Gümüşhane
Doğu Karadeniz Bölgesinde, Trabzon’un 65 km güneyinde, Harşit
Çayının dağlar arasında uzanan vadisi yamaçlarında 10 km boyunca, deniz
seviye-sinden 1.150 m yükseklikte, doğusunda Soğanlı ve Zigana, batısında
Balaban, güneyinde Çimenli dağları arasında kurulmuş kent adı. İlde resmi
binalar Hasan Bey mahallesinde toplanmıştır.
Kuzey
Afrikalı gezgin Ibn Batutah ve Marco Polo’nun anılarında geçen şehir, 4 km
uzağında Musalla Deresinin yamaçlarında kurulmuş Eski Gümüşhane (Bk.
Argyropolis) kentinin terkedilmesinin ardından kurulup, büyümüştür.
Anabasis’de bugünkü Torul ve Gümüş-hane civarındaki bölgede Makron ve
Halip-lerin yaşadığı görülmektedir. Bu bölgede kurulmuş bir Yunan yerleşimi
olmayıp, yerli halk, Roma İmparatorluğu’nun bölgeyi ele geçirmesinin
ardından inşa edilen yollar sayesinde uygarlıkla daha yoğun ilişki
kur-muştur.
İmparator Justinianus’un döneminde (MS 527-565) bölgede hakimiyet kurmuş
o-lan Çani’ler (Lazlar) üzerine general Sit-tas’ın yaptığı sefer bölgede
kalıcı Roma ha-kimiyetini sağlamıştır. Doğu Roma İmpara-torluğu’nun
kurulması, resmi dilin Latince-den Yunancaya dönmesi, bölgede
Hristi-yanlığın yayılması, sadece ticari ilişkilerde kullanılan Yunancanın
incille birlikte evlere girmesi ve bölgenin Rumlaşmasını sağlamış-tır.
Osmanlı imparatorluğu’nun son döne-minde Gümüşhane sancağı idari açıdan dört
kazaya ayrılmaktaydı:
|
Kaza adı |
Türk |
Rum |
Ermeni |
TOTAL |
|
Gümüşhane |
25.091 |
5.997 |
1.367 |
32.455 |
|
Torul |
23.512 |
48.135 |
- |
71.647 |
|
Kelkit |
25.564 |
1.626 |
126 |
27.316 |
|
Şiran |
13.704 |
2.990 |
225 |
17.919 |
|
|
87.871 |
59.748 |
1.718 |
149.337 |
Terminoloji:
Trabzon’da “gümi˚şhane” BR 69/23 (Yomra), “gümüşhana” BR 63/16 (Arsin
Çatak), “Kimişhana, Gimişhana” BR 119/3-6 (Tonya Karaağaç), “Gύmi˚şhana” BR
73/3 (Maçka)
İlçeler (5)
Kelkit
Köse
Kürtün
Şiran
Torul
Belediyeler (18)
Kelkit (Deredolu,
Gümüşgöze, Kaş, Kelkit, Öbektaş, Söğütlü, Ünlüpınar)
Köse (Köse, Salyazı)
Kürtün (Kürtün, Özkürtün)
Merkez (Arzular,
Gümüşhane, Tekke)
Şiran (Şiran, Yeşilbük)
Torul (Altınpınar, Torul)
Köyler (322)
nüfus:
2000 186.953
1997 157.797
1990 169.375
1985 283.753
1980 275.191
1975 293.673
1970 282.238
1965 262.731
1960 243.115
Merkez
ilçeye bağlı köyler:
|
Köy adı |
nüfus |
İl (km) |
|
Akçahisar |
113 |
35 |
|
Akçakale |
343 |
7 |
|
