Karadeniz Rumcası, Pontiaka, Romeika, Pontusça – Türkçe Sözlük

A

APO(TS)EPLİS
Abo(ts)eplis;(Bkz.Tsepli)
A(DZ)ELFİ:
Adzelfi; Kız Kardeş. ADZELF’İM: Kız Kardeş’im.
A(DZ)ELFO:
A(dz)elfo; Erkek Kardeş.
A(DZ)RAHT:
A(dz)raht; Eski Dokuma Tezgâhlarında Bir Makine Parçasının Adı.
A’FAYETOS:
A’Fayetos; Yemek Yememiş (Erkek) A’FAYETESA: Yemek Yememiş (Kadın)
AFOROZ:
Aforoz; Gâvur, Dinsiz. YA TER, TER AFOROZ’İS! Bak, Bak Gâvura Bak!
AFİSO:
Afiso; Bırak, Salıver. Salıvermek, Özgür Bırakmak. A’FİS: Bırak. AFİSİTEME: Bırakın Beni. AFİSOME N’DEBİKASE: Bırak Beni Sana Ne Yaptım Sana! AFİSOME, NTROĞO ENA KHULAR ŞURVA: Bırak Beni Bir kaşık Çorba Yiyeceğim.
AFRİSİMO:
Afrisimo; Yorguluk. EFRİSA: Yoruldum.
AFROS:
A’fros; Köpük. E’FRİSE: Köpürdü.
AĞREPS:
Ağreps; Korkmak. Herhangi Bir Dış Tehlikeden Korkmak Anlamında,Korkmak,Ürkmek.(Kişinin Ruhsal Durumuyla İlgili Korku Haleti Ruhiyesinin İfadesi Farklıdır.Bkz. FOVA’S)
AĞURO:
Ağuro: Erkek..Erkek Adam. AĞUR: (AĞU’RA):Erkekler. AĞURESA: Delikanlı(Kadın)
APOFAM:
Apofam; Yemek Artığı. TESO TO APOFAM O(DZ)ANDE NA’TROĞO: Senin Artığını Neden Yiyecekmişim.
A’NESTİKO / A’NESTİKA: (A(DS)İYO-NESTİKO Kelimelerinin Kaynaşması Sonucu Oluşmuş Bir Kelimedir.(Bkz:.NEST’İKO.NEST’EPS)
A’nestika; Aç Karnına. Henüz Midesi Boş. Henüz Bir Şey Yememiş. A’NESTİKAYİME:
AĞO:
Ağo; Git. AĞOME: Git Benim İçin.
AĞRAMBELA:
Ağrambela; Yaban Asması. Henüz Olgunlaşmamış Mısır Vb. Sebze ya da Meyve İçin De Kullanılır.
AĞROMİLO:
Ağromilo; Yabani Elma.
APELEÇİĞO:
Apeleçiğo; Yontulmamış. Kabasaba, Beceriksiz. APELEÇİĞA DZULİYAS: Beceriksizce İşler. PELEÇİSONA: Yont Onu!
AKOME:
Akome; Henüz, Daha Henüz. AKOME U’LALUNE: Henüz Daha Konuşmamaktadırlar. AKOME NARSE: Henüz Gelir Misin?
A’KOFA:
A’kofa; Kesilmemiş, Biçilmemiş. Kesilmemiş Vaziyette Bekleyen Odun Veya Başka Türden Şey. A’KOFAYİNE: Biçilmemişlerdir (Biçilmemiş Durumdalar).
AKSİPOLİT:
Aksipolit; Yalınayak, Çıplak Ayak, Çaresiz. AKSİPOLİT PORBADİ (Yalınayak Gezer Durur) AKSİPOLİT, NDE SİRECE N’DE ZEVASE: Yalınayak Neler Çekti, Neler Geçirdi.
AKUS:
Akus; Duymak. (Bilimsel Lit. Akustik Bilimi) AKUĞ: Duyum. AKUSOME:(AKUSO EMENA) Duy Beni!,EKUSES !! Duydun mu -Gördün mü(Hadiseyi-Olanı Biteni) EKUSATO: Onu duydum. E’KUSENA: Onu Duydu! (Eyvah ki Farkına Vardı)NDAKUS (NDO AKUS) ; Ne İşitirsin= Adın Ne!
AL:
Al; Bir Daha Hiç. AL’UÇENEFTAĞA: Bir Daha Yapmam (O Şeyi) AL UÇE NATROĞO: Bir Daha Hiç Yemeyeceğim.
ALENA:
Alena; Bir Tane Daha. (DS)ELİS ALENA? İster misin Bir Tane Daha.
A’LEPOS:
Alepos; Göze Görünmeyen. Şeytan.
ALİKA:
Alika; Tuzlu. ALİKA EYENDANE: Tuzlu Oldular!
ALMEKS
Almeks; Sağmak. TO ZO ALMEKSO: Hayvanı Sağ!
ALO:
Alo; Bir Diğer, Başka. 2.Daha. Hiç Bir Zaman. Bir Daha Hiç bir Zaman ALOLİĞO:(ALO-ELİĞO):Biraz Az. ÇALOLİĞO: Daha Fazla Az. ALU’ÇEN:(ALO-UÇEN) Başka Yok. ALU MERA(ALO-İMERA):Başka Bir Gün. ALO’MEFTAS AYE: Bir Daha O Şekilde Yapma! ALUÇE NEFTAĞA:(ALO UÇE NEFTAĞA): Bir Daha Yapmayacağım Onu!
ALALAVOŞKA:
Alalavoşka; Bir Bitki Adı.
ALOĞO:
Aloğo; At.(Hayvan)
ALOMİYA:
Alo’miya “…Ve Birde” 2. Bir Kez Daha. ALOMİYA NARSE? (NA-ERSE)? Bir Defa Daha Gelecek Misin? ALOMİYA ER(DS)E: Ve Bir de Baktık ki Geldi! ALUÇEŞİNEFTAĞA: (ALO-UÇEN-EŞİ-NEFTAĞA) Bir Daha Yapmayacağım Onu! ALO MERSE(Mİ-ERSE): Bir Daha Gelme. ALO’MERSE’EMASU: Bir Daha Gelme Bize!
AMİ:
Ami; Tabii!
AMİ’NDE:
Ami’nde; Tabiiki Ya!. Ne Demezsin Ki! (Alay Maksadıyla Karşıdakini Küçümsemek vs. için De Söylenir)
AN:
An; (Şart Ed) Eğer, İse, İsen. AN (DS)ELİS Mİ PAS: İstersen Gitme. AN’U (DS)ELİS O’(DZ)ANDE NA PAS: İstemiyorsan Eğer Neden Gideceksin ki?
ANAFOR:
Anafor; Girdap,Su Ya da Rüzgarın Oluşturduğu Girdap.
ANALİS:
Analis: Katı Bir Şeyi Bir Sıvının İçinde Gevşemeye, Çözünmeye Bırakmak. AS’ANALİ(KH)KUNDANE, AFİSONATA! Yumuşasınlar Bırak Onları!
ANDA:
Anda; (Edat) “….diği zaman ”, “…..dığın zaman” – ediğinde, e’dığında. 2.İsen.(Şart) ANDA BAS PAS , AN DA U’PAS UPAS: İster Gidersin, İster Gitmezsin. ANDA EĞVENİS E’MENA PAL LALESO: Çıktığında Beni de Çağır. ANDA PORİS…., UH! Becerebilirse..! Tabiî ki!
ANEMO / ANEMOS:
Anemo; Rüzgâr. Anemometre;(Meteorolojide Rüzgârın Hızını Ölçen Alet, Rüzgâr Ölçer) ANEMOS (Deyim) Hızlı Hareket eden Adam, Süratli İşgüzar Adam.
ANEFARA:
Anefara; Yukarı, Yukarıya Doğru. PUYE İNİFESUNA? — ANEFARA’YEN: Gelininiz Nerededir? — Yukarıdadır. (Yayla Kastedilir)
ALA / ALAS:
Alas; Tuz. ALİKA: Tuzlu, POLA ALİKA EYENDANE: Çok Tuzlu Oldular.
ALALAVOŞK/ALALAVOŞKİ:
Alalavoşki; (Yenilebilir) Bir Bitki Adı.
ALAT:
Alat; Çam Ağacı.
ALEVRA:
Alevra; Un. ENA SAKUL ALEVRA EPERCESA: Bir Çuval Un Getirdim. .İMANAM ALEVRA KOŞKİNİZ: Annem Un Eliyor. STARALEVRA: (STAROALEVRA) Buğday Unu.
ALO:
Alo; Bir daha, Bir Kez Daha. Biraz Daha. AL’E’LİTİKO:(ALO ELİTİKO) Biraz Daha Az. ALU’UÇE NEFTAĞA: (Onu) Bir Daha Yapmayacağım.
ANDRA:
Andra; Koca, ANDRAYELFİSAM = Kocam (Kadının Kocasını İfade etmesi) ANDRAYELFİSAS = Senin Kocan ANDRRAYELFİSADES: (O Kadının) Kocası.
ANDRAYELFİSAT: (O Kadının) Kocası) ANDRAYELFİSADES = (O Kadının) Kocası.-(Daha Saygın İfade Şekli) ANDRİKSE = Evlendi (O Kadın Evlendi Anlamında) Kelime Motamot Türkçeye çevrildiğinde ” Kocalandı” gibi garip bir ifade ile karşılaşılır. ANDRIKSES = Sen Evlendin (Gizli Özneli) ESİ ANDRİKSES? = SEN EVLENDİN? Sen evlendin mi?
ANDER:
Ander; Pis Şey. Lanet Şey, Nesne İğrenç (Küfür) Lanet Olasıca Şey!
ANDİKO:
Andiko; E’ait.E’lere Ait(Canlı Ya da Cansızlar İçin Kullanılır) MUŞ’ANDİKA: Muş Yerine Ait. KOTOL’ANDİKO: Kodol Sülalesine Ait.Kimse.
ANEPSIYO:
Anepsiyo; Torun. ANEPSİYOM: Torunum.
APAZAPEÇİ:(APAZAHA-EPEPEÇİ):
Apazapeçi; Bu Yandan. Bu Taraftan. Bu Yönden. ERSE, APAZAPEÇİ: Bu Taraftan Geldi.
A’PENA:
A’pena; Bir Tane Daha. Birer, Teker. Apena Apena: Birer Birer. Birer Tane Seçerek, Tek Tek. APENA APENA PSİLOSO’NA’TA: Birer Birer Seç Onları.
A’PENA YENA:
A’pena Yena; Param Parça. Darmadağın. Bir Şeyin Tek Tek de Olsa Bir Arada Duran Parçalarının İrtibatsız Kalacak Şekilde Dağılması. APENA YENA EYENDUMUNESTE: Darmadağın Olduk,.APENA’YENA EYENDANE TA’PULİYAM: Paramparça Oldu Çocuklarım. E’ÇİLİYE(KİLİYE) ÇE(KE) APENA YENA E’YENDUNE E’ PULİM: Yuvarlandı Da Paramparça Oldu Yavrum.
APEPURNO: Bu Günden (İtibaren).
APES:
Apes; İç. İçeri – İçeriye Doğru. E’SEVE A’PES: İçeriye Girdi.
APETİ:
Apedi; Mademki, Dığı Zaman. APETERSES (APEDİ-ERSES) Geldiğin Vakit.
APEMENA:
Apemena; Benden. APEMASU: Bizden.
APO(KH)ORİS:
Apo(kh)oris; Ayrılmak. Bir Şeyi Bölüp (Birbirinden Ayrı Duracak Şekilde) Ayırmak.
APO’FRAĞ:
Apo’frağ;(APO + FRA(KH)TİZ Kelimelerinin Birleşimi,FRA(KHTİZ den Zıt Anlam.Bkz.Fra(kh)tiz) Toplu Bir Şeyin,Kendini Bırakarak Dağılması…
APO’ĞANZİS:
Apoğanzis; Birbirine Ekli Bir Şeyin İki Parçasını Yüzseksen Derece Şekilde İki Yana Açmak, İki Bacağın Normal Olmayan Bir Şekilde Ters Yönlere Zorlanarak Açılması. APOĞANZİ’ĞA: Apoğanzis Oldum. APOĞANZİ’YE: “Or…..” Oldu. MA’POĞANZİ’ZİSA (Mİ-APO-ĞANZİ’Zİ’Zİ’SA):
APO’KOLOS:
Apokolos; İshal Olmak. TO PEDİ APOKOLOSE:(Erkek) Çocuk ishal Oldu.
APO’KREMANDALİS:
Apokremandalis; (Türkçe Karşılığı Yoktur) Türk. Yukarıdan Bağlanmış Salınır Vaziyette Baş Aşağı Sarkmak.
APOKUMBAS:
Abokumbas: İliklerini Açmak, Elbisesinin İliklerini Açmak. Çözülmek.. ABOKUMBAĞAME ÇE E’KATSAME:: (Elbiselerimizi) Çözüldük Ve Oturduk.
APOMEN:
Apomen; .Bir Yerde Kalakalmak, Bir Türlü Çıkmak Bilmemek. E’POMİNES EÇA! Kaldın Orda (Şikâyet) MA’POMENİS ATOHA: Kalma Orda, Oyalanma
Oralarda.
APOPLİM: (APO-PLİSİMO)
Apoplim; Bulaşık Suyu. Bir Şeyi Yıkadıktan Sonraki Atık Su. 2.Yalak. Hayvan Yalağı.
APOPURNO:
Apopurno; Sahur Vakti.
APORO:
Aporo; Yanlış 2.Aksi ,Yaramaz (Erkek) 3.Yakışıksız.(Kötü) 4.Zıt. POLA A’PORO PEDZİ’YEN: Çok Yaramaz Çocuktur. APO’RHAL: Kötü Durum.Zavallı Hal.APORESA: Aksi Kadın) HAR POLA APORESAYİME NE? Şimdi Ben Çok Yanlışım Değil mi?.
APOROMİNAS:
Aporominas; (Aporo-Minas-Aksi Benzeme Anlamında) Yansılamak, Alay Etmek Maksadıyla Taklidini Yapmak.
APOTİLİS:
Apotilis; Sarıp Sarmalamak, Her Taraftan Kuşatarak Bağlamak. APOTİLİS’ONA: Sarıp Sarmala Onu! NA’POTİLİSANA HAR: Sarıp Sarmalayacaksın Onu Şimdi!
APOTİLİS:
Apotilis; Kuvvetle Çevirerek Sağa Sola Sardırmak.(Birisini İyice Dövmek Benzetmek Anlamında Argo Bir Deyim) N’APOLİTİSANA(APOTİLİS ATONA) EPERA SEMBERA: Sağa Sola Sardıracaksın Onu!
APSİMO:
Apsimo; Ateş. EROKSE APESAM ENA APSİMO: İçime Bir Ateş Düştü!
ARGO – ARGOS: Ayı (Hayvan), ARGO 2:Yabani! Yabani anlamındaki Argo deyimi günümüzde daha sık türkçede kullanılır olmuştur. Argo Deyimler!
AS:
As; “…Sin – Sın” , “….Yim-Yım” 2.” Sa….İdi ” 2.Artık ( Sabırsızlıkla Birlikte Beklenti Ve Temenni Anlamında ) AFİSONA AS’PENDA: Bırak Onu Bul’sun, Rast gelsin.(Beddua Amacıyla da Söylenir-Allah’ından Bulsun) AS’(KH)OLİDZAĞ Sinirlensin İşte. (Umursamazlık)(AS(KH)OLİDZAYE’DE: Sinirlensin.(Umursamazlık Anlamında) AS’(EK)HUTUNE: Gelse İdi (Keşke Anlamında) AS’PEFTO: AS’EYİSA: Sende Kalsın.A’SE’YİSA: Sende Saklı Kalsın (Kimse Bilmesin) ASES’KUME: Kalkayım Artık.(Gitme Vaktim Geldi)
AS:
As; Den,Dan. Yüzünden.. ASEMENA: Benden, Benim Yüzümden.
ASEN:
Asen; Olsun! AYDİKO ASEN: Öyle Olsun! ASEN, ASEN!: Olsun Bakalım Olsun!
ASO:
Aso; “…Den – “….Dan ” ASO LİMNİ E’ŞEKHUMUNE: Limni’den Geliyor İdim.. ASO (KH)ORİYO ER(DS)A: Köyden Geliyorum.
ASPRA:
Aspra; Beyaz. OLLASPRA/OLASPRA/OLLASPRO (OLLON-ASPRO: “En – Beyaz” Kelimelerinin Birleşimi) Bembeyaz.
ASPRİ(DZ)A:
Aspri(dz)a; Yıldırım. ASPRİ(DZ)A E’ROKSE: Yıldırım Düştü.
ASTRA:
Astra; Yıldız. T’ASTRAS(TA ASTRAS) LAĞA EMOFAİNE: Yıldızlar Ne Güzeldir! TA’SRTRAS LAĞA (TS)AKLİZUNE: Yıldızlar Ne Biçim de Parlıyor!
AŞKEPAĞA:
A’şkepağa; (Muhtemelen A(DS)İYO+ŞKEP+AĞA Kelimelerinin Kaynaşmasından Türemiştir) Başaçık Durumda, Hal vaziyet tanımlaması. A’ŞKEPAĞA’SA: Başaçık Durum, Hal, Vaziyette Kadın.(Pontus Köylü Kadınları Tarafından APOROMİNAS Alaycı bir dudak hareketleriyle Telaffuz Edilirdi. Normal Bir Durum Olarak Kabul Edilmiyordu.
ATA:
Ata; Onlar. ATA N’DHNOYİNE: Onlar Nedir(ler)? ATA AFİSO: Onları Bırak.
ATA’TO:
Ata’to: Öyle, Dediğin Gibi! ATATO ATATO: Tabi Tabi “O Sebepten Ötürü”. YA’TATO: İşte O Sebepten Dolayı,İşte, Öyle Yani!
ATATUNUS:
Atatunus;(Zamir) Onlar. ATATUNUS’U: Onlara.
ATOTÖHA:
Atotöha; O Zaman, Mademki.
A’YE:
A’ye; Öyle. Öyle İşte.
AYE(TS): O Şekilde. HAR AYETS HA: (Bir Anlatımın, İzahın Sonunda Söylenen İfadedir) Böyle İşte,Bu Şekilde İşte! AYE U’ÇEN: Öyle Değil,Öyle Olmaz! MEFTAS AYE: Yapma Öyle. Yapma Ya! (Alay Ya da Şaşırma İfadesi Olarak)
AVLİ:
Avli; Avlu..Giriş Kapılarındaki Boş Alan.(Türkçedeki Rumca Kökenli Kelimelerdendir) EPEPEÇİ SİN AVLİ: Öteki Avluda.
A’VRAKODESA: ( A-VRAKİO-DESA = A(DS)İYO-VRAKİO-DESA)
A’vrakodesa; ((A-Vrakio-Desa = A(ds)iyo-Vrakio-Desa).Kelimelerinin Kaynaşması Sonucu Oluşmuşlardır. Pontus Rumcasında, K’ lerin genel olarak Ç Şeklinde Telaffuz edilmesi Sıkça Rastlansa da Bu Şekilde Kaynaşarak Oluşmuş Böyle Bir Kelimede, K Beklenmedik Biçimde Kullanıldığı Görülmektedir.) Donsuz Kadın. Don Giymemiş Kadın.

