AKÇAABAT
Akçaabat,
Platana
coğ. Trabzon iline bağlı (il merkezi 13 km), kuzeyinde Karade-niz, doğusunda
merkez ilçe, güneyinde Maçka, güneybatısında Düzköy, batısında Vakfıkebir ve
Çarşıbaşı ilçeleriyle çevrili, ilçe ile batısında Ahanda, kuzeyinde Darıca,
do-ğusunda Söğütlü, güneyinde Kalenima, De-mirci ve Fakalanza köyleriyle
çevrili, dar fakat korunaklı bir kıyı şeridi üzerine ku-rulmuş ilçe merkezi
kent adı
(Lat
(DMS) 41° 1' 8N Long (DMS) 39° 34' 26E Altitude (meters) 72 m)
Nüfus:
120.693 (şehir 39.102, köyler 81.591)
1871
Trabzon sancağı’na bağlı Akçaabat na-hiyesinin nüfusu 18.055 (İslam 14.031,
Rum 2.481, Ermeni 1.543)
Belediyeler
(15)
1. Adacık
Mahalleleri: Benlitaş, Güney, Baltacı, Koru-cu
2000
3.258
1997
2.572
1990
2.506
2.
Akçaabat:
Mahalleleri: Çolaklı, Dürbinar, Kayalar, Nef-sipulathane, Ortamahalle,
Osmanbaba, Sa-rıtaş, Yaylacık
2000
39.102
1997
37.528
1990
26.240
1985
16.172
1980
13.384
1975
10.756
1970
9.499
1965
8.361
1960
6.667
3. Akçakale
Mahalleleri: Çatalzeytin, Gökçekaya, Akça-kale, Zeytinlik
2000
2.921
1997
2.551
1990
2.855
1985
2.854
1980 2.785
4. Akçaköy
Mahalleleri: Dumankaya, Ovacık, Pınarbaşı
2000
3.350
1997
2.972
1990
3.021
1985
3.220
1980
3.220
1975
3.111
5. Akpınar
2000
4.764
1997
5.098
1990
2.220
1985
2.107
1980
2.120
1975
1.767
1960
4.764
6. Darıca
Mahalleleri: Denizköşk, Gökçebel, Garaçam, Ortamahalle, Özlüler,
Yenimahalle
2000
4.903
1997
4.492
1990
3.542
7. Derecik
Mahalleleri: Çevreli, Derecik, Karaman, O-ğulkaya, Uğurlu, Yolbaşı
2000
5.142
1997
4.668
1990
3.039
1985
3.182
1980
3.022
1975
3.197
1970
2.150
1965
1.003
1960
794
8. Doğanköy
2000
2.794
1997
2.504
1990
2.401
9. Dörtyol
2000
2.966
1997
2.882
1990
2.980
10. Işıklar
2000
5.165
1997
3.653
1990
4.348
1985
3.329
1980
3.350
1975
3.255
11. Kavaklı
Mahalleleri: Düzmahalle, Yalımahalle
2000
3.128
1997
3.123
1990
2.148
12. Mersin
Mahalleleri: Yalıköy, Mersin, Özmersin, Sey-ranlık, Üzümlü
Nüfus:
1997
3.399
1990
3.581
13. Söğütlü
Mahalleleri: Orta, Söğütlü, Fatih
2000
7.173
1997
6.110
1990
3.599
1985
2.496
1980
2.069
1975
1.563
14. Şinik
2000
1.652
1997
2.060
1990
1.076
1985
1.202
1980
1.202
15.
Yıldızlı
Mahalleleri: Merkez mahalle, Orta Mahalle
1997 3.072
1990 2.875
Köyler
(49)
|
Köy adı |
nüfus |
İlçe
|
İl
|
|
Acısu |
1.211 |
17 |
30 |
|
Ağaçlı |
840 |
22 |
35 |
|
Akdamar |
526 |
7 |
20 |
|
Akören
|
559 |
11 |
13 |
|
Alsancak
|
276 |
9 |
22 |
|
Ambarcık
|
700 |
17 |
30 |
|
Arpacılı
|
351 |
13 |
26 |
|
Aydınköy |
1.180 |
22 |
35 |
|
Bozdoğan |
403 |
15 |
28 |
|
Cevizli |
362 |
13 |
26 |
|
Cevizlik |
474 |
18 |
19 |
|
Çamlıca |
576 |
8 |
21 |
|
Çamlıdere |
332 |
12 |
25 |
|
Çınarlık
|
351 |
10 |
23 |
|
Çiçeklidüz |
739 |
6 |
19 |
|
Çilekli
|
219 |
13 |
26 |
|
Çukurca
|
419 |
23 |
24 |
|
Demirci |
1.238 |
6 |
19 |
|
Demirkapı |
814 |
20 |
33 |
|
Demirtaş |
63 |
12 |
25 |
|
Eskiköy
|
620 |
20 |
33 |
|
Fındıklı |
1.459 |
19 |
16 |
|
Fıstıklı
|
198 |
12 |
25 |
|
Gümüşlü |
487 |
16 |
29 |
|
Helvacı
|
435 |
4 |
17 |
|
Kaleönü
|
1.317 |
8 |
21 |
|
Karaçayır
|
196 |
15 |
28 |
|
Karpınar |
725 |
18 |
31 |
|
Kemaliye |
320 |
13 |
26 |
|
Kirazlık
|
1.311 |
15 |
28 |
|
Koçlu
|
212 |
17 |
30 |
|
Kuruçam |
743 |
17 |
30 |
|
Maden |
320 |
12 |
25 |
|
Meşeli
|
740 |
6 |
19 |
|
Meydankaya |
333 |
6 |
19 |
|
Ortaalan |
583 |
13 |
26 |
|
Ortaköy
|
648 |
14 |
27 |
|
Özakdamar |
428 |
12 |
25 |
|
Özdemirci
|
? |
6 |
19 |
|
Salacık
|
1.662 |
5 |
18 |
|
Sarıca
|
225 |
25 |
38 |
|
Sertkaya |
817 |
17 |
30 |
|
Tatlısu |
302 |
14 |
27 |
|
Tütüncüler |
610 |
12 |
25 |
|
Uçarsu
|
1.240 |
17 |
25 |
|
Yeniköy |
337 |
10 |
23 |
|
Yeşiltepe |
504 |
13 |
26 |
|
Yeşilyurt
|
547 |
13 |
26 |
|
Zaferli |
413 |
13 |
26 |
Trabzon İmparatorluğu’nun tasfiyesinin ardından, Osmanlı yönetimi tarafından
Trabzon Sancağı’na bağlı nahiye olarak ör-gütlenen Akçaabat, 1486 yılında 78
köy, 1 mezra ve Görele kalesinden oluşmaktaydı HB 178.
1923
öncesinde, Akçaabat merkezinde, Türk nüfus Dürbınar mahallesinde yaşamak-ta
olup, 1917 Devriminden kaçan önemli miktarda Gürcü ise Yaylacık mahallesine
yerleşmişti.
1923
mübadelesinde Rum nüfusun kent-ten ayrılmasıyla şehir önemli bir kapital ve
özellikle el sanatları açısından önemli mik-tarda yetişmiş işgücü kaybına
uğramıştır. Rumların zanaatı olan şarapçılığın yerini tü-tüncülük almıştır.
1950’li yıllardan itibaren kıyı kesiminde her iki yöne doğru büyüyen kent
1970’li yıl-lardan itibaren Yomra ve 14 km doğusun-daki Trabzon ile
bütünleşme sürecine gir-miştir.
Kötü
havalarda yakın zamana kadar Trabzon limanına (Daphnous) iyi bir alter-natif
olmuş, 10 - 11 Nisan 1404 tarihinde Clavijo’nun gemisi kötü hava
şartlarından burada demirlemiş, 17 Eylül 1405 tarihinde Trabzon’dan kalkan
fındık yüklü bir Ceneviz gemiside ters rüzgarlar nedeniyle buraya demirlemek
zorunda kalmıştır (Clajivo 110, 336).
Kalenima deresi batıdan gelen Türkmen akınlarına karşı doğal kalkan
olduğundan, Giresun bölgesinden farklı olarak bölgede ortaçağ döneminde
ticaret hayatı 1461’e kadar canlılığını sürdürebilmiştir.
|
Fallmerayer,
1840 |
|
Halk
ağzında muhtemelen bu ismi ta-şıyan (Platana) belde, Trabzon’dan
sade-ce dört saatten biraz fazla uzaklıkta olup, Arrian’ın
Strabo ve Periplus’undan da gö-rülebileceği gibi, ya da daha çok
belli kıyı noktaları arasındaki uzaklığın hesaplan-masından
anlaşılacağı gibi, klasik antik de-virde Hermonassa olarak
adlandırılmıştır. Çınar, bu civarda ve özellikle de Kalanima
deresinin Trabzon yakasında mukayese e-dilmeyecek ihtişamla
yetişmektedir.
Şehir
çevresindeki yumuşak eğimli tepeler, semiz gövdeli zeytin
ağaçları ve bunlarla aynı bollukta incir ağaçları ile ü-züm
asmalarının arkadaşlığından oluşan ormanlarla kaplıdır. Doğal
çeperleri ve dut ağaçlarıyla karaağaçlardan oluşan canlı
çitleri, ki bunlara bu mevsimde üzümler, sarkan çardaklaşmış
asmalar sarılmıştır. Platana’da olduğu kadar düzenli ve zevkli
yetiştirilen hiç bir yer görmedik. Dörtyüz-elli köy tarzında
dere tepe yayılmış olan evlerden sadece 140 tanesinin
Hristiyan-lara ait olduğu söyleniyor; bunlar öşürle, küçük
esnaflıkla, tefecilikle ve özellikle de şarapçılıkla ve
zeytinyağı üreterek geçin-meye çalışıyorlar. Yoros Burnu,
körfezi sert soğuk karayelden koruduğu için bura-daki hava
yakınındaki Trabzon’dan daha ılımandır. Şarap, zeytinyağı, tütün
ve mısır öylesine bol ki, insanın asil değil de sadece fiziksel
gereksinmeleri olsaydı Akçaabat’ta çok mutlu olurdu. FLM 173
|
Kent
merkezinde yaşayan, sahil kesi-minde yoğunlaşmış ve daha çok ticaretle
uğraşan halkın, 1. Dünya savaşının sonla-rına değin önemli bir bölümünü
Rumlar o-luşturmaktaydı.
Balıkçılık, şarapçılık, fındık, zeytincilik ve hayvancılık şehrin başlıca
gelir kaynaklarını oluşturmaktaydı. Bıjışkyan (1817) o za-manlar
Platana/Pulathane olarak adlandı-rılan kasaba hakkında ayrıntılı bilgi
vermek-tedir:
“Geniş
ve emniyetli limanı sayesinde, Pla-tana eski devirlerden beri ticaret
merkezi olmuştur. Mevkiin güzelliğinden başka, top-rağı da verimli olan bu
yerde pek çok zeytin ağacı bulunur ve nefis zeytinyağı çıkarılır. Nüfusu
Türk, Ermeni ve Rumlardan mürek-keb dörtyüz ev kadardır, altmış dört adet de
köyü vardır. Burada yıkık kiliselerden başka eski eser görmedik. Pazar
günleri Pazar kurulur ve her türlü mal üzerinde çok alış-veriş yapılır”
PMN 82.
Varlığı bilinen Platana kalesinden günü-müze hiç bir iz kalmamıştır. Kentte
ikisi ortaçağdan kalma üç büyük kilise bulun-maktadır. St. Michael
kilisesinin kalıntıları görülebilecek durumda olmasına rağmen bir zamanlar
batısında yer alan ve Talbot Ri-ce’ın tanımladığı kiliseden ve yine
Vece-ra’daki ortaçağdan kalma kiliseden iz kal-mamıştır (BW; Talbot Rice,
Byzantion, 5 [1930] 66-68)
Platana,
Pulatana coğ. Trabzon ili, Akça-abat ilçesinin eski adı.
En eski Yunan
kolonilerinden birisi olma-sının yanısıra, bölgede yakın zamana kadar Ege
kültürünün simgesi olan zeytinciliğin ciddi boyutlarda yapılması,
Yunanistan’da Platana adının kullanıldığı köylerin, antik kolonistllerin
kimliği ve geldiği yerler hak-kında fikir vermesi açısından da önemlidir.
1486, 1520, 1554,
1583 tarihli Osmanlı Tahrir Defterleri’nde “Platana, Pulana, Pula-tine,
Pulatana, Puladaniye” adlarıyla kayıt-lıdır HB 179
Bıjışkyan (1817)
kent adına ilişkin bu iki-lemi seyahatnamesinde belirtmiştir:
“Platana,
altı mil uzakta Yoros Koyu’nun içinde bir kasabadır. Platana çınar ağacı
de-mektir, çünkü eskiden bura halkı aynı ağaca tapardı. Bununla beraber,
bazıları Polathane yani ‘demir fabrikası’ olarak zikrederler”
PMN 82.
Yunanistan'da köy adı olarak:
·
Mora
Yarımadası’nın güneyinde Platana (Lat (DMS) 37° 1' 60N Long (DMS) 22° 28'
60E Altitude (meters) 247 m)
·
Girit Adası’nda
köy adı olarak, Platania, Platanos, Πλάτανος (Lat (DMS) 35° 13' 60N Long
(DMS) 24° 41' 60E Altitude (meters) 397m)
·
Mora
Yarımadası’nın batı sahilinde Platana (Lat (DMS) 37° 31' 60N Long (DMS) 21°
45' 0E Altitude (meters) 329 m)
Kaynak: Özhan Öztürk.
Karadeniz Ansiklopedik
Sözlük.İstanbul. 2005. ISBN: 975-6121-00-9.
| 
