Tirebolu
Tirebolu,
Triboli
coğ. Giresun iline bağlı (45 km), Karadeniz kıyı şeridinde,
Espiye ve Görele ilçeleri arasında yer alan, ilçe ve ilçe
merkezi kent adı
(41°
4' 10N, 38° 48' 50E).
Terminoloji:
triboli BR 10/10 (Trabzon Hayrat)
Tarihçe: Antik Yunan, Roma İmparatorluğu ve sonrasında
önemli bir yerleşim merkezi olan Tirebolu’nun doğu ve
batısındaki bu-runlar, çeşitli dönemlerde yapılan (onarı-lan)
kalelerle korunaklı hale getirilmiştir. Batıda bulunan “Çürük
Kale” 2 metrelik si-yah granit bloklardan yapılmıştır ve kapısı
güney mevkiindedir. Doğudaki etkileyici ka-lenin adı “Kuruca
Kale” olmakla beraber Rumlar tarafındsan “Anghelia” olarak
adlan-dırılırdı.
Tirebolu, Trabzon İmparatorları’nın din-lenmek amacıyla
konakladıkları şehir oldu-ğundan, bu kaleleri bizzat kendi
güvenlik-lerini sağlamak için yaptırmışlardı. İç savaş döneminde
3. Alexios Komnenos, güvenilir bir yer olmaktan çıkan başkentten
ayrılmış burada ikamet etmiştir BW (Panaretos, Lampsides,
63,71;)
1404
yılında Clajivo burasını büyük bir kasaba olarak ve Büyük
Komnenos’ların adı-na yargılama yetkisi olan en batıdaki mer-kez
olarak tarif etmiştir (BW; Clavijo, 109)
Bıjışikyan 1817’de “Tripoli, Zefre’ye on sekiz mil
mesafededir. Limanı ufak olup kışın ancak birkaç gemi
sığabilirse de, ağzı taşlıktır ve güçlükle ileri girilebilir.
Halk Tük, Ermeni ve Rumlardan ibarettir. Zefre’ye doğru şehrin
ucundaki Fırıntaşı denilen ada-cığın ortası yarılmış olup
içinden gemi geçe-bilir. Yakınında bulunan Kiliseburnu’nun
ü-zerinde eski bir kilise vardır” notunu al-mıştır PMN 80.
Tirebolu’da Ortaçağ dönemi kiliselerinin yerinde yeller
esmektedir. Kilise Burnundaki Panagia adı verilen kilise 1967
öncesinde yok edilmiştir. St. John Kilisesi’nden iz bile
kalmamıştır. Doğu Kalesi’nin kaderi de farklı olmamıştır.
Tirebolu
Harşit Dere’sinin denize dö-küldüğü ağzın 7 km batısında
kurulmuştur. Pliny’nin 9. yüzyılda ‘Tripolis’ dediği yer 19.
yüzyılda ‘Tirebolu’ oluvermiştir. Arrian (Arri-an, 24) bölgede
gümüş madeninden bah-setmektedir.
Bıjışkyan da “Arrianos’un zamanında üç mil uzakta Argyria
yani gümüş madeni vardı ki bugüne ulaşmıştır” PMN 80
sözleriyle madenin varlığını onaylamaktadır.
Ioannides’e göre maden 1800’lere kadar çalışmıştır. Tirebolu
Kalesi bugün Kültür Ba-kanlığı tarafından aslına uygun olarak
o-narılmaktadır.
İlçenin başlıca tarihi yapıları:
Yeniköy Camii
Hamam
Mahallesindeki 19. yüzyıldan kalma Şapel
Selimağa
Çeşmesi
Hasan Kırlan
Çeşmesi
Çatal Çeşme
Zaim Mustafa
Ağa Çeşmesi
Çarşı Camii
Dokuzkonak
köyündeki Şaban Kalesi
Karaahmetli
Köyündeki Çimenbaba yatırı
Kovanpınar
köyündeki çeşme ve camii
Belediyeler
(1)
Tirebolu
Mahalleleri:
Cintaşı, Çarşı, Hamam, İstiklal, Körliman, Yeniköy
nüfus:
1871
Trabzon sancağı’na bağlı Tirebolu kazası nüfus 16.481 (İslam
13.533; Rum 2.731; Ermeni 217)
Rum
kaynaklarında,1912 yılında 49.528 kişilik nüfusun %36’sının
(17.821) Rum ol-duğu belirtilmektedir (Sotiriadis; NAK 208)
2000
16.112
1997
17.325
1990
13.144
1985
12.356
1980 9.983
Köyler
(54)
|
Köy adı |
nüfus |
İlçe |