Ç

ÇAN(KAN):
Çan; “….Taraftan” ,Beri. Tarafından. ATOHA’ÇAN: Oradan, Oradan Beri.
ÇE:(KE)
Çe; “Ve” Bağlacı.”De”-“Da” Bağlacı. Antik Yunancadaki “KE” Bağlacı Pontus Yerel Ağzında Çok Zaman “ÇE” Şeklinde Söylenmiştir, Bu Bir Kural Değildir. Bazı Cümlelerde Geçiş Durumlarında Birçok Yerde “KE” Şeklinde Telaffuzlara da Rastlanır. İPES ÇE KATİ PES:(Deyim) Söyledin De Bir Şey Söyledin (Ne Biçim De Bir Söz Söyledin Ama) AHMEDİS ÇE MEHMEDİS: Ahmet Ve Mehmet.
ÇERA:(KERA)ÇERAS-KERAS:
Çera; Boynuz, Hayvan Boynuzu. ÇERATA: Boynuzlar. TO ENA ÇERATİNAT (TS)AKOMENO’YEN: Bir Boynuzu Kırıktır. TO ĞARDELİ ÇERATA UÇEŞ (TO ĞARDELİ KERATA UKES): (Deyiş) Çocukluğun Boynuzları Yoktur.
ÇERAKS:
Çeraks; İçirmek. E’ÇERAKSES TO ĞARDEL? İçirdin mi Çocuğu? E!ÇERAKSES TA ZA? Hayvanları(İnekleri) İçirdin Mi?
ÇİLADZ:
Çila(dz); Bir Yer İsmi.
ÇİLİS:(KİLİS)
Çilis; Yamaç Bir Yerden Aşağıya Yuvarlanmak. KULUNKUVARİS: Yerlerde Yuvarlanmak.
ÇİLİYA:(KİLİYA)
Kiliya; Karın,Karın Bölgesi.
ÇİLOPE(TS):
Çilope(ts); Karın Kısmında Mide Torbası,İşkembe Bölgesi.
ÇİLOPONİ:
Çiloponi; Karın Ağrısı, (Argo) Kadının Çocuğu Hakkında Kullandığı Deyim Olarak Karın Ağrısı,”ÇİLO” Karın Ve “PONİ”Ağrı Kelimelerinin Bileşiminden Oluşmuş Deyim.
ÇİMA’S:
Çima’s; Uyumak. O’ÇİRİM ÇİMATE: Babam Uyuyuor. TOĞAR(DZ)EL E’ÇİMİSİ: Çocuğu Uyut.
ÇİR(KİR)
Çir; “Baba”. ÇiRA / TA ÇİRA: (Çoğul ) Babalar, ÇİRİM; Babam; ÇİRİS: Senin Baban ÇİRİNAT: Babası, ÇİR’İM’UNA: Babamız, ÇİR’İS’UNA: Babalarınız, ÇİRANAT: Babaları.
E’Çi(Ki)LİYE: Yuvarlanmak. Yamaçtan Aşağıya Yuvarlanmak.
ÇİROS:
Çiros; Bitmek. Tükenmek. E’ÇİROSE: Bitti, Tükendi. E’ÇİROSESME:(E’ÇİROSES-E-MEN-A):Bitirdin Beni. E’ÇİROSANE: Bittiler.

DZ

(DZ)AZİ:
(Dza)zi; Çıra. EPİKAME E’LİĞA DZAZİYA ÇE ERSAME: Biraz Çıra Yaptık Ve Geldik.
(DZ)AKHTİLO:
(Dz)akhtilo; Parmak; TO Z,DZAKHTILOM: Parmağım.(Bu Kelime Daktilo Makinesine Verilen İsimde İlham Kaynağı Olmuştur)
(DZ)ES:/DZESİMO:
(Dz)es: Bağlamak.(DZ)ESONA:Bağla Onu:
(DZ)OS:
(Dz)os: Çözmek.YA (DZ)OSO AUTO TO KOR(DZ)İL: Bu Düğümü Çözsene!
(DZ)İBLOS:
(Dz)iblos; Bağdaş Kurarak Oturmak. E'(DZ)İBLOSE ÇE KA(TS)E:Bağdaş Kurdu Ve Oturdu.
(DZ)İRGABA:
(Dz)irgaba; Karadeniz Yöresinde, Dağ Köylerinin Daha Yüksek Ormanlarında Veya Yarı Açık, Çimenlik Bodur Boylu Ormanlık Alanlarda, Yayla Açıklarında Yetişen Minik Dağ Üzümü. ( Çeşitli Simsiyah Yahut Siyaha Çalan Yabani Çeşitleri de vardır. Lacivert Renkte Ve Farklı Tatlarda Olanlarına da rastlanır. Yenildiğinde Dışkı Siyaha Boyanır )
(DZ)İKOÇİS:
(Dz)ikoçis; Bir İş Yaparken Yavaşlamak, Hız Kesmek. (Koşmak Gibi Bir Fiilde Kullanılmayıp Yapılan Bir İşle İlgilidir) E’(DZ)İKOÇİSA: Yavaşladım Hız Kestim.
(DZ)İKOMBİS: (DZİYO+KOMBİS)
(Dz)ikombis; (Dz)iyokombis; İki Veya Daha Fazla Parçalı Bir Yükü Tek Bir Kişi Taşırken, Önce, Bir Parçayı Alıp (DZİYO-KOMBİS) Kelimelerinin Kaynaştırılması Sonucu Türetilmiş Kelimelerdendir Ve Yörede Olduğu Şekliyle Kullanılmaktadır. Birleşik Yapısı Analize Edildiğinde “DZİYO” Kelimesi Zaten Bilinmekle Birlikte,“KOMBİS” Kelimesi Zaman İçerisinde Unutulmuş Kelimeler Gurubundan Olabilir..Fakat “KUMBİS Bkz.” Şeklinde Bir Kelime Bilinmekte Olup Bununla Akrabalığı Olabilir Ya da Kendi Başına Bir Kelimedir. Bu Haliyle Uluslar Arası Literatürde Çok Fazla
(DZ)RAFİNA:
(Dz)rafina; Karayemiş Dalı.(DZ)RAVELO: Bütün Olarak Karayemiş Ağacı Ya da Meyvesi.
(DZ)RAKON:
(Dz)ragon; Ejder.(Kelime Pontus Rumcası diyebileceğimiz Kelime Dağarcığında Bu Gün Artık Unutulmuş İse de, Çaykara(Kado(kh)or Yöresinde, Evoşka Yaylasından “A’laysa-Elaysa Ayağı” denilen Düzlüğe Doğru İlerlerken, Alaysa Ve Evoşka Dağ Sırtlarının Ayrımında, Yöre İnsanının “(Dz)raga-Kaya” Ya da “(Dzrag’kaya)” Şeklinde Telaffuz Ettiği Görkemli Taşın Bulunduğu Bölge’ye Verilen İsim Hatırlanmalıdır. DRAKON+TO+Lİ(TZ)O = Ejderin Taşı.(Bkz..DRAKON,LİTZO)
(DZ)RAVELO:
(Dz)ravelo:Bütün Olarak Karayemiş Ağacı Ya da Meyvesi.
(DZ)ES
(Dz)es; Bağlamak.(DZ)ESONA! Bağla Onu! (DZ)ESO TO SAKUL: Bağla Çuvalı!
(DZ)OK’A:
(Dz)ok’a; Veri. .(DZ)OC: Vermek. 2.Altına Kaçırmak. E’(DZ)OÇE SO VRAÇİNATES: Donuna Kaçırdı. E’(DZ)OÇE PUKA: Aşağı Etti.(Altına Kaçırdı). E’(DZ)OKA: Ben Verdim. E(DZ)OÇE: Verdi. (Bu Kelimenin Balıkçılıkta Yemin Takıldığı Aracın İsmi Olan “ZOKA” Kelimesiyle İlgisi Olabilir.OY.)
DİYA :
Diya; Kulak, DİYATA: Kulaklar.(Bilims.Lit.”ODYO METER” ODYOMETRE) (! O DİYO = Belli Bir Kulak):Ses Şiddetini Ölçen Cihaz.)
(DZ)ROMO:
(Dz)romo; Yol. İSO DROMO Doğru Yol. AUTO TO DROMO PE PA? Bu Yol Nereye Gider? AUTO TO DROMO PE’KSEVEN? Bu Yol Nereye Çıkar?
(DR)OSO:
(Dr)oso; Su Damlacığı. DROSA: Su Damlacıkları. Küçük Yapraklı Çayır Otları Üzerinde Biriken Su Damlacıkları..
(DR)UVAN:
(Dr)uvan; Yayık. MAYİSA’S TO DRUVAN: Mayisa’nın Yayığı.(Mayisa İsimli Yaratığın Yayığı) (DZ)RUVANİS: Yayıklamak, Yayığı Çalkalamak. DZRUVANİSO: Yayıkla, Yayığı Çalkala.
(DZ)ULİYA:
(Dz)uliya; İş, Uğraşı. NDO DULİYA EFTATE: Ne iş Yapıyorsunuz?
(DS)EC:
Ds)ec; Komak,Bir Şeyi Bir Şeyin Üzerine Koyuvermek,Bırakmak. (DS)ENO KAHE HAR: Bırak Onu Aşağı Şimdi. E’(DS)EÇENEÇİ: Onu Oraya Bıraktı.
(DS)EL:
(Ds)el;(Fiil) İstemek.. U’DSEL NA PA: İstemez Gidecek. DSELİS ENA KRİYO NERO’ÇE AS’NAPİNİSA HAR:: İstersin Bir Soğuk Su,İçecektin Onu Şimdi
(DS)OLOS:
(Ds)olos; Ekmek(Tohum) SPOR’O NA (DS)OLONUME: Tohum Ekeceğiz.(Fidan Dikmek, Bkz: Pİ(DS)OLOS)
(DS)RİPS:
(Ds)rips; Doğramak.Parçalamak.. TO ĞALA E'(DS)RİPSE: Yoğurda Doğradı(Mısır Ekmeğnin Yoğurda Doğraması) TO FAYİ E'(DS)RİPSE: Ekmeği Doğradı.

E

E(KH)PAS:
E(kh)pas: Kopmak.2.Yola Koyulmak, 3.Yerinden Kalkıp Gitmeye Başlamak.4.Yola Revan Olmak EKHPASAM SO DZROMO: Yola Koyulduk.
E’FTA:
E’fta; Yapar,Eder. MEFTAS AYE: Yapma Ya, Yapma Öyle! POLA DZULİYA EFTA: Çok İş Yapar.
E’ĞNORİS:
E’ğnoris; Tanımak. E’ĞNORİSESANA (E’ĞNORİSES A’TONA): Onu Tanıdın Mı? UÇEĞNORİSESANA? Tanımadın mı (Onu)
E’ĞO
E’ğo; Ben. Örnek (Cümle) EĞO LEĞO ATO AYE UÇEN /(KE) NAYİNETE = Ben derimki O (O İş) Öyle Olmayacak! (Leğo burada zannederim ki anlamında. Örnek 2. E’MENA LEĞUNE AHMEDİS = Bana Ahmet Derler.
EĞVAS:
Eğvas; Çıkarmak. Bir Şeyi İçeriden Dışarıya Çıkarmak. Bir Şeyi Meydana Çıkarmak.(Soyut) Bir Şeylerin Ortaya Çıkması. EĞVASO TO SUNDUÇ’İS: Sandığını Çıkar(Meydana Çıkar)
E’KAPSE:
Ekapse; Yanmak. Pişmek.
ELA:
Ela; Gel.(Gelmekten Emir)
ELİTİKO:
Elitiko; Azıcık. ALOLİTİKO:(ALO-ELİTİKO):Biraz Daha Azıcık.
EMBAL:
Embal; Yama. ENE EMBAL ENDOÇENEÇİ: Oraya Bir Yama Vurdu!KRUSENEÇİ ENA EMBAL! Oraya Bir Yama Vurursun.(Olur Biter…) EMBAL’A: Yamalar.
EMENA : Ban’a İyelik Eki durumunda Ben E takı olup Azeri ağzındaki “Ben” le bu biçimde aynıdır. Azeri; Men = Mene !Türkçe, Ben !
EMOFO:
Emofo; Güzel. EMOFO İNEKA:Güzel Kadın.EMOFESAYİSE:Güzelsin!(Kadın İçin) EMOFOSİSE:Güzelsin(Erkek İçin) EMOFESAYEN:Güzeldir(O Kadın) N’DEMOFOSİSE: Ne de Güzelsin(Erkek-Daha Çok Alay Maksatlı da Kullanılır)
E’MRO:
Emro; Ön. Önde. 2.Önceden.
ENGASE:
Engase: Getirdi. ENGASENA:(ENGA-ESENA) Sana Getirdim. ESENA ENGASATO: Onu Sana Getirdim.
ENGUN:
Engun; Çocuk Bezi.
ENİS:
Enis; Ağarmak.Açmak.(Hava-Renk)
ENDAMA:
Endama; Birlikte. ENDAMA E’(KH)UMUNESTE: Birlikte Geliyorduk. METENDAMA (METİ + ENDAMA): Beraber. METENDAMA E(KH)UMUNESTE: Birlikte Geliyorduk. ENDAMA İ’MUNESTE: Birlikte İdik.
Engun; Bez.
EKSAY:
Eksay; Bir Ölçü Birimi.
EKSO :
E’kso; Dış ,Dışa, Dışa doğru. EKSEVA = Çıktım. EKSENİDEME : Çıkarın Beni! EKSENCENA / (KENA) Onu Çıkardı.
EKŞANDO:
Ekşando; Rumca Altmış Rakamı, Karadenizde Pontus dilini Konuşanlar Bu kelimeyi Bazı yüksek Tepe Bölgeleri İçin bir İsim Anlamında kullanırlar.Kelimenin Rumcada (60) Rakamını ifade etmek için kullanıldığını zamanla unutmuşlardır ! Örnek: EKSEVE SİN EKŞANDO: Ekşando’ya Çıktı.
EKŞOPİS / EKSOPİS :
Ekşopis; Ters, Tersine (Birleşik kelime EKSO (Dış) – EPİS-E’PEPİS (Arka) Kelimelerinin birleştirilmesi sonucu oluşmuştur.
EMA:
Ema; Kan. EMATA: Kanlar. (Tıp,Lat.= Hema; Hema’toloji = Kan’la İlgili bilim) E’MATOSE: Kanadı! E’KOPSA TO ŞERİM, ÇE MATOSE! NDE’NEFTAĞO HAR: Elimi Kestim, Kanadı! Ne yapacağım Ben Şimdi!
EPE:
Epe; Den Dan.
EPE’ÇA: Sonra. ÇE’PEÇA: (ÇE + E’PEÇA): Ve Ondan Sonra..
EPEÇİ:
Epeçi; Oradan, O Cihetten, O Yönden.
EPEPEÇİ : ( Muhtemelen, EPERA+ EPEÇİ Kelimelerinin Birleşimi)
Epepeçi; Öbür Tarafa.
EPEPİS:
E’pepis ; Geriden,Arkasından, Ardı Sıra.. (Tıp Anatomi: Pupis: Kuyruk) E’PEPİSAM ER(DS)E Arkamdan / Peşimden Geldi (Ben Erkeğin peşinden).EROKSE E’PEPİSATES: Ardına Düştü. EPEPİSADES ERSE: Ardı sıram geldi (Ben Kadının peşinden)
EPETOTES:
Epetotes; Ertesi Gün. E’PETOTES ERSE: Ertesi Gün Geldi.
E’PİS:
E’pis; Geri. KLOST E’PİS: Geri Dön. KLOSTAME E’PİS: Geri Döndük. ANDA ERDSAME SASPRA NERADZES KLOSTAME E’PİS: Beyaz Sulara Geldiğimizde Geri Döndük.
E’PURNA:
Epurna; Yarın. O’ ÇİRİM E’PURNA NA’RDE (NA-ERDE):Babam Yarın Gelecek.
EPLOS:
Eplos; Ayaklarını Uzatmak. E’PLOSE: Ayaklarını Uzattı. EPLOS’O TAPO(DZ)ARAS: Uzat Ayaklarını.
E’RAS: Kollamak, Başında Beklemek. Gözetleme Yapmak, Kontrol Amacıyla Bir Şey Ya da Şeylerin Başında Durmak. (Arapçada Ras’at Kelimesinde At Çoğul Eki Olduğu Düşünülürse Ras. Kök Haliyle Benzeşmiş Olur. Rasat Teressut Vb. Şekillerde Türkçede Arapçaya Bağlı Olarak Kullanımaktadır) ERAZO TA ZA: Hayvanları Beklerim(Bekler Dururum) MERASATA: Bekleme Onları (Onların Başında Nöbetçi Durma. ERAZO ESENA NA’PAS EÇA: Beklerim Seni Oraya Gideceksin!(Oraya Gitmemen İçin Senin Başında Duruyorum) E’RASO TO ĞLİÇİ(Kİ) Sütü Bekle (Kolla-Taşmaması İçin Kontrol Et)
E’Sİ:
E’si; (Zamir) Sen 2. Tekil Şahıs. E’SENA: Sana (Kelime Bu Hal Durumunda Türkçedeki “Sen” Kelimesiyle Benzeşir. E-A-İyelik Eki Dahi Benzerdir. Zamir İfadeler Türkçeyle birtakım farklarla birlikte benzeşirler. Yalnız Rumcada İfadeler Cinsiyet Farkıyla birlikte Daha Zengindir. Bkz. ESİ , ATOS..Zamirler Çoğul Olduğunda Benzeşmeler Daha Garip bir Halde olur veya Hiç Olmaz. Bkz. E’SİSTE, E’MİSTE, A’TA, A’TE, A’TİN, A’TİNUS.
ESPETOTES:
Espetotes; Ne Zamana Kadar?
— ESPETOTES HAYE NASTEÇİS? Ne Zamana Kadar Böyle (Bu Durumda) Duracaksın?
— OSTİ (KH)AME! Ölünceye Kadar.
E’SUK:
E’suk; Kalk (Bulunduğun Yerden Kalk Git Anlamında Kalk)SUK: Kalk. YESUK APATOHA: Ya Kalk Git Ordan! (Ya Nidasıyla birlikte Birisinde Bir Şey Emretmek Deyimi Karadeniz Ağzı Türkçede Vardır Ve Deyim Görüldüğü Üzere Rumcanın Etkisiyle Oluşmuştur)
EŞKİN:
Eşkin; Bir Bitkinin Filiz Kısmı.
E’FİC:
E’fic; Bir Şeyden Kurtulmak.2.Boşanmak. E’FİCE E!MASU ÇE E’PİRE PLESTİYA: Bizi Terk Edip Yan Aldı(Yan Çizdi) E’FİCE İNEKATES: Karısını Boşadı. M’AFİNİSA HAR: Bırakma Onu Şimdi!
E’YEN:
Eyen; Olsun. E’YENDUME: Ben Oldum. E’YENDUSUNE: Sen Oldun. E’YENDUNE: O Oldu. E’YENDAME: Biz Olduk.E’YENDUSUNESTE: Siz Oldunuz.E’YENDANE: Onlar Oldular.

F

FAĞUS’A:
Fağusa; Yiyici, Yiyici Tip. Fazla Yiyen Aç Gözlü. (Latince Literatürde “Fagus” Olarak İşaret Edilen Kullanım Şekilleri Vardır)
FAĞOS:
Fa’ğos; Yemek. FA: Ye (Emir) U’FA! Yemez. O’ZANDE U’FA: Niçin Yemez. E’ FAYES’ME: Yedin Beni!
FANERUS:
Fanerus; Gözükmek, Karşıdan Bir Şeyin Gözükmesi. E’FANERUSKUDE APA (DZ)A PEÇİ: Bu Yandan Gözüküyor. Kelime Aynı Zamanda FENER Kelimesinin Oluşumunda da İlham Kaynağı Olmuştur.
FANEMO:
Fanemo; (Mastar)Yemek. LAĞA FANEMO E’PİCE: Ne Biçim Yemek Yaptı(Yedi)!
FANOS:
Fanos; Fanus.
FAYİ:
Fayi; Ekmek. E’PSEDSES TO FAYİ: Pişirdin mi Ekmeği?
FENGAR:
Fengar; Kel.Başı Kel Olan. O FENGARİS: Kel (Adam) AYDİKOS O FENGARİS: Öylece (O şekilde) Kel (İşte senin anlayacağın Kel Bir Adam İşte)
FENGO :
Fengo; Ay, Dolunay (Gökte ki ay anlamında) O FENGOS = Ay,(O Belirleme takısıdır. Kelime sonundaki Os takısı Erkeklikle ilgilidir ) O FENGOS KRU: Ay Vuruyor!(Gece Dolunayın Gökte Kendini Göstermesi Durumu İçin Kullanılan Bir Deyim, Deyimin Türkçe Tam Karşılığı Yoktur)
FENGO’KSİLO: Karadenizde Yetişen Bir Kısım Bölgelerde (Ancumah) Gürgen Ağaçlarına Fosfor Maddesinin Nüfuz Etmesiyle Oluşan Odun Cinsi, İyice Kuruyup Yakacak Hale Geldiğinde Anlaşılabilir, Karanlıkta Kor gibi Parlayan Odunu Cinsi.(Karanlıkta Beyaz Veya Sarımsı Işıklar Şeklinde Kendini Gösteren Odun Cinsine Verilen İsim) KSİLO: Bkz.
FER’İS:
Fer’is; Götürmek. Getirmek. (İngilizcedeki “FERRY” Taşımak Kelimesiyle Akraba Olduğu göz önünde Tutulursa Türkçede FERİBOT Şeklinde Kullanılmaktadır) Pontus Dilindeki Bu Kelimeden FOR’DOS(Bkz.) Yüklenmek Anlamındaki Kelime İle Kök Akrabalığı Düşünülebilir. Belki Daha Uzak Bir İhtimal, E’FOR (Beceri) Anlamındaki Kelime İle de İrtibatlı Olabilir? FER’E-MA: Getir Onu Bana. YA’FERE TO (DZ)ROBAN: Orağı Bir Getir!
FİLESOR:
Filesor; Yaprak Dökümü. Yaprak Dökümünün Gerçekleştiği Dönem.. E’FİLO’SOROS’E: Yapraklar Dökümü Zamanı Oldu.(Kelime FİLO + SOR’OS Açılımı Şeklinde Yazılmasına Çok Doğal Olarak İmkan Vardır.Bu Durumda Şu Anki Bilgimle SOROS Kelimesinin Yörede Tek Başına Bilindiğine Dair Şu An Herhangi Bir Bigiye Sahip Değilim. Yazarın Notu:O:Y)
FİLESTER:
Filester; Hartama Çıkarmaya (OLuşturmaya) Yarayan Özel Bir Satır.
FİLO:
Filo; Yaprak, FİLA: Yapraklar.
FİRFİL/FİRFİLİS
Firfilis; Rüzgarın Hafif Hafif Esmesi. Meltem Rüzgârı. E’FİRFİLİSE: Hafif Hafif Esti.
FİTEPS: Dikmek Toprağa Vs.Fİ(TY)EYA: Fidanlar. Fi(ty)o: Fidan. Fİ(TY)EPSONA! Dik Onu! E’Fİ(TY)EFKE: Dikildi (Yukarıdan Düşen Veya Atılan Bir Şeyin Yere Saplanması Anlamında, Yere Çakılmak) E’FİTEFTE! Dikildi, Çakıldı.
Fİ(DY)EFTA:
Fi(dy)efta; Dikili Durumda, Ayakta. Dikile Vaziyette. Fİ(DY)EFT OR(DS)A: Ayağının Üzerine Dikilir. N’DO Fİ(DE)FKES ORSA, O’DANDE U’KAHESE? Ayağının Üzerine Neden Dikilip Duruyorsun? Otursana Aşağı! N’DO FİTEFKES EÇA? Orada Neden Dikiliyorsun.
Fİ(DY)AN:
Fi(dy)an; (Bitki) Fidan.
FİDOTİ:
Fidoti; Dikili (Dikmek Fiilinden Bir Yer Adı)
FİSA:
Fisa; Esmek. LAĞA FİSA: Nasıl da Esiyor. FİSA AZA MEREYA: Bu tarafa Doğru Esiyor.
FİSARA: Arap / Türk. Fesat. (Kelime Esmek Üfleme Kökünden Türetilmiştir) ( Fe- Se – Re. Kök Harfleri Temelli = Fisara – Hint Avrupa Dilleri) Söz Taşıyan. FİSARA = Üflemeci, Üfleyen, Üfleyici, Laf Taşıyıcı ( İslam Dini; Cibril Meleğinin Söz Taşıması Anlamında Olabilir. Kelime Taşıyıcı Cibril, Cibrilin Allah’ın Sözünü Meryeme Üflemesi, Fisara Üflemeci, Bakire Meryeme Rabbin Söz’ünü Taşıyan – (Kur’an) : Ona Ruhumuz (Cibrilimiz) dan Üfledik Ve Rabbinin Kelimeleri Onanmış Oldu ) E’ FİSARA! Seni Gidi Fesat.Seni Gidi Söz Taşıyıcı. Türkçe: (Fıs)ıldamak, (Fıs)ıldaşmayın, (Fıs)ıltı, (Fis)kos Etmek. FİS’A TO APSİMO: (Fisa Ta’psimo) Üfle Ateşe.!
FİŞTİKA:
Fiştika; Basit,Ağırlıksız.. Kişiliği Oturmamış İnsan Tipi.
FTİKS:
Ftiks; Tükürmek. FTİKSİMO: Tükürük. E’FTİSE: Tükürdü. LUKSA E’FTİKSE: Balgam Tükürdü. ATO ANDA AYE U’ÇEN ESİ FTİKSOME: O Öyle Değilse Sen Beni Tükür.(Ayıplanma)
FTİRA:
Ftira; Bit (Asalak) FTİRES: Bitler. E’FTİRA’SA: Bitlendim. E’FTİRESES İ’KAZO? Bitlendin Galiba.
FTÖROTİ:
Ftöroti : (KUTAL) Bkz.Kutal. Kelimenin Türkçe Karşılığı yoktur. Yalnızca Karadenize özgü bir mutfak aletidir. Günümüz mutfaklarında kullanılan “ El Mikseri ”ne belki karşılık gelebilir. Mümkün mertebe ayrımları birbirine uzak ama kısmen aynı seviyede Uygun dal çıkıntılarına sahip bir çam ağacı, tepe kısmından kesilip şekillendirilerek yapılır. Üst kısmı avuç içinde yuvarlanacak biçimde ve uzundur. Diyelim bir tastaki ayran çalkalanacaksa avuç içerisinde bir sağa bir sola süratle yuvarlanarak sıvı homojeniz edilir. (Çamaşır makinesinin çalışma mantığı) Belki modernize edilmesi bile mümkün olabilir. “ Ftöroti “deyimi yerine “ Kutal ” deyimi de kullanılmaktadır. Örnek Cümleler: Fereme to Ftöroti ! ( Ftöroti’yi (Kutal) ı bana getir )N’DOSO TO ĞALA ( Vur Yoğurdu – Yoğurdu Çalkala )KRUSO TO ĞALA ( Vur Yoğurdu – Yoğurdu Çalkala )Krusona / N’dosona ( Vur Onu ! — Çalkala Onu ) ?Kelime bazı yerlerde Argo da bir deyim olarak da karşımıza çıkar. Eba Eftöroti ! = ” Hey Sen Kadın ” Ftöroti – Çarpık Bacaklı = Seni Gidi FTÖROTİ (Çarpık Bacaklı Kadın)
FOFOT: çürümeye Hazır. FOFOTAS: Çürümeye Yüz Tutmuş.
FOLİFOLİ:
Folifoli; Çocuk Dilinde, Annenin “Elbisesini Giy” Anlamında Söylediği Söz. FOLİFOLİ E’PULİM FOLİFOLİ..
FOLİZ:
Foliz; Kabak Tohumu Ekilen Yer.
FORİ(DZ):
Fori(dz); İp. KALA(DS)İ FORİ(DZ): Sepet İpi.
FORDOS:
Fordos; Yüklemek. FORDOMENO: Yüklenmiş, Yük Almış Erkek. FORDOMENİSA: Yük Almış Kadın.2.Hamile Kadın.
FORODİKO:
Forodiko; Üst, Giyisi,Eskiden Hint Kenevirinden Elde edilen İple,Dokuma Tezgahlarında Üretilen Gövde Giyisisi.
FORO’S:
Foros; Giyisi. FORİSONA: Giydir Onu. FOREĞMENOS! Giyinmiş! ( Muhteşem Giyisili)
FOROZ: (A(DS)İYO + FOROZ)?
Foroz; Dindar İmanlı Kişi. (Bu Kelime, Pratikte Bu Gün Kullanılmamakta İse de A’foroz Kelimesi Kullanılır Olduğundan Zıttı olduğunu fark edebiliyoruz) Bkz.Afaroz.
FOSİL:
Fosil; Eski, Yıllanmış Şey.
FOSO:
Foso; Işık, Işık Kaynağı.. (TS)OSO Dİ FOSO: Söndür Işığı. MONO FOSO EPİSOME NA TERO ATOHA N’DOHNAYEN: Bana Biraz Işık Yap(Işık Tut) Bakacağım Orada Ne Var.
FOS’A: Aydınlık. FOSES: (Fiil) Aydınlanmak E’FOSES’E: AYDINLANDI. NİMERA, FOS’A EPİĞAME: Gündüz (Vakti) Aydınlık.
FOVE(DS):
Fove(ds); Korkmak,(Daha Çok Kişinin Kendi Ruh Durumuyla İlgili, Küçük Çapta Korku) Çekinmek. 2.Dert Etmek. POLA FOVE’TE ASON ÇİRİNAT: Babasından Çok Korkar. Mİ FOVASE HA: Korkma Ha! POLA FOĞUME APAÇİNUSU: Çok Korkuyorum Onlardan. ALO MU FOVAS! ATOS UÇE NARDE: Bir Daha Hiç Korkma, Korkma (Dert Etme) O Gelmeyecek! EPA YAMİ FOVA(DS)E E NAHNAKA: Hey (Sen Kadın) Korkma Be Yahu Seni Ödlek!
FRA(KH)Tİ:
Fra(kh)ti; Ot Ya da Benzer Şeylerin Tırmıklanarak Biriktirildiği Ve Çevrildiği Yer.
FRA(KH)TİZ:
Fra(kh)tiz:; Taraklamak.Yerdeki Ot Veyahut Çakılları Taraklamak,Tırmıkla Toplamak.Tırmıklamak(!)
FRU(KH)NAS :
Küflenmek. E’FRUHNAYE: Küflenmek.TO FAYİ E’ FRUKHNAYE:(TO FAYİ E FRU(KH)NASE) Ekmek Küflendi!
FRU(KH)Nİ:
Fru(kh)ni; Küf.
FTAN:
Ftan; Yetişmek.ATE EŞİ FTANİSE TREKSO: O (Kadın) Yetişiyor Seni Koş ! FTA’SO’NA: Yetiş Onu.
FTELİZİTSA – OFTİLİTSA:
Ftelizitsa,Oftilitsa; Karaağaç (Kestaneye Benzeyen Bir Ağaç Cinsi)
FTERA:
Ftera; Değirmen Çarkı. Çark.
FUÇ:
Fuç; Posası Kalmış, İçi Çürümüş.
FUMİS:
Fumis; Burundan Hızla Solumak.(Daha Çok Hayvanlar İçin Kullanılır. TO ZO E’FUMİSE: İnek Pufladı.
FURCİS:
Furcis; Boğmak. Suda Boğulmak. E’FURCİYE: Boğuldu. SO NERO APES E’FURCİYE: Suyun İçinde Boğuldu. FURCİZOSE HA! Boğarım Seni Ha! (Tehdit) Mİ FURCİZİSME HAR! Boğma Beni Şimdi! E’DE’E FURCİĞA: Az Kalsın Boğuldum.E’ FURCİĞAMESTE LAİLAHE İLLELLAH!: Boğulduk Lailaheillellah!
FURNO:
Furno; Kurbağa.
FUŞTUR:
Fuştur;
FUTUR:
Futur; Kişiliği Oturmamış. Kaypak İnsan Tipi.

G
GODİL:
Godil; Gerdan, Ense, Ense Boşluğu.

Ğ

ĞALADİTSA:
Ğalatidsa; Ham Meyve, Henüz Olgunlaşmamış Sebze.
ĞAM:
Ğam; Sikmek.Cinsel İlişkinin Kabaca İfadesi .Biyiloji Kitaplarında Latince Kökenli Bir Kelime Kimliğiyle GAM’ET olarak yerini almıştır. POLİGAMİ (Sosyoloji) Çok Eşli Bir Erkeği İfade Eden Kişi İçin Kullanılmış Bir Terimdir. Karadeniz Rum.
ĞANAKHTİS:
Ğanakhtis; Yorulmak. ĞANAKHTİSİMO: Yorgunluk. ĞANAKHTİYA: Yorgunluk. E’ĞANAKHTİSA: Yoruldum.
ĞANG’A:
Ğanga; Dirsek. (Fizik. İki “Gang’lı ” Variable Kondansatör- İki Dirsekli Değişken Kondansatör).
ĞANZİS:
Ğanzis; İki Yana Açmak.(Bkz: “APOĞANZİS” Kelimesinden Mülhemdir)
ĞARAVULAS:
Ğaravulas; Zırlamak, Anormal Biçimde Acı Çekerek Bağırıp Çağırmak, Yaygara Koparmak. Feveran Etmek. UKSERO ĞARAVULAZ DESTEC: Bilmiyorum Feveran Ediyor! O(DZ)ANDE ĞARAVULA(DZ)İS N’DOHNAYEN: Neden yaygara Koparıyorsun Ne Oldu?
ĞARZUŞ:
Ğarzuş;
ĞASRİTS:
Ğasrits; Bir Yer Adı, Bir Bölge İsmi.
ĞASROS:
Ğasros; Öküzün İneği Döllemesi. E’ĞASTRO(DS)E :Döllendi. ĞASROMENOYEN: Döllenmiştir (Çiftleştirilmiş İnek İçin Kullanılır)
ĞAYZARO:
Ğay(dz)aro; Eşek. ĞAY(DZ)UR! Eşşek’ ĞAY(DZ) ARO METO SEMER: Semeriyle Birlikte Eşşek! (Hakaret İfadesi)
ĞIRCİL:
Ğırcil; Yenilmesi Güç, Sert Meyve Ya da Sebze.
ĞLEBA:
Ğleba; Bazı Sebze Ya da Meyvelerin Soyulmuş Kabukları.
ĞLENDER:
Ğlender; Kısa,Yere Yakın Zayıf Canlı Tipi.
ĞLİÇİTRA (ĞLİKİTRA)
Ğliçitra: Sap Kısmından Koparıldığında, İçerisinden Süt’sü Bir Sıvı Çıkan Bitki. Bu Süt’e Verilen İsim.
ĞLİNKSİ:
Ğlinksi; Kök, Kök Kalıntısı. ĞLİNKSİYA: Kökler.
ĞLUBİS:
Ğlubis; Yolmak. ĞLUBİĞMENO: Yolunmuş. ĞLUBİĞMENO KOSARA: Yolunmuş Tavuk.
ĞLOSA:
Ğlosa; Dil.Vücutta Dil Organı.
ĞREMA:
Ğrema; Yazı. ĞREMATA: Yazılar.
ĞOMAR:
Ğomar; Yük. E’FORTOSE TO ĞOMAR: Yüklendi Yükü!
ĞOMA(DT)O:
Ğoma(dt)o; Dolu. TU ÇURUS TA SARBİYA ĞOMATO U’ÇİNE: Babanın Ambarları Dolu Değiller! (Sitem)
ĞOMOS:
Ğomos; Doldurmak. Kab vb. Bir Şeyin İçine Sıvı Bir Şey Koymak. E ĞOMOSE’SA: Doldurdunmu? POLA E’ĞOMOSE’SA: Çok Doldurdun! ĞOMOYEN: Doludur. ĞOMOMENO: Doldurulmuş.
ĞONCİS:
Ğoncis; İnlemek, Mi’ĞONCİZİS: İnleme!(İnlemekten Men Emri)
ĞRAPSİZ:
Ğrapsiz; Yazı. ĞRAPSİZMATA: Yazılar. TU ÇURUM TA ĞRAPSİZMATA: Babamın Yazıları. TEMETERO TA ĞRAPSİZMATA: Benim Yazılarım (Benim Yazmış Olduğum Yazılar.
ĞRATİ:
Ğrati; İğreti.
ĞRİPNİS:
Ğripnis; Huzursuz Olmak, uykusuzluk ya da Benzer Bir Şey yüzünden Rahatsız OlmaK.Örn. EĞO UÇE ĞRİPNİSA! Ben Rahatsz Olmadım.(Birisinin Yaptığı Bir Davranış Karşısındaki Kayıtsızlığın İfadesinde Kullanılan bir Deyim, Ben Rahatsız olmadım (Aman da öyle Olmuş)
ĞULİ:
Ğuli; Bir Çeşit Fazla Parçalanmadan Pişen Kara Lahana Yemeği. ĞULİ NA PSENUME: Ğuli Pİşireceğiz.
ĞULİS:
Ğulis; Kusmak, İstifra Etmek. E’ĞULİSA: İstifra Ettim. NA ĞULİZO: Kusacağım.
ĞUNZİ:
Ğunzi; Kazma’nın Metal Üst Kımı.
ĞURMUŞAS:
Ğurmuşas; Bez, Elbise Veya benzer Bir Şeyi Bir Yere Yığmak Toplamak, Bir Şeyi Kırıştırmak. ATOHA E’ĞUMUŞASATO: Onu Oraya Yığdım-Oracığa Topladım. Mi ĞURMUŞAYİSA: Onu Kırıştırma!
ĞURNİ:
Ğurni; Silindir Biçiminde Tahta Kovan. Arı Kovanı. Silindir Biçiminde, İçerisinde Un Veya Peynir Türünden Şeylerin Konulduğu Büyük, Saklama Kabı. Büyük olanı (ZD)RUVAN Yayık Denir.
ĞURNAVA:
Ğurnava; Bir Kadın Lakabı.
ĞURUZO:
Ğuruzo; Yumur. yumur Halde Bulunan Şey. Yuvarlak İçi Dolu Cisim. E’ĞURUZAYE: Yuvarlaklaştı.
ĞURZULA / ĞURZUL
Ğurzula; Bencil.Eğo’ist,Yalnızca Kendini Düşünen.
ĞUVİS
Ğuvis; Yıkılmak, Yıkılarak Düşmek. Devrilmek, Yana Devrilmek.

