Keşan

 Keşan nedir?

Saf pamuk ipliğinin ikat tekniğiyle boyanmasıyla hazırlanan çözgü dört ana renkten oluşur. Çözgü hazırlandıktan sonra el tezgahı üzerinde desen çubukları vasıtasıyla şekillendirilerek dokunur. Becerikli usta ve kalfaların el emekleri ile dokunan, tam bir el sanatı olan keşan ve peştamallar; zengin renk armonisi de taşımaktadırlar. Kendilerine has desenleri bulunmaktadır. Batik tarzı boyamadan kaynaklanan bu desenler, hiçbir kumaş ve dokuma-örme ürününde yoktur ve yapılamamaktadır. Keşana asıl özelliğini de bu desenler vermektedir.

Çarşıbaşı Kaymakamlığı tarafından Keşan ve Peştamal El Dokumacılığı’nın desteklenmesi ve geliştirilmesi amacıyla 1997-1998 yıllarında iki proje hazırlanmış ve uygulanmıştır. Bu projelerle ekonomik destek sağlanarak 5 adet tezgah satın alınmış bu tezgahlarda 4 usta öğretici görevlendirilerek açılan kurslarda keşan dokumacılık sanatının kursiyerlere öğretilmesi sağlanmıştır.

Son yıllarda Keşan dokumacılığının Çarşıbaşı Keşanı adıyla tescillenmesi için Türk Patent Enstitüsü’ne başvuruda bulunulmuş ve tescil için çalışmalarda sona yaklaşılmıştır.

2004 yılında başlayan bu yıl 3. düzenlenen Çarşıbaşı Keşan, Balıkçılık ve Kültür Festivali ile Keşan ürünlerinin tanıtımı basın yayın kuruluşları aracılığıyla ülkemizin sınırlarını aşmıştır. Bu gün ilçemizde dokuma tezgahı sayısının 250-300 adet olduğu tahmin edilmektedir.

Yöremizde saf pamuk ipliğinden (40/2, 30/2, 20/2 gibi) ikat tekniği* ile boyanarak hazırlanan çözgü 4 ana renk(bayrak kırmızı, optik beyaz, siyah, açık sarı)’ten oluşur. Çözgü hazırlandıktan sonra el tezgahı üzerinde desen çubukları vasıtası ile şekillendirilerek dokunur.Dokunan ürünün amacına uygun olarak işlenerek tüketicinin beğenisine sunulur.

ÜRETİM TEKNİĞİ VE ÜRETİM ŞEKİLLERİ

İplik Hazırlama : Bobin halinde alınan % 100 pamuk ipliği çağıllığa alınarak tasarlanan keşanın şekline uygun olarak dönme dolap üzerinde istenilen uzunluğa göre sarılır.Genel olarak 6 yumaktan oluşan çözgü dönme dolapta ayrı ayrı sarılarak hazırlanır.



Boyama : Dokumada kullanılan çözgüler pamuk ipliğinden ikat tekniği ile boyanarak hazırlanır denmişti. İkat tekniği genel olarak dokunmadan önce ipliklere uygulanan su geçirmeyen ve neme karşı gelebilen bir madde ile hazırlanan çözgünün belirli aralıklarla sıkıca kapatılarak uygulanan boyama tekniğidir.Başka bir deyişle “ikat” – resistli – boyama tekniklerinden birisidir.

İplikler dokunmadan önce boyanarak desenlendirilmesi olarak tarif ettiğimiz ikatları desenlendiren ipliklerin yönü göz önüne alındığında üç sistem bulunmaktadır.Yöremizde, keşan imali için bunlardan uygulanan sistemde çözgü iplikleri boyanarak, ikat kumaşlar, yani “Çözgü İkatı” yapılır.


İplikler düzgün bir biçimde gerilir.Üzerine desen çizilir.Her renk için ayrı ayrı grup bağlamaları yapılır.En koyu renk açık bırakılarak koyudan açığa doğru boyama yapılır.En son en açık renk boyanır.Beyaz kalacak yerler dışında bağlanmış bütün renkler açılmış olur.Desenlerde simetri hakimdir.


Dokuma : Çözgüler el tezgahına asılır ve ipliklerine ayrıştırılarak sayılır.Desene uygun olarak midara geçirilir.İplikler ayrıştırılmış olarak midarlardan geçtik ten sonra çift olarak tarağa alınır.

İki midar ayakçalar yardımıyla hareketlendirilir.Tarak tefeye yerleştirilir.Tezgahın ayarı yapıldıktan sonra mekiğin sürgü üzerindeki hareketleriyle dokuma yapılır.Verilen ölçülerdeki keşanın dokunması bir kişinin günlük olarak 8 saatlik çalışmasıyla 45-50 günde bitirilir.

Şekillendirme ipliklerin boyanması ile elde edilir.

İşleme :

Folklorik Olarak Keşandan Yapılan Ürünler:

Gömlek

Etek

Çanta

Örtüler

Şapkalar

Çocuk kıyafetleri.

Keşan kumaşı üzerinde kabartma boya yöntemiyle yapılan boyamalar.

Keşan kumaşı üzerinde nakış tekniği ile yapılan işlemeler.

Baş örtüsü olarak kullanılır.


Genellikle yörede geleneksel olarak kullanılan 100 cm-180 cm şeklindedir. El tezgahlarında en fazla dokunabilecek en 100 cm’dir.Boy olarak kulanım şekline göre kısalıp uzatılabilir.Yöremizde boyu 1350 metreye kadar varabilir.100 cm’sinde 2500 iplik bulunur.

Ayırt edici motifi mihraptır.İkat yapılarak tezgahta desen çubukları ile 2-3 veya daha fazla basamaklı olabilir.Diğer ayırt edici özelliği ise çadır tabir edilen renkli düz iplikler arasındaki ikat yapılarak elde edilen kırmızı,sarı ve beyaz karışımından meydana gelen gölgeli orta kısımdır.


BOYAMADA KULLANILAN KİMYASALLAR

1.Zirnik diye adlandırılan siyah boya

2.Zirnik Tuzu

3.Şarabi (Aspo Kırmızı)

4.Kasar Suyu ;Çamaşır suyundan daha etkili olur ve iplik beyazlaştırmada kullanılır.

5.Sarı renk boyası

İPLİK HAZIRLAMADA KULLANILAN ARAÇ VE GEREÇLER

1.Kalem sarma makinesi

2.Lastera

3.Ölçek tarağı

4.Dönme dolap

DOKUMADA KULLANILAN ALETLER

Dokuma tezgahı aşağıda sayılan kısımlardan oluşur.

1.Midar

2.Tefe yerleşmiş tarak

3.Ayakça (midari kontrol ederek hareket ettirir)

4.Vernek (Desen Çubuğu)

5.Mekik (Dokuma işlevini gerçekleştirir)

6.Salmi (Dokunan keşanı saran bölüm)

7.Sürgü (Mekiğin hareket ettiği bölüm)

8.Gön Sürgü içerisinde bulunur.Mekiğin hareketini sınırlar)

9.El ağacı (Tezgahın gerekli hareketini kontrol eder)

10.Salmiyel ağacı (Salmiyi kontrol eder)