İl |
|
Akıncılar |
51 |
14 |
59 |
|
Arageriş |
209 |
10 |
45 |
|
Arslancık
|
2.268 |
15 |
60 |
|
Aşağıboynuyoğun |
732 |
33 |
78 |
|
Ataköy |
146 |
25 |
70 |
|
Avcılı |
536 |
7 |
52 |
|
Balçıkbeleni |
258 |
6 |
51 |
|
Belen |
194 |
12 |
57 |
|
Civil |
134 |
11 |
56 |
|
Çamlıköy |
123 |
14 |
59 |
|
Çeğel |
573 |
13 |
50 |
|
Danışman |
374 |
20 |
65 |
|
Doğancı |
580 |
7 |
43 |
|
Dokuzkonak
|
284 |
17 |
62 |
|
Düzköy |
315 |
8 |
40 |
|
Edeköy |
83 |
11 |
56 |
|
Ergenekon
|
183 |
35 |
80 |
|
Eymür |
575 |
25 |
70 |
|
Fatih |
127 |
15 |
60 |
|
Hacıhüseyin |
79 |
10 |
55 |
|
Halaçlı |
260 |
10 |
55 |
|
Harkköy |
363 |
15 |
60 |
|
Işıklı |
409 |
20 |
65 |
|
İynece |
273 |
24 |
69 |
|
Karaahmetli
|
311 |
13 |
58 |
|
Karademir |
497 |
8 |
53 |
|
Kayalar |
135 |
30 |
75 |
|
Ketençukuru
|
298 |
17 |
62 |
|
Kovancık |
238 |
13 |
58 |
|
Kovanpınar |
2.032 |
22 |
67 |
|
Köseler |
300 |
13 |
58 |
|
Kuskunlu
|
546 |
15 |
60 |
|
Kuzgun |
442 |
18 |
63 |
|
Menderes
|
121 |
9 |
54 |
|
Mursal |
374 |
24 |
69 |
|
Ortacami
|
359 |
8 |
53 |
|
Ortaköy |
290 |
12 |
50 |
|
Oyraca |
219 |
28 |
73 |
|
Örenkaya |
208 |
8 |
53 |
|
Özlü |
304 |
9 |
54 |
|
Sekü |
705 |
32 |
77 |
|
Sultanköy
|
476 |
20 |
65 |
|
Şenyuva |
0 |
36 |
81 |
|
Şirinköy |
399 |
13 |
53 |
|
Tekkeköy
|
442 |
46 |
91 |
|
Yağlıkuyumcu
|
332 |
17 |
62 |
|
Yalç |
469 |
11 |
51 |
|
Yalıköy
|
98 |
9 |
54 |
|
Yaraş
|
184 |
12 |
53 |
|
Yeşilpınar |
0 |
23 |
68 |
|
Yılgın
|
302 |
6 |
45 |
|
Yukarıboğalı
|
145 |
20 |
65 |
|
Y. Boynuyoğun
|
1.139 |
40 |
85 |
Terminoloji:
Tirebolu, Tirepoli; trόbol BR 121/ 46 (Tonya Karasu)
Etimoloji
için Bk. Tripolis
Özhan Öztürk.
Karadeniz Ansiklopedik
Sözlük.İstanbul. 2005. ISBN: 975-6121-00-9.
Tripolis
tar. Antik çağ ve Roma döneminde Doğu Karadeniz sahilinde,
kalesiyle ünlü, aynı isimli bir derenin kenarında kurulmuş,
Zefir burnunun 90 stadia doğusunda, Papa-michalopoulos’a göre
Iscopolis, Argyria Ve Philokalei adındaki üç şehrin
birleşmesinden oluşmuş, küçük ve surları olmayan bir kent adı
(Papamichalopoulos (1901), 257; Cui-net, Tuquie d’Asie).
Pliny’nin Tripolis castellum et fluvis’te bahsettiği eski
şehirin konumu bugünkün-den farklı bir yerdemiydi bilemiyoruz
(Pliny, Natural History, VI. iv. 11)
Muhtemelen, Kilise (Manastır) Burnu, antik şehre ev sahipliği
yapmış olabilir. Sel-lina Ballance, Kilise Burnu’ndaki duvar
kalın-tılarının bir zamanlar burada şarapçılık yapıl-dığının izi
olabileceğini ve antik şehrin bu-rada kurulmuş olabileceğini
yazmıştır (Bal-lance, Bryer ve Winfield, AP, 28 [1966], 256).
Aynı
ismi taşıyan başka antik kentlerde bulunmaktadır:
·
Phoneicia’da her birinin ayrı surları olan üç ayrı şehirden
oluşmuş bir liman kenti (Ptol. v. 15. § 4: Eth. Tripolitis;
Tri-politicus, Plin. xiv. 7. s. 9)
·
Kuzey
Afrika’da bir liman kenti
·
Antik
çağda Yunanistan’da Arcadia
·
Teselya ve Lacia’da bölge aları
Etimoloji: Üç
şehir < Yunanca Tripolis (Τρίπολις
< τρία “üç” + πόλη “şehir”)
Bk. Tirebolu
Kaynak:
Özhan Öztürk.
Karadeniz Ansiklopedik
Sözlük.İstanbul. 2005. ISBN: 975-6121-00-9.
| 