H

HAR:
Har; Şimdi, Şu An. Lahza. HAR HAR: Hemen Şimdi, Derhal! HAR HAR ELAZAHA: Derhal Buraya Gel. (Ha Şimdi Buraya Gel-Rumca Tesirinde Türkçe İfade),OZNO HAR. Şimdiye Kadar, Şimdiye değin. PESUNE OZNO HAR? Neredeydin Şimdiye Kadar? HAR YELAZAHA! (YA-ELA-A(DZ)AHA) Şimdi Gel Şuraya(Şu Vaziyeti Bir Gör Hele Anlamında)
HAR:
Har…; Ya Şimdi…(Tereddüt Anlamında)
HAR EKHTEZNO:
Har E(kh)tezno: (Şimdi-Geçmişte) Yakın Geçmişteki Zamanı Anlatan Cümlede Fiilden Önce Gelir. HAR E(KH)TEZNO ER(DS)E SO’SPİTİMUNA ENA İNEKA: Şimdi Yakın Geçmişte Geldi Evimize Bir Kadın.

KH

(KH)ALAKS:
(Kh)alaks; Bozmak.Yıkmak.Enkaz Haline Getirmek.Moralini Bozmak. E’KHALAKSESA ? Bozdun mu Onu.EKHALAKSESA ÇE EPİÇENA TARDAĞAN.(Bkz..Tardağan.) Yıktın (Bozdun) Paramparça Ettin Onu
(KH)ALKO :
(Kh)alko; Kazan.(Büyük Kazan-Büyük Bakır Kazan) Bu kelime Latincede Bakır anlamına gelir.Literatütde, KALKO-LİTİK ÇAĞ = Bakır – Taş Çağının ifadesine karşılık gelir.KALKO-LITO Kelimelerinin birleşiminden meydana gelir.LITO Kelimesinin karşılığı Taştır. Karadenizde Çaykara yöresinde Rumca konuşanlar malesef kelimeyi zamanla unutmuştur.Belki başka bazı yörelerde biliniyor olabilir.
(KH)ALKOPUL: Küçük Kazan,Yavru Kazan. PUL = Yavru, PULİYEN = Küçücüktür.
(KH)AMNO: (Kh)amno; Sulak, Cıvık (KH)AMNO E’YENDUNE: Sulak Oldu.(Yemek Ya da Başka Şey İçin Kullanılır)
(KH)ARVELOS:
(Kh)arvelos; Yalama Yapmak.Bozulmak.
(KH)ASİMO:
(Kh)asimo; Yitirmek.Zayi Etmek. KHASO: Boşver!
(KH)LO(DZ)İ:
(Kh)lo(dz)i; Oklava.Oklava Çubuğu. Hamur Açmaya Yarayan Düz Silindir Biçimindeki Çubuk.
(Kh)oli; Sinir, Kızgınlık. (KH)OLİ’FERE: (Mot. Sinir Getirdi) Sinirlendi. (KH)OLİZAĞ: Sinirlen! (Bana Ne Anlamında Ya da Emir) KHOLİZAĞA, KHOLİZAYES, (KH)OLİZAYE, HOLİZAĞAME KHOLİZAYESTE, KHOLİZAĞANE.
(KH)OLİSAVRA:
(Kh)olisavra; Kertenkele.
(KH)AK:
(Kh)ak; Başka. TU KHAK’TA PE(DZ)İYA: Başkasının Çocukları.
(KH)ALDİKOMOMOL:
(Kh)aldikomomol; (Bkz.MOMOLA)
(KH)AKUNUNA:
(Kh)akununa; Başkası.(KH)AKUNUN’AS: Başkasının, Ötekine Ait, El’in.
(KH)ALAZ:
(Kh)alaz; Dolu.(KH)ALAZ VREŞ TESTEÇ: Dolu Yağıyor.
KHAMİLO:
Khamilo;Yumuşak,Yufka.
(KH)AMNO:
(Kh)amno; Cıvık, Sulak. Su Oranı Fazla Olan Şey.
(KH)ANDOKOKA:
(Kh)andokoka; Böğürtlen.
(KH)AR: Sevinmek. Aşka Gelmek. (KH)ARAM: Aşkım. E'(KH)ARE: Senindi. Aşık Oldu.
KHLİ’YO:
(Kh)li’yo; Sıcak. (KHLİ Köküyle Birlikte İKLİM Şeklinde Uluslar Arası Dilde Kullanılma Biçimleri Mevcuttur) AUTO TO ŞURVA POLA (KH)LİYO’YEN:
(KH)LOSO:
(Kh)loso ;Isı.,Sıcaklık.(KH)LOSO: Isıt(Emir)
(KH)OL(KH)AN:
(Kh)ol(kh)an; Ot Biçme Zamanı. Otluk Yer.
(KH)ORAF:
(Kh)oraf; Tarla. TO (KH)ORAFUMUNA: Tarlamız. Mİ MALAKS’İTE TA (KH)ORAF’UMUNA: Tarlalarımızımızı Çiğnemeyin! ARGOS E’MALAKSANE TO (KH)ORAFUMUNA: Ayı Tarlamızı Çiğnedi.
(KH)OROŞAN:
(Kh)oroşan; Şemsiyegillerden Beyaz Renkte Bir Bitki.
(KH)RİST:
(Kh)rist; Pontus Rumcasında Sürmek, Ovalamak, Bulaştırmak anlamına gelir. Sözgelimi: E Hrista e Panasem (Üzerime Süründüm), E Hrise! Epera Sembera (Sağa Sola Sürdü = Etrafı bulaştırdı)
Hıristiyan Romalılar, İsa peygamberin, hastaların üzerine “elini sürmek” Suretiyle Onları İyi Yapma Mucizesine atfen, İsa peygamber İçin ” HRİSTOS ” = Ovalayan (Erkek) ifadesini kullanmışlardır.
Kelimenin Sonundaki “OS” Cinsiyette, Erkeklik Tanımlaması Yapar. Hıristiyan Rum Toplumlar, Zamanla ” HRIST ” Kelimesinin Sonuna ” İNA ” Ekini de Getirerek ” HRISTİNA ” ! Şeklinde Bir Kelime de Türetmişlerdir ki Rumca’da “Ovalayıcı, Sürücü (Kadın) ” anlamına gelir. Fakat Yakıştırmayı Yapanlar, İsa peygamberin Annesine (Meryem) Verilmiş Böyle Bir Kudreti Kastettiklerini Varsaysak Bile, Kendi Din Kaynakları olan 4 İncil Yorum Kitaplarında Dahi Böyle Bir Kayıt Mevcut Değildir. İsevi Kadın Anlamında Kullanılmış Olabilir.
Aynı Deyim Müslümanlar İçin de Geçerli Olup Müslümanlar da İsa Peygamber İçin ” MESİH ” Tabirini Kullanmışlardır. “Mesh”, Arapçada Sürmek, Ovalamak Anlamına Gelir. Meryem Oğlu İsa Mesih = Meryem’in Oğlu Ovalayıcı İsa.
(KH)RONO:
(Kh)rono; Zaman,Zaman Dilimi. ENA (KH)RONO ANDA KAHUMESTE NA TERİS ATOS PAL EKSEVENCE’ERDE: Bir Zaman Oturur isek,Görürüsün O da Çıkagelir..
(KH)ORİYO:
(Kh)oriyo; Köy.
KHOROS:
(Kh)oros; Köylü.(Adam) (KH)OROTENA:: Köylü(Kadın)
(KH)OROT:
(Kh)orot; Köylüler. KHORİSO: Köylü (Erkek) Khor(ts)a: Köylü(Dişi)
(KH)ULAR:
(Kh)ular; Kaşık.(KH)ULARİS: Kaşıklamak (Çarçabuk Yemek, Yemekte Acele Etmek Anlamında Bir Deyim) ENA (KH)ULAR VUTÖRO: Bir Kaşık Yağ. ELİĞOR! E’ (KH)ULARİSO, NA’ PAME (EK)HUME:(DZ)ULİYA Çabuk Kaşıkla (Yemeğini Hızlı Bitir!) İşimiz Var Gideceğiz.
(KH)URTS:
(Kh)hur(ts); Ot Tomarı. Çayırlarda Kuru Otları Bir Araya Toplayarak Ot Bağıyla Oluşturulan El Yapımı Ot Paketi. Altındaki Toprak Kütleyle Birlikte Sökülen Yaş Ot Tomarlarının Her Biri.
(KH)ANDONAR:
(Kh)andonar; Dikenlik Bitkilerin Kümelendiği Yer. Dikenlik Alan.
(KH)ANDOKOKA:
Khandokoka; Böğürtlen.
(KH)ANDOŞERA:
Khandoşera; Kirpi. Üzeri Dikenli Yer Hayvanı.
(KH)LEPS:
Khleps; Çekişmek. Çatışmak. Kavga Etmek. E(KH)LEPSAME METİ’ĞREYA(METİN’EĞREYA) Kavga Ettik İhtiyarla(Bizim İhtiyarla Kavga Ettik-Yaşlı Kadının Kocası İle Yaptığı Kavgadan Sözederken) (KH)LEVUMESTE MİYA MİYA: Ara Ara (Bazan) Kavga Ederiz.
KHOMA:
Khoma; İsim. Toprak. KHOMATA: Topraklar, (Çoğul) KHOMAS: Topraklar (Latince deki HUM’US kelimesiyle özdeştir. Bkz.Bilimsel Literatürde Humuslu Toprak Deyimi) O ÇİRİM ÇİTE SA HOMATA APES ! Babam Toprakların İçinde Yatar (Yatar Durur – Çaresizlikten Şikayet Etme Anlamında bir Deyim)
KHUMİ:
Khumi; Pontus Köylülerinin Yalnızca Yaylalara Çıkarken, Yayla Yollarında, Yalnızca Keçilerin Boyunlarına Taktıkları Büyükçe Zil.(Gösteriş Ve Debdebe Maksatlı Zil, Tören Zili – Bu Zil Hayvana Eziyet Verdiğinden Daha sonra Çıkarılırdı)

İ

İ'(DZ)ROS:
İ'(dz)ros; Ter. İ(DZ)ROSA: Terledim. POLA İ(DZ)ROSA: Çok Terledim.
İFEN:
İfen; Dokumak. İFESE: Dokudu. İFESENA: Onu Dokudu. ATO EĞO İFESATO: Onu Ben Dokudum. A’TO İ’MANAM İFESE: Onu Annem Dokudu.
İFETOS:
İfetos; (Zaman) Bu Yıl. İFETOS POLA E’MOFA İMERAS E’ZEVASAME: Bu Yıl Çok Güzel Günler Geçirdik.
İKORONA:
İkorona; Garip, Zavallı Çaresiz.(Genelde Kadınlar İçin Kullanılır)
İ’LO-İ’LOS:
İlo; Güneş. O İLOS ENDOÇE: Güneş Vurdu. O İLOS LAĞA KRU: Güneş Ne Biçim Vuruyor.
İNEKA:
İneka ; Kadın ” anlamına gelir.Kelimenin Tıp biliminde, kullanılan JİNEKO-LOJİ.İfade Latince birleşik iki kelimeden Kotarılmıştır.JINEKO-LEGOS ,JINEKO K.Ru.da Ineka olarak karşılığını bulabilir. LEGOS Yunanca da Kelime-“Bilim” kelimesi nin karşılığı olarak da kullanılır. LEGO (K.Ru.nda), “Söylem, İfade ” kelimesine Karşılık gelebilirr. EĞO LEĞO = Ben Söylerim..gibi..
‘İNEKİSE :
İ’nekise; Kelimesinin karşılığı, Türkçede “Evlendi” Kelimesidir.Kelime Türkçeden ayrı olarak (yalnızca) Erkek için evlendi anlamına gelen kelimedir.Bu kelime Motamot türkçeye çevrildiğinde,” Kadınlandı ” gibi bir garip bir ifade ile karşılaşılır.Arapça gibi benzer gurup bir dilde de “tezvic” gibi çok daha rahat karşılığını tam bulabilen bir kelimedir.İNECİSA / İNEKİSA = Evlendim (Ben Erkek) EĞO İNEKİSA = Ben Evlendim. EĞO : Bk
İRO:
İro; Gökkuşağı. O İRO EKSEVE: Gökkuşağı Çıktı.
İSO:
İso; Doğru. Yalanın Tersi Anlamında,(Bkz.PSEMA) Eğri Olmayan.Gerçek,Basbayağı İSA-PSEMATA: Doğru-Yalan İSO ANEN: Eğer Doğru İse.
İSA:
İsa; Tıpkı…Nın Gibi. Benzer. İSA OÇİRİM E’MNAZ: Tıpkı Babama Benziyor. İSA İPES: Doğru Söyledin, (Tıpkı Söylediğin Gibidir Doğrusu).
İSPENDAM:
İspendam; Çınar, Çınar Ağacı. İSPENDAMOTİ: Bir Yer İsmi..(Türkçedeki “Çınarlı” İsmini Karşılayabilecek Bir Kelime)
İSTİPAHE: Yukarıya, Yukarıya Değin, Yukarıya Kadar. PEPUKA’ÇAN(KAN) OSTE’PAHE:(OSTO-EPAHE) Aşağıdan Yukarıya Kadar.
İS’Tİ:
İsti;(Bağlaç) İken, Esnasında.İr İken.. İSTİ’PAS: Gideriken. SO’SKUDAR(SO ÜSKÜDAR) İSTİ’PAĞO, EPİRİME PAL(E’PİRE-EMANA) ENA VREKSİMO:Üsküdara Giderİken Aldı Beni Bir Yağmur.
İSTİBANÇ:
İstibanç; Kendine Özgü Ekşimsi Bir Tadı Olan Ve Sap Kısmı Soyularak Yenilen Ve Uzun Otluk Alanlarda Yetişen Yapraklı Bir Meşhur Bir Yayla Bitkisi.
İVRİS;
İvris; Sövmek, Küfretmek.İVRİZ DESTEÇ: Söğüyor.
İVORİS;
İvoris; Havalandırmak,Hava Akımına Maruz Bırakmak.2.Dalgalanmak. ANİSO TİN PORDA ÇE MONO İVORİSKUMESTE: Kapıyı Açta Biraz Havalanalım.TA FORESİYAM EKRAMASA LAĞA İVORİSKUNDANE: Elbiselerimi Astım Nasıl da Dalgalanıyorlar.
İZMODER:/ZMODER:
İzmoder; Hamur Yoğurulan Büyükce Kab.(Bkz.Zmo)

K

KAFÇİ:(KAFKİ),KAFKA
Kafçi(ki); (Kafka) Bir İnsan İsmi Ya da Lakap.Kafka’s.
KAFTE:
Kafte; Bir İnsan Adı,Ya da Lakap.
KAKAÇ:
Kakaç; Kekeme. Kekeleyerek Konuşan.. İnsan Lakabı.
KALANCİS:
Kalancis; Bir Ay İsmi. E’KALANCİSE :…Ayla’dı. (O Ay Geldiğinde Söylenir. EBO’KALANCİSE:(Aynı Anlamda Kullanılır)
KALAM:
Kalam; Kolun Dirseğe Kadar Olan Kısmı.
KALAMONA:
Kalamona; Meşelik Alan. DÜZ (Türk.) KALAMONA: Bir Yer İsmi.
KALE:
Kale; İnekleri Sürerken Köylülerin Kullandığı Deh’leme Nidası.
KALİF:
Kalif; Kulübe. Küçük Ev. Oyuncak, Çocukların Eğlenmek Maksadıyla Yapmış Oldukları Düzenekler, Eğlenceler.
KALO:
Kalo; İyi. Sağlam Sıhhatli.
KAMARA:
Kamara; Genelde Etrafı Ağaçlarla Çevrili Çimenlik Düz Küçük Alanlara Verilen İsim. (Karadenizliler Bu Kelimenin Yunancada ” Oda ” Anlamına geldiğini Zamanla Unutmuşlardır. Kamera Kelimesinin Kökeni de Bundan Gelir. KAPOT’KAMARA: Bir Yer Adı.
KAMENO:
Kameno; Garip, Çaresiz, Kimsesiz Yapayalnız.
KAMİYA:
Kamiya; Asla, Hiç Bir Zaman. KAMİYA UÇE NARSE NE? Hiçbir Zaman Gelmeyeceksin Değil mi?
KANİS:
Kanis; Hiç Kimse. Hiç Biri. KANİS UÇE’NARDE! Hiç Kimse Gelmeyecek. KANİS KAYNA U(DS)EL! Hiç Kimse Kimseyi İstemez. KAYNA TİPO MİLETE! : Hiç Kimseye Bir Şey Söylemeyin (Anlatmayın)
KAPARA:
Kapara; Ökçe. Bazı Ayakkabıların Topuk Kısmına Çakılan Demir.
KAPE:
Kape; Nerede, Nereye. 2.Bir Yerde, Bir Yere (Soru) KAPE’PİYE? Bir Yere Gitti? (Ya da Bir Yere Gitti Ama Nereye Gittiğini Bilmiyorum Anlamında)
KAPUSE:
Kapuse; Sakın! (Sakın Ha!) KAPUSE E’FTASA: Sakın (O İşi Vb.Yaparsın) KAPUSE 2. Hani Nerde! (Yok Ki Öyle Bir Şey Anlamında)
KATAKUTRİS:
Katakutris;(KATSİYO-KUTRİS Kelimelerinin Kaynaşması Sonucu Oluşmuş Aslında Birleşik Bir Kelimedir. Bkz: “Katsiyo” – “Kutri”s = “Birkaç”-“Koparma”) İp Yada Kumaş, Elbise Vb. Bir Şeyi Çekip Paramparça Etmek, Birçok Parçaya Ayrılacak Şekilde Koparmak.KATAKUTRİS:(Deyim Olarak) Kavga Ederek Birbirinin Üstünü Başını Yolan Kişiler İçin de Kullanılır.E’KATAKURİĞAME:”Katakutris” Olduk;Birbirimizin Üstünü Koparıp Paramparça Ettik,Birbirimizin Saçını Başını Yolduk.
KATARİS:
Kataris; Beddua. Ah Etmek. E’KATARUTUNE: Beddua Ederdi. İ’MANAM LAĞA E’KATARUTUNE: Annem Ne Biçim Beddua Ederdi.
KA(TS)ARİS:
Ka(ts)aris; Soymak. Elbisesini Soymak. Elbisesini Çıkarmak. E’ Katsarisona: Soy Onu! E’KATSARİĞA: Soyuldum.(Derim Soyuldu)
KA(TS)ATA
Ka(ts)ata; Alın, Yüzün Üst Kısmı.
KA(TS)E:
Ka(ts)e; Birisi. KA(TS)ER(DS)E: Birisi Geldi?
KATALACEV:
Katalacev; Anlamak.Anlayış.KATALACEVİS:? Anlar Mısın?
KATASPAS:
Kataspas; (KAT(DS)İYO ESPASE= Birkaç(Parça) Patladı Seri Kelime Gurubunun Kaynaştırılmış Şekli) İncecik Parçalara Ayrılarak Patladı,Çatladı.
KATE:
Kate; Öyle ki. Sanki. Öyle Bir Durum Var ki. Adeta (Kuşku) KATE NA’ PA: Sanki Gidecek Gibi. KATE AYE: Sanki Öyle Gibi.
KATENGALES:
Katengales;Şikayet Etmek,İspiyonlamak. E’KATENKALESENA TON ÇİRİNAT: Babasına Şikâyet Etti Onu! AS KATENKALOSE? Şikâyet Edeyim mi Seni!
KATENİ:
Kateni; Kül Suyu.Saf Odun Külünü Suyla Karıştırarak Yapılan Saç Temizliğinde Kullanılan Sıvı. Bir Saç Temizleme Maddesi..
KATENO:(KATENOS)
Kateno; Duru Su, Saf Su. 2.Saf.. KATENO PALALOS: Zır Deli.
KATOĞAVLA: (KATOY-AVLİ)
Katoğavla; Ahır Kapısı
KATOPULA:
Katopula; Kedi Yvrusu. KATOPULAS: Kedi Yavrular.
KATODSUR:
Kato(ds)ur;Eşik.Kapı Eşiği.
KATO(DS)OY:
Kato(ds)oy; Ahır Kapısı.
KATURE(TS)İYA:
Kature(ts)iya; Sidik. KATUR kutur: İşe! (İşemekten Emir)
KÂURAĞLA(DZ)A: (KÂUR-(AK)HLATZA)
Kâura(kh)la(dz)a; Çayırlarda Yetişen Ve İstenmeyen, Beyaz Çiçekli Yabani Bir Ot Adı.
Kerdel; Büyükçe Tahtadan Yapılmış Kova. Hayvan Yalağı.
KAZGAL:
Kazgal; İnce Uzun Boylu İnsan Tipi. KAZGALA: (Kadın İçin)
KERDEL:
KİLİKA:
Kilika; Oyuncak. META KİLİKAS PEZUNE: Oyuncaklar’la Oynuyorlar.
KİLİ(TS):
Kilits: Çiçek.KİLİ(TS)A: Çiçekler.KUNDURO KİLİTSO: Bahar Aylarında Ortaya Çıkan Bir Çiçek Türü.
KİRGİL: KİRGİLAS: E’KİRGİLAYE:
Kirgil; Sarkaç. Aşağıya Doğru Sarkmak.E’KİRGİLAYE:Aşağıya Doğru Salındı,Aşağıya Doğru Salınarak Sarktı.
KİHAN:
Kihan; Tarlayı Ekine Hazırlamak İçin Kazma İşlemi.
KOÇİNO(KOKİNO)
Koçino; Kırmızı. Kırmızı Renkli. YA DER LAĞA KOÇİNAZ: Bak Nasıl da Kızarıyor. E’KOÇİNASE: Kızardı.
KOFİN:
Kofin; Uzun, Uygun Fındık Dallarından Yapılan Bir Çeşit Gayet Seyrek Örgülü Hafif Tel Sepet.(Eskiden Yaprak Vs.Gibi Şeyler Taşımakta Kullanılırdı.Bir Şekilde “Kof” Boş Kelimesinde Olduğu Gibi Türkçe’ye Geçmiş Kelimelerdendir.)
KOFİNOMİT:
Kofinomit; Topalak Burunlu İnsan Tipi.(KOFİN Burunlu Birleşik İki Kelime Anlamında Şeklinde)
KOFTİLİ(DZ):
Koftili(dz);
KOFO:
Kofo; Sağır. KOFOS: Sağır Adam. A’KOFOS: Sağır Rolü Yapan Adam. A’KOFESA : Sağır Rolü Yapan Kadın.
KOKO:/KAKA
Koko; İğrenç Pis Şey, KOKOÇ: Tiksinilecek Şey. KHİ! KOKOÇ! Çocuğunu Pis Şeye Tutmaması için Annesinin Uyarusı; “Hıı” Pis Şey! (Değme Sakın)
KOKORİS:
Kokoris;(Fiil) Eşelemek,Kurcalamak. Mİ’KOKORİZİS TA (KH)OMATA: Eşeleme Toprakları.
KAKAÇ: Bir Lakap.
KOLFO:
Kolfo; Koyun, Bağır. İç Cep. VALESO TO ŞERİS SİN KOLFOS: Elini Koynuna Koy. POSA EĞVALESE SON KOLFONAT: Ne Kadar Çıkardı Koynundan(Cebinden) VALESONA SİN KOLFOS: Koy Onu Cebine! SİRONA SON KOLFOS: At Onu Cebine!
KOLO(DS):
Kolo(ds); Peynirli Çörek.
KOLOPE(TSA):
Kolope(tsa); Peynir Kurdu.
KOPRATRO:(KOPRA-TRO)
Kopratro; Pislik Yiyen Böcek.
KOT:
Kot; Bir Ölçü Birimi.(Bkz.KOD, SOMAR, EKSAY) (2 KOD = 1 EKSAY, 2 EKSAY: 1 TENEKE, 1 TENEKE: 1/2 SOMAR.)
KOMAT:
Komat; Parça. Bir Bütünden Kopmuş Yahut Koparılmış İri Parça, Yarı Parça. ENA KOMAT FAYİ: Ekmek Parçası. PAFTA.Parça.
KOR(DZ)İL:
Kor(dz)il; Düğüm. KOR(Zİ)LOS: Düğümlemek, Düğüm Atmak. KOR(DZ)İL: Burundan Çıkan Kuru Sümük Artığı. KOR(DZ)İLA: Düğümler.KOR(DZ)İLOS’ONA: Düğümle Onu!
KORGOT:
Korgot; Mısırın El Değirmeninden Geçirerek (Bkz. KORGOTOS. E’KORGOTOSES? Mısırı El Değirmeninden Geçirdin mi Anlamında ) Daha Ufak Parçalara Ayırılmış Hali. KORGOTOŞUR: Korgot’tan Yapılan Çorba.
KORONİZ:
Koroniz; Kapı Ya da Pencere Mandalı, Tahta Mandal, Mandal. E KLİZOSO TO KORONİZ: Mandalı Kilitle. E’KLOSO TO KORONİZ: Mandalı Çevir.
KOROYLEK’A:
Koroyleka; Çember, Çember Şeklinde.(ingilizce: Circle: Sörkıl = Çember)
KOR(DZ):
Kor(dz); Pislik. PENDİKO’KORDZ: Fare Pisliği.
KOR(TS):
Kor(ts);Bir Yerden Kesilmiş, Artık Tahta Parçası.
KOŞKİN:
Koşkin; Elek. E’KOŞKİNİSO TA’LEVRA (TA ALEVRA) Unları Ele!
KO(TS)A:
Ko(ts)a; Vücutta Topuk, Topuk Bölgesi.
KOTZİ/KOTSİ:
Kotsi; Aksak. Topal.
(KH)ANDA:
Khanda: (Bitki) Dikenler. Kelime,”KHAND” Şekliyle Kök Halinde Ve “Diken” Anlamına Gelir.(Bkz.KHAND’O-KOKA, KHAND’O-NAR, KHAND’O-ŞERA)
KODİSPA:
Kodispa; İyi Arkadaş. Can Dosdu. Kafadar. KOTİSPAM: Samimi Arkadaşım, Dostum.
KOBANİS
Kobanis; Perçinlemek, Dövmek. KOPANİSO TO TRİBAN: Tırpanı Perçinle, Döğ!
KONİ(DZ):
Koni(dz); İnce Ve Beyaz Renkte, İnsanda Ve Sığırlarda Rastlanabilen Bir Bir Çeşit Bit.(Asalak)
KOPEL :
Kopel ; Piç,KOPELA!(Küfür) Piçler !
KOTRON:
Kotron; Yaramaz, Aksi İnsan Tipi.
KUBLİ :
Kubli ; Asma Kilit. Elektronikte bir deyim olarak; Kublaj , Endüktif Kublaj, Kuble etmek. İng.:Cable: Kablo.
KALO :
Kalo; İyi.Kaloyen = İyidir (O), Kalosime = İyiyim, (Ben Erkek) Kalesayime = İyiyim (Ben Kadın)
Kelime bu günkü yunancadakine (Kali) göre daha Kaba bir ağızdır.Bilimsel Literatürde “Kalite ve Kandite bakımından…” şeklinde deyimlere rastlanır.(Nİtelik ve Nicelik bakımından) KANDİ! bkz.Kandi-Kandiyo.
KANDİYO:(KANZİYO)
