Bafra, Trabzon Vilayeti içerisinde I. Dün-ya savaşı sırasında  ve sonrasında Rumların, Osmanlı hükümetine ve TBMM rejimine kar-şı silahlı mücadele ettiği iki bölgeden birisiydi (diğeri için Bk. Santa; her iki bölgenin dağlık oluşu, halklarının dağlılara özgü kan davası ve Karadenizlilere özgü atalarını ev bahçesine gömerek toprağa kutsiyet kazan-dırma gelenekleri [bu yüzden Bafra’lılar köy-lerine muhacir yerleştirilmesine şiddetle kar-şı çıkmışlardır] ve silaha olan düşkünlükleri dikkat çekicidir)

     I. Dünya savaşı sırasında gerek Türk, gerek Hristiyan pek çok asker kaçağı bulun-makta olup, hükümet tarafından yakalan-dıklarında idam ediliyorlardı. Pek çok asker kaçağı gibi Bafra’lı Rumlar da köylerine dö-nüp saklanmışlardı. Kaçakların köylerinin ci-varında saklandığını ve aileleri tarafından beslendiklerini düşünen jandarma, aileler üzerine baskı yapmakta; bu baskı köylüler ve kaçaklar tarafından etnik bir bakış açısıy-la yorumlanmakta ve karşı tepki doğmak-taydı (Yerasimos, 1989: 37)

     25 Mart 1908 tarihinde Samsun’a met-ropolit olarak atanmış ve dinine bağlı cahil köylüleri kolaylıkla yönlendirebilecek bir ko-numda olan Germanos Karavangelis’in, böl-geyi Yunanistan’a bağlamak için asker ka-çağı Rumların umutsuz durumunu bir fırsat olarak değerlendirmiştir. 1900 - 1907 yılları arasında Kastoria metropoliti iken Make-donya’da ki Bulgar isyanının kışkırtıcıların-dan birisidir.

     Metropolit kendi ağzından gerilla sava-şında oynadığı rolü kaydetmiştir:

     “Başlangıçta küçük ve düzensiz olan bu grupları, Makedonya’daki mücadelemizden edindiğim uzun süreli deneyimle, düzenli ve savaşabilir gerilla birlikleri olarak örgütle-meye başladım. Bu birliklerin sayısı çoğaldı. Onların başına bu göreve layık ve savaş de-neyimi olan komutanlar geçtikten sonra, bu ünvanları ki onlara kendim veriyordum, bu gruplar gerçek askeri birliklere dönüştü. Her biri taşranın bir bölgesini himayesi ve salt yetkisi altında bulunduruyordu” (Antemidis, 1998; NAK 216)

     Asker kaçakları, yakalandıklarında idam edilecek olacaklarından, kaybedecek bir şeyleri bulunmamakta, bu yüzden kolaylıkla yönlendirilmekteydiler. Metropolitin çabaları, yerel eşrafın da desteği ve hükümetin bas-kısı, Rum asker kaçaklarının çeteler halinde örgütlenmelerine zemin hazırlamıştır.

     Balkan savaşları neticesinde yaşadığı topraklardan Anadolu’ya göçmek zorunda kalan Müslüman muhacirlerin, hükümetin Rum köylerine yerleştirilmeye çalışması böl-ge nüfusunun % 47’sini oluşturacak kadar kalabalık olan Rum’ları ilk defa jandarmayla karşı karşıya getirmiştir. Kirazlık, Çırahman, Ökse, Tekseris, Çinit, Andreandon, Çınarlı köylerine jandarma kontrolünde göçmen grupların yerleştirilmek istenmesi silahlı ça-tışmaya sebep olmuştur.  Hükümet göçmen yerleşimine en çok direnen üç köydeki (Ök-se, Çirahman ve Tevkeris) Rum evlerini a-teşe vermiş buna karşın Rumlar, Vasil Usta adlı yerel bir lider etrafında birleşmişse de bir süre olaysız geçmiştir.

     1916 Mayıs’ında Trabzon kentinin, Rus-lar tarafından işgalinin ardından, Rus or-dusu, Giresun civarında ilerlemesini durdu-ran Türk ordusunun arkasında ikinci bir cep-he açmak amacıyla, Bafra’lı Rumlara ciddi miktarda silah ve cephane yardımı yapıp, eylem de bulunmaya teşvik etmiştir. Vasil Usta, 1916 yılının Haziran ayının sonlarında, yanındaki on adamıyla savaş hattını aşarak Rus ordusunun işgali altındaki Trabzon’a gelmiş ve burada Rus karşı  casusluk teşki-latının şefi Albay Artatov ile buluşmuştur. Rus hattının gerisinde silahlı çeteler kurma işi ile görevlendirilen Vasil Usta, 3 Tem-muz’da bir Rus torpido gemisiyle Samsun’a çıkarılmıştır. Rusların amacı, Rum çetecilerin cephe gerisinde Türk ordusuna karşı oyala-ma ve yıpratma savaşı sürdürmesidir. Rus-ların kendilerini oyaladıklarını düşünen Vasil Usta, hükümeti Rum köylerine yönelik bir şiddet eylemine yapmaya zorlamak ama-cıyla çevredeki Türk köylerini basarak sözde Rumlara eziyet eden kişileri öldürmüş hatta bizzat jandarmaya saldıracak kadar cüret göstermişse de 18 Ekim’de 9 adamıyla Trabzon’a sığınıp, savaşın sonuna kadar o-rada kalmıştır. Bu provokasyon bölge hal-kının, Giresun, Trabzon ve Rize’li Laz çete-lerinden yardım istemeleriyle ve hükümetin bölgedeki Hristiyanları cepheden uzak iç bölgelere zorunlu göçe tabii tutmasıyla so-nuçlanmıştır. Bu tarihten itibaren irili ufaklı pek çok olayın yanısıra iki önemli çatışma yaşanmıştır:

     1. 1917 Nisanında, Türk ordusu ve başı-bozuk adı verilen Müslüman milisler, Ot-kaya köyü civarında bulunan Meryem Ana mağarasını basıp burada bulunan 80 isyan-cıyı öldürüp, mağaraya sığınmış olan 700 kadın ve çocuğu dayaktan geçirmiştir.

     2. 15 Ağustos 1919 gecesi 12.000 Hristiyan milis Çaşur kasabasını basıp, burada bulunan 1.000 asker ve çoğu kadın ve çocuk olan 400 sivili öldürmüştür.

Kaynak: Özhan Öztürk. Karadeniz Ansiklopedik Sözlük.İstanbul. 2005. ISBN: 975-6121-00-9. sf. 152-3

*Yazarın izniyle Kısaltılarak aktarılmıştır. Tüm yasal hakları saklıdır ve kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz.