesi ve tercih edilmemesi üzerindeki en etkili nedendir. İsrail yetiştirdiği hurmalarda bu beğenilmeyen tadı giderdiği için pazar hakimiyetini de eline geçirmiştir" şeklinde açıklıyor.
Dünyada Trabzon hurmasının 2 milyon ton civarında üretildiği tahmin ediliyor. Çin en önemli üretici konumunda bulunurken bunu sırayla Güney Kore, Japonya, Brezilya ve İtalya izliyor. Yeni Zelanda, Avustralya ve Şili ise, Trabzon hurması üretimine yönelen ülkelerin başında geliyor.
Trabzon hurmasının meyve yaprakları Uzakdoğu ülkelerinde tıbbi ilaç ve bitkisel çay olarak tüketiliyor. Ünlü Japon yemeği 'Sushi'nin bazı çeşitlerinin hazırlanmasında ve ayrıca 'Tanen'li çeşitlerin ham meyvelerinden elde edilen usare, boya ve ilaç sanayiinde değişik amaçlarla kullanılıyor. Örneğin Japonya'da keresteler 'kaki-shibu' adı verilen ham Trabzon hurması meyvelerinden üretilen boya ile kaplanarak daha uzun ömürlü olmaları sağlanıyor. İçerisinde bulunan 'Tanen'in tokluk hissi vermesi nedeniyle de zayıflamak için iyi bir gıda maddesi olduğu belirtiliyor.
Ordu'da 'Japon elması' gibi isimlerle bilinen Trabzon hurması, 1996 yılından bu yana yetiştiriliyor. Ordu Tarım İl Müdürlüğü tarafından 'Hachiya' ve 'Moralı' çeşitlerinin yanında tatlı çeşidi olan 'fuyu' çeşidinin yetiştirilmesi için deneme çalışmaları yapılıyor. Bu çalışma kapsamında da 2 bin 500 adet fidan dikildi. Ordu ilinde halen 450 hektar alanda 22 bin 500 adet Trabzon hurması ağacı bulunuyor. Dönüm başına 2-2.5 ton meyve alınıyor. Trabzon hurmasının Ordu'da perakende satış fiyatı ise 1 YTL olarak belirlendi.