Kan(dz)iyo; Pontus Rumcasında “Birkaç tane” ve “Dilim” anlamına gelir.Bir meyvenin her bir dilimini ifade etmede kullanılır.KAN Ve DİYA (ZİYA) = ” İki ” nicelik ifade eden Kelimelerin bileşiminden meydana gelir. ENA KANZİ:Bir Dilim.ENA KANZİ MİLO: Bir Dilim Elma, KANZİYA Dilimler. KANZİYO:Bir iki tane. KAN’DRİYA = Üç Tane,Üç Parça
KANDESARA = Dört Tane, Dört Parça..vs
KAROFKA:
Karofka; Paket,onikilik Paket. ENA KAROFKA: Bir Paket.
KE:
Ke;(Bkz.ÇE)
KOSARA:
Kosara; Tavuk.
KOŞKİN:
Koşkin; E’KOŞKİNİSA: Eledim. E’KOŞKİNİSES: Eledin. E’KOŞKİNİSE: Eledi.
KSERA:
KserA; Kuru. KSERO: Kurumuş. E’KSERA(DS)E: Kurudu (Kuruma Sürecinden Geçmiş) E’KSERASES ! Kurudun! (Mahvoldun Yazık Anlamında)
KSERENDER:
Kserender; Kurutmalık. Mısır Vb.Nebatın Doğal Olarak Kurutulduğu Küçük Müstakil Yapı Müstakil Ya da Evin Üst Katındaki Korkuluklu Balkon.
KSEV’ES:
Ksev’es; Çıkmak. METO SKALA, E’KSEVE SO STEĞOS: Merdivenle Birlikte Çatıya Çıktı.
KSİFU:
Ksi’fu; Ön İki Dişi Olmayan. Peltek.
KSİRİS:
Ksiris; Traş. E’KSİRİYE: Traş Oldu. NA’KSİRİĞUME: Traş Olacağım.
KUFO:
Kufo; Oyuk, Girinti Yer.
KUKS:
Kuks; Sevinç Ya da Keder Durumlarında Huuh Şeklinde Ses Çıkarmak.Zılgıt Çekmek.
KUKUVAS:
Kukuvas; Çömelmek. E’KUKUVASE: Çömeldi.
KU(DS)İS’PARALALİ:
Ku(ds)isparalali; Sayıklamak. Uyku Sırasında Saçma Sapan Konuşmak.
KULUNÇ(KULUNK)
Kulunç; Balyoz.Büyük Ağır Çekiç.
KULUNGUVARİS:
Kulunguvaris; Yerde Taklalar Atarak Yuvarlanmak.E’KULUNGUVARİYE: Yerlerde Takla Attı.
KULUVARİS:
Kuluvaris; Takla Atmak.E’KULUVARİYE:Takla Attı.
KUNGUNA:
Kunguna; Küçük Çakal Cinsi. Yaramaz Çocuk Tipi (Argo) E’ KUNGUNA O(DZ)ANDE FEVİS: Hey Kunguna Neden Kaçıyorsun?
KUNGUNO(DZ)EME:
Kunguno(dz)eme: Bölük Pörçük Bir Araya Toplanmış Şeyler.
KURO:
Kuro; Böcek, Minik Solucan.Tahta Kurusu.
KUR(DS)UÇEL:
Kur(ds)uçel; Un İçeren Çorba Gibi Benzer Sıvıların Üzerinde, Unların Biraraya Gelmesi Sonucu Oluşan Hamurumsu Birikintiler.E’KURSUÇELiSE: Pişme Esnasında Yemeğin Bu Duruma Gelmiş Olmasından Bahsederken Kullanılır.
KURO’SKOLEKO:(KURO-SKOLEÇ’O) Bkz. Skoleç.
Kuroskoleko; Tahta Kurusu.Ağaç Solucanı.
KUSPİZ:
Kuspiz; Değirmen Taşının Üzerine Oturduğu Değirmeni Çeviren Metal Eksenin Ortasında,Taş Delikten Bakıldığında Görülebilen İri Vida.
KUSTANDA:
Kustanda; Ağustos Böceği.
KUTAL:
Kutal; Genelde Birbirine Yakın Yerlerden Dal Çıkarmış Ağaç Parçası.
KUTRİ:
Kutri; Koparak Oluşmuş Kesik Şey. KUTROŞERO: Kesik El. EKUTRİĞANE TA ŞERAM:Ellerim Kesildi.(Yorgunlukta Söylenir)
KUT(TS)A:
Ku(ts)a;Genelde Elin Üzerinde OLuşan Küçük Çıban.
KLİ(DZ)İ:
Kli(dz)i; Kilit. (Kelime Arapçada da Kök Esasıyla Kullanılmaktadır. Bakz. Mekalit: Kilitler.Mekalitussemavat: Göklerin Kilitleri)
KLİZOSTUR:
Klizostur; Kilit Düzeneği. Kapıdaki Kilit Mekanizması İle ilgili Düzenek. KLİDİYA: Kilitler. KLİZOSONA: Kilitle Onu. KLİZOSO TİN PORDA: Kilitle Kapıyı.
KREMAS
Kremas; Asmak. E’KREMASONA: As Onu (Elindeki “Elbise Ya da Benzer Şey” i As)
KREMANDALİS:
Kremandalis;(Yukarıda Asılı Bir Şey Anlamında) Sarkmak, Salınmak.(Baş Aşağı Sarkmak Bkz.APOKREMANDALİS)
KREMİS:
Kremis; Koyu Vermek, Ko mak. Terk Etmek. Eşini Bırakmak, Boşamak. KREMİSONA HAR! Bırak Onu Şimdi! NA KREMİZOSA KAHE ÇE NA’PAĞO: Bırakıp Gideceğim Sizi!
KOKA:
Koka; Ayakları Tutulmuş Gezmekte zorlanan İnsan Tipi.
KOÇ/KOK:
Koç; Tane. KOÇ’İYA: Taneler. STAFİLO'(STAFİLO’KOK:Biyolojide Kullanılan Bilimsel Bir Deyimdir) TZUPAZO’KOÇ: Mısır Tanesi.Bu Kelimeyi Yörenin Köylüleri,Tipik Yöre Ağzında Koç Olarak Telaffuz Etselerde Bazı İfade Geçişlerinde KOK Olarak Telaffuz Ettikleri Görülür.HANDOKOKA (HANDO-KOKA = Diken Diken Tanesi= Böğürtlen)) Kelimesinde OLduğu Gibi..
KOLON:
Kolon; Yankı. E’KOLON’İSE: Yankılandı. TA (KH)UMİYA E’KOLONİSANE: Büyük Ziller.Yankılandı
KAMİYA:
Kamiya; Hiç bir Zaman.Sakın Olaki. KAMİYA PERMENİSME! Sakın Ola Ki Bekleme Beni! KAMİYA UÇENİS: Hiç Bir Zaman Yoksun!
KAYİMA:
Kayima; Gayet. Çok.KAYİMA POLA:Gereğinden de Fazla,Gayet Fazla.
KREMİZ:
Kremiz; Soğan.
KRATİS:
Kratis; Tutmak (Elinden Vs. Tutmak). 2.Bağlantıyı Sağlamak.3.Yakalamak. E’PEPAHENAT KRATİ: Ucundan – Tepesinden Tutuyor. KRATESOME: Tut Beni. EĞO AS FEVO ESİ KRATİSOME: Ben Kaçayım Sen Ya Yakala Beni.!
KREMAS:
Kremas; Asmak. Askı.
KREMİS:
Kremis; Bırakmak, Serbest Bırakmak, Yere Ko’mak. Ayrılmak. Boşanmak. İ’NEKAT E’KREMİSE: Hanımını Boşadı. NA KREMİSOSA KAHE ÇE NEPERO
KREMANDALİS: Sarkıtmak, Sarkmak, Bir Şeyin Doğru Olarak Aşağıya Sarkması. E’KREMANDALİYE: Sarktı.
PLESTİYA: Bırakıp Gideceğim Sizi Ve Yan Çizeceğim! (Şikâyet Deyimlerinden)
KREMUL:
Kremul; Eskiden Ocak Ateşinden Aşağıya Sarkıtılıp, Çengellerine Bakır kazanı Ya da Bakraç Asılan Kalın Zincirlerden Oluşan Sarkaç. 2 Çengel
KREYA’S.
Kreya’s; Et. KREYAS: Et. KREYATA: Etler. ULLO KREYATA’SEN: Bütünüyle Ettir.(Bir Hayvan Hakkında Söylenir)
KSUMERE:
Ksumere; Dışarı, Dışarıya Doğru.(İç Bir Mekândan Dışarıya Doğru Anlamında) Kelime Kök İtibarıyle İki Kökten (EKSO-MEREYA: Dışarı’Ya Doğru) (Rumcanın Benzer Birçok Örnellerindeki gibi) OLuştuğu Kolayca Farkedilebilir.
KUKAÇ:
Kukaç; Soba Halkalarını Yerinden Söküp Taşımaya Yarayan Ucu Kıvrık Demir.
KUKAR:
Kukar; Ucu Bükük, Ucu Kıvrık Sopa Ya da Benzer Şey. KUKAROMİT:(KUKAR’OMİT) Kıvrık Burunlu İnsan.
KUKARAP:
Kukarap; Uzun Tip Lezzetli Bir Armut Cinsi.
KUKUTS:
Kukuts; Fasulye. E’PSESİTE ELİĞA KUKUTSA: Biraz Fasulye Pişirin.
KUMBAS:
Kumbas; Düğmelemek (Elbise).İliklemek.
KUMBİ:
Kumbi; Tutam, Salkım. Ağaç Vb.Şeylerden Aşağıya Sarkan Tutam Meyveler.KUMBİYA: Salkımlar.
KUMUŞ:
Kumuş; Kesta ve Benzeri Ağaç Ya da Bitki Yemişlerinin Üzerini Örten Dikenli Koruyucu.
KUBİS:
Kubis: Dökmek. Dökülmek. Dağılmak. Tane Tane Saçmak. El Amelden Kalmak, Dökülmek. O ŞİMOS E’ KUPİSE: Yağmur Döktü.
KUNDESİMO:
Kundesimo;İteklemek.KUNDESO: İtekle. KUNDESONA: İtekle Onu!
KUNDURO:
Kunduro; Mart Ayı.
KUNDUROKİL(İT)SO: Mart Çiçeği, Kar Çiçeği.
KUNİ:
Kuni; Beşik.Sağa Sola Sallandırmak,Yaylandırmak. KUNİSO ĞARZEL: Çocuğu Salla,Çocuğun Beşiğini Salla!KUNİYA: Bir Yer Adı veya Beşikler Anlamında.
KUNUPA:
Kunupa; İnce Sivrisinek Cinsi.
KURDES:
Kurdes; Yutmak. KURDE(KH)TA: Yutkunur Olduğu Halde, Yutkunur Durumda. E’KURDESENA: O Şeyi Yuttu. E’KURDESATO (E’KURDESA ATO) Onu Yuttum. KURDESONA: Yut Onu.
KURDİSTRA:
Kurdistra; Kursak.,Yutak (“Kursak Kelimesi” Türkçeye Rumcadan Geçmiş Olabilir.Bkz.Kurdes,Kurdesimo)
KURFİS:
KurfiS; Kayırmak. TO PEDİNAT LAĞA KURFİZ! Çocuğunu Ne Biçim de kayırıyor. Mİ KURFİZİSA! Onu Kayırma!
KURSİ:
Kursi;İsim. Püskül. KURSİYA:(Çoğul) Püsküller.
KURUT:
Kurut; Taşak.Erkek Üreme Organlarında Yumurta.
KUSKUL:
Kuskul; Aşağıya Sarkan Saç’a (Yahut Hayvanın Kuyruğuna) Üst Kısmını Bağlamak Düğüm Atmak.
KU(TS)A:
Ku(ts)a; Genelde Ellerde Çıkan Küçük Çıban.
KUTRİ:
Kutri; Kesik Şey. Koparılmış Şey. Kelime En Azından Hint Avrupa Dillerinde Benzer Şekillerde Karşımıza Çıkar. Arap Dilinde,”KAT”‘I”- İngiliz Dilinde, Yazılış İtibarıyle “CUT” Şeklinde Olduğu Görülür.
KUT’RİS:
Kut’ris;(Kök Harfleri “KUT”tur.Kut’ris Şeklinde Mastar Olur.İngilizce de “CUT” Şeklinde Karşılığı Vardır.Arap Dilinde Aynı Anlamda “KUT’I” Şeklinde Mevcuttur Ve Kullanılır. (O.Y Yazarın Notu) ) Kesmek,.Bir Şeyi Kesmek Veya Koparmak Suretiyle Parçasından, Ayırmak.Elden Ayaktan Kalmak, Bitmek.Çaresiz Kalmak. El Ayakların Dermansız Kalmasında Deyim. E’KUTRİĞA: Kesildim.(Bittim) Çaresiz Kaldım. KUTROŞERO: (Lakap Olarak da Kullanılmaktadır.) Kesik El. KUTRİĞMENO: Koparılmış. O’RAMAM E’KUTRİYE: İpliğim Koptu. TO LİTARUMUNA E’KUTRİYE: İpimiz Kesildi. KUTRİKA: Koparılarak Parçası Alınmış. KUTRİSONA: Kesip Kopar Onu.
KUVAR:
Kuvar; Yumak. ENA KUVAR: Bir(Top) Yumak. Sarmal.