Akgedik |
|
|
|
Akhisar |
60 |
45 |
|
Akocak |
194 |
62 |
|
Akpınar |
31 |
39 |
|
Aksu |
56 |
39 |
|
Aktutan |
225 |
17 |
|
Alçakdere |
46 |
102 |
|
Alemdar |
28 |
6 |
|
Arduç |
27 |
43 |
|
Arslanca |
57 |
90 |
|
Aşağıalıçlı |
134 |
28 |
|
Aşağıyuvalı |
27 |
69 |
|
Avşarbeyli |
50 |
40 |
|
Bahçecik |
121 |
18 |
|
Ballıca |
118 |
30 |
|
Bandırlık |
18 |
48 |
|
Beşoba |
32 |
62 |
|
Beyçam |
91 |
32 |
|
Boğalı |
153 |
104 |
|
Boyluca |
212 |
39 |
|
Çalık |
89 |
37 |
|
Çaltılı |
50 |
38 |
|
Çamlı |
540 |
10 |
|
Çayırardı |
213 |
21 |
|
Çorak |
56 |
62 |
|
Demirkaynak |
41 |
22 |
|
Demirören |
46 |
48 |
|
Dibekli |
337 |
22 |
|
Dölek |
253 |
35 |
|
Dörtkonak |
152 |
35 |
|
Dumanlı |
151 |
35 |
|
Duymadık |
44 |
39 |
|
Düğünyazı |
50 |
27 |
|
Erdemler |
71 |
33 |
|
Esenler |
62 |
58 |
|
Esenyurt |
139 |
24 |
|
Geçitköy |
28 |
34 |
|
Gökçepınar |
217 |
40 |
|
Gökdere |
148 |
31 |
|
Gözeler |
60 |
15 |
|
Gümüşkaya |
126 |
27 |
|
Güngören |
97 |
95 |
|
Güvercinlik |
39 |
39 |
|
Harmancık |
54 |
25 |
|
Hasköy |
290 |
28 |
|
İkisu |
148 |
15 |
|
İkiz |
51 |
52 |
|
İncesu |
57 |
64 |
|
Kabaköy |
245 |
27 |
|
Kale |
452 |
24 |
|
Kaletaş |
54 |
35 |
|
Karamustafa |
244 |
40 |
|
Kayabaşı |
34 |
55 |
|
Kazantaş |
117 |
31 |
|
Keçikaya |
113 |
26 |
|
Kılıçören |
17 |
41 |
|
Kırıklı |
163 |
24 |
|
Kızılca |
138 |
41 |
|
Kocapınar |
11 |
23 |
|
Kocayokuş |
132 |
44 |
|
Kurtoğlu |
181 |
41 |
|
Mescitli |
248 |
10 |
|
Nazlıçayır |
42 |
34 |
|
Olucak |
73 |
38 |
|
Olukdere |
44 |
22 |
|
Örenler |
22 |
92 |
|
Övündü |
215 |
19 |
|
Pehlivantaşı |
39 |
35 |
|
Pirahmet |
367 |
17 |
|
Sargınkaya |
38 |
31 |
|
Sarıçiçek |
268 |
46 |
|
Söğütağıl |
36 |
35 |
|
Sungurbeyli |
94 |
32 |
|
Süle |
68 |
28 |
|
Süngübayır |
60 |
39 |
|
Şaphane |
102 |
48 |
|
Tamzı |
14 |
32 |
|
Tandırlık |
15 |
44 |
|
Üçkol |
141 |
37 |
|
Yağlıdere |
228 |
31 |
|
Yağmurdere |
165 |
58 |
|
Yaydemir |
47 |
15 |
|
Yayladere |
64 |
38 |
|
Yenice |
94 |
36 |
|
Yeniköy |
92 |
32 |
|
Yeniyol |
272 |
18 |
|
Yeşildere |
175 |
9 |
|
Yeşilyurt |
106 |
8 |
|
Yitirmez |
53 |
28 |
|
Yukarıalıçlı
|
280 |
30 |
|
Yukarıyuvalı |
22 |
62 |
Kaynak: Özhan Öztürk.
Karadeniz Ansiklopedik
Sözlük.İstanbul. 2005. ISBN: 975-6121-00-9.
*Yazarın izniyle Kısaltılarak
aktarılmıştır. Tüm yasal hakları saklıdır ve kaynak gösterilmeden alıntı
yapılamaz.
| 