L

LABAZA:
Labaza; Bir Tür Yabani, Belki Zehirli Bitki. Geniş Yapraklı Yerde Biten, Hayvanların Zoraki Yediği Bir Bitki Türüdür. LABAZA KİNDEYA, EĞVALE’CE PETA (Bir Çocuk Tekerlemesi, Temenni Deyimi, Eskiden Karadenizli Çocukların Ellerine Isırgan Otu (Bkz.Kindeya) Batınca Bu Bitkiden Alıp Eline Sürdüğünde Dikenin Çıkması İçin Söylediği Çocuk Deyişi; Labaza,Kindeya Çık Ve Uç Ve Git!
LAĞA / LAĞO
Lağa; Nasıl.( Vurguya göre Değişik Tanımlanma Biçimleri Vardır) LAĞA LEĞO? Nasıl Diyorum. LAĞA LES! Nasıl Dersin? İSA LEĞO: Doğru Söylüyorum.
LA:
La;
LAKIRDİ:
Lakırdi;
LA’LU:
La’lu; Lal.Dili Tutuk.Konuşamayan. LALUKA: Dilsiz Kızcağız..
LA(KH)TA:
La(kh)ta; Tekme. TO ZO LA(KH)TİZ DE’STEÇ: Hayvan Tekme Atıyor.
LA(KH)TOKOPA:
La(kh)tokopa; Hayvanın Can Çekişmesi.(Tekmeleme La(kh)tiz Kelimesinden Mülhemdir)
LANAR:
Lanar;
LAYİS:
Layis; Salınmak. Oynamak. LAYİŞKETE: Oynuyor, Salınıyor.
LAYİKA:
Layika; Salıncak. İ PEDZİM SO LAYİKAS E’ROKSE: Çocuum Salıncaktan Düştü.
LİKHTRİ:
Lik(h)tri; Bel. Tarlayı Derin Şekilde Kazmak İçin Kullanılan Alet.SO (KH)ORAF E’Lİ(KH)TREVUNE: Tarlada Belliyorlar.
LİKOS:
Likos; Kurt. O LİKOS ERSE ÇE (KE) LANCEPSE (KEPSE) TO ZO EPANASE : Kurt Geldi Ve İneğin Üzerine Atıldı.
LİKO(KH)ANZA:
Liko(kh)anza;
LİKORAŞ:
Likoraş; (LİKO-RAŞ’İ Kelimelerinden Oluşan Birleşik İsim) Bir Yer Adı ( Kurddağı Anlamında)
LİTRA:
Litra; Mantar, Bitki Mantarı.(Karadenizliler Zehirli Pis Mantar Anlamına Gelen ŞKİLKAKALİTRA birleşik kelimesinde bu ifadeyi kullanırlar.Pont.Rumcası Konuşanlar LİTRA Kelimesinin Tek Başına Latincede Mantar Anlamına Geldiğini Bilmemektedirler-Bkz.ŞKİLKAKALİTRA)
LİVA:
Liva;Sis.O LİVA ERSE: Duman,Sis Geldi.
LEĞ’OS:
Leğ’os; Söylem. Anlatım..İfade.2. Söylenmek. LEĞO ÇE PA’ĞO:Söylenirim de Giderim. (Söylene Söylene Giderim)
LERAR:
Lerar; Kir. POLA LERAR’EN: Çok Kirli(dir)
LE’S:
Le’s; Söylemek. Söylersin Anlatırsın.(Vurguyu Değiştirerek Soru Biçiminde)Der misin? Acaba? Doğru mu? .Doğru mu Dersin? Anlamında, Türkçede Tam Karşılığı Görülmeyebilir.(Cümlenin Başında Soru Edatı Olarak Kullanıldığında Derin Bir Duygusallıkla Birlikte Bir Merakı İfade Etmek İçin kullanılır.) LES PUÇEKAYİME: Nerdeyim Dersin? LES N’DOHNAYEN: Nedir Dersin?(Garip, Anlaşılmaz Bir durum İçin) LE: Söyler, Anlatır. NDO’LE? Ne Söyler Ne Anlatır, Ne Haber Verir. N’DO Şİ LE HAR? Ne Diyecek Şimdi? N’DO LES ÇE KAHESE: (Deyim) Ne Söyleyip Oturuyorsun! (Bir Kişinin Sakin Sakin Konuşmasına Verilen Hayret Tepkisinde Kullanılır-Hadi Be Ya, Deme Be Gibi.)
LEVREÇ/LEVREK:
Levreç; Kirlenmiş, Bulaşık Bez Parçası.( Rumcada Bir Balık İsmi Olan “Levrek” Kelimesiyle Bağlantı Kuramadım!)
LEYA:
Leya; Ben.(Yüzdeki Benek Kanseri)
LEYİS:
Leyis; Esirgemek,Kıyamamak. POLA PAL LEYİZİSA:Çok da Esigiyorsun Onu! E’LEYİZANA: Esirger Onu!
LİĞOR’İ:
Liğor’i; Çabuk.Hızlı.Seri. E’LİĞOR HAR ! Çabuk Ol Şimdi!LİĞORİ(KH)TA:Çabuklamak.Çarçabuk.
LİMAN:
Liman; Gemi Durağı.Bir Kabile İsmi.
LİMERA:
Limera; Gündüz, Öğlen Vakti. NE LİMERA EKSEN ÇE ERSE: Evet Gündüz Vakti Çıka Geldi Ya!
LİMO:
Limo; Açlık. Lağa Limo Ekho:Ne Biçim Açım! SO LİMİ EŞİ KHAME: Açlıktan Ölüyorum.
LİŞ:
Liş; Yalamak.TO ZO TO HALKO E LİŞ TESTEC: İnek Kazanı Yalayıp Duruyor. E’LİKSEME: Yaladı Beni.O ŞEYTANİS E LİKSEME:Şeytan Yaladı Beni(Kocakarı Ağzı Bir Deyim-Bir Türlü Ölmüyorum İşte Anlamında)
LİKO:
Liko; Kurt. O LİKOS :(Tanımlanmış Kurt) LİKOHANZA:(LİKO-HANZOS): Kurt Adam – Kurt Yabani! Anlamına Gelebilecek,Kurt Dumanlı Havayı Sever Kabilinden, Dumanlı,Yoğun Sisli Havalarda Ortaya Çıktığına İnanılan Bir Düşsel Yaratık.
LİVA:
Liva; Duman,Sis. O LİVA ERSE: Duman Geldi.
LON:
Lon; Süzmek,Bir Şeyi Eritip Başka Bir Yere Süzerek Aktarmak. LOSONA: Süz Onu! LOSO TO ĞALA: Yoğurdu Süz.VAREYA POLA ELOSESA: Çok İyi Süzdün Onu.
LONGOZ:
Longoz; Su Dolu Çukur.
LEPOS:
Lepos; Görmek. E’LEPİS: Görüyor musun? ELEPOSE HA! Göreyim Seni! ME LEPOSE: Görmeyeyim Seni(Kaybol Burdan_ Defol) ME’LEPOSE FİĞO APATOHA: Görmeyeyim Seni Çekil Gir Ordan! A’SLEPOSE: Göreyim Seni: ASLEPOSASE: Göreyim Sizi!
LUBA:
Luba; Hayvanların Açık alanlarda Genelde İnsan Eliyle Yapılan Su Depolarının Çıkışında İnşa edilen Ya da Eskiden Oyularak Yapılan Su İçme Havuzu.
LUKSA:
Luksa; Balgam. E’FTİKSE LUKSA’S: Tükürdü Balgam.(Balgam Tükürdü)
LURİS:
Luris; Bağırıp Çağırmak.Yaygara Koparmak.Zırlamak. E’LURİSE: Bastı Yaygarayı! O PEDZİNATES LAĞA LURİZ: Çocuğu (O Kadının OğUl’anı) Ne Biçimde Zırlıyor!

M

MAĞULA:
Mağula; Yanak. KOÇİNA TA MAĞULAS: Kırmızı Yanakların.
MAKNOS:
Maknos; Eski Köy Dokuma Tezgâhlarında İpin Ucunun Takılı Olduğu Makine Aygıtı.
MALAKS:
Malaks; Çiğnemek. O MU(KH)TORO SO VRA(DZ)İ ER(DS)E ÇE ULLO E’MALAKSE TO (KH)ORAFUMUNA: Domuz Bu Gece Geldi Ve Hepten Tarlamızı Çiğnedi.
MALİ:
Mali; Kıl. MALAS: Kıllanmak. MALAR: Kıllı. MALARO: Kıllanmış.
MANİÇ ( MANİK)
Maniç; Elbisede Kolun Başlangıç Kısmı,.Manşet
MAMİ:
Mami; Büyükanne. İyice Yaşlanmış Kadın. MAMİKA:(Çocuk Dili) Büyükanneciğim.
MAMULA:
Mamula; Ahududu.(KUKARAKHANDO’nun Meyvesi) Muşmula Veya Muşmulaya Benzer Bir Yemiş.
MANA:
Mana; Ana.Anne. E’MANAMO: (Vah) Annem!
MANEYA:
Maneya; İs,İs Birikintisi.
MANDİ:
Mandi; Çene, Çene Altı.
MANUSA:
Manusa; Kumaş.Elbiselik Kumaş.
MARMA’RİS:
Marma’ris; Gökyüzünde Bulutların Tamamen Dağılıp gitmesi, Bulutsuzluk Ve Açık Hava Durumunun Meydana Gelmesi. E’MARMARİSE: Marmaris Etti,Bulutlar Dağıldı.(Anadolu’da Bölge İsmi Ve Bir Deniz Adı Olarak Kullanılmaktadır.)
MARZİKLA:
Marzikla; Tokat. KRUSONA ENA MARZİKLA: Vur Ona Bir Tokat! E’NDOCENA ENA MARZİKLA:Vurdu Ona Bir Tokat.
MASA :
Masa; Çiğnemek, (Ağzında Çiğnemek) UPORO NA MASO: Çiğnemeyi Beceremiyorum (Çiğnemekte Zorluk Çekiyorum)
MASSETER:
Masseter; Büyük Azı dişi ( Tıp. Anatomi ; Çenede Arka çiğneme bölgesi)
MATAĞVALDERE:( MATA-EĞVAL-TER)
Matağvaldere; “Göz Çıkaran” Adı Verilen Dar Uzun Kanat Ve Bacaklı Uçan Bir Böcek Türü.
MA(DS)EMA:
M(ds)ema; Öğrenmek. Öğrenim Görme. 2.Alışmak, Bie Şeyi Yapmayı Huy Peyda Etmek. MA(DS)İTİKOS: Öğrenci. E’MA(DS)ES TO ĞRAPSİMO: Yazıyı Öğrendin mi?
MA(TS)OR
Ma(ts)or; Çekildiğinde Toleranslı Davranan Uzayan Herhangi Bir Madde. Soğumaya Kalan Bazı Yemekler Üzerinde Oluşan Kabuk.(Süt’ün Üzerinde ki Farklı İsimle Bilinir.Bkz: PLASTURA)
MA(TS)UDAÇ:
Ma(ts)udaç; Kirpik.Göz Kapaklarını Koruyan Kıllara Verilen Ad.
MA(TS)UTAL:
Ma(ts)utal; Bir Bitki, Ot cinsi.Hayvanların Pek Tercih Etmediği Kenarları Tırtıklı Bir Bitki Türüdür.(Farklı Akraba Türleri de Vardır.Bkz.FTERİ)
MAVRO:
Mavro; Siyah.Siyah Renkli.
MEL :
Mel; Bal.
MELENA:
Melena; “MEL”Sözcüğü sonuna ENA dişilik eki getirilerek oluşturulmuş bir isimdir.Türkçe karşılığı ” BALKIZ ” (Bal gibi Kız) anlamı taşır.
MELESİR:
Melesir; Bal Arısı. (Diğer Arı Türü İsimleri İçin, Bkz.PUMBURA,ŞKEPİZA)
MELİSA : MEL sözcüğü sonuna İSA eki getirilişmiştir.Aşağı yukarı aynı anlamdadır. (BALKIZ)
MELİS : (Bal Erkek) Rumcada ki “Mel” Kelimesinden Türetilmiş Bu İsimler Günümüzde Şehirlerde Yaşayan Birçok Aile Tarafından Çocuklarına Avrupa Kaynaklı Heveslerinin Bir Parçası Olarak Verilmektedir! Karadeniz Yöresinde İsim olarak Bu Kelime kullanıldığına Ben şahit olmadım.” Mel Ena” deyimi Nazire Türünden, Bir Deyim Olarak Karadenizde, Rumca Konuşan Yörelerde Günlük Konuşmalarda Rastlanan Bir Deyimdir.
MEN’ES: (MEN)
Men’es Kalmak.Yaşayıp Gitmek,Devran Sürmek.Konaklamak,Yatmak Maksadıyla Otel Veya Benzeri Bir Yerde Kalmak. MENESAÇİ(MENESA-EÇA Kelimelerinin Kısaltılmışı):Orada Kaldım. EÇA(EKA) SON’OSPİ MENESA: Oradaki Evde Kaldım. SO (KH)ORİ SO Mİ’YETE: Köyde Kalır (Yatar Kalkar)
MERENG :
Mereng : Doğu Karadenizde Eski Köy Evlerinde Rastlanan Basit Fakat Çok ilginç Bir Yapı Şeklidir. Bu çeşit Karadeniz köy evleri 2 kat + çatı şeklinde inşa edilmekteydi. 1. kat denilebilecek ahır bölümünün üst seviyesinden başlayarak evin yan tarafına yaslanan, eğimli, yarım bir çatıya sahip basit bir ek yapıdır. Günlük çalışma aletlerinin saklandığı veya ot kurutmak maksadıyla kullanılan bir yerdi. Eğer bu yapı evin diğer kanadına da inşa edileceği düşünülürse(Simetrik) bu tarz bir yapı eski Roma mimarisindeki Bazilikal form yapı örneğini çağrıştırır. Bu yapı örnekleri Hıristiyanlık dininde ilk kilise mimarisinde çokça benimsenmiştir. Bu tür bir yapı tarzına diğer yörelerimizde rastlanmaz.
MERE: Mere;
Etrafında,Çevresinde.Yanında Yakınında. SO SPİT MERE: Evin Etrafında.
MERE’YA : …e Doğru,…a Doğru, ….Ye Doğru,…e,a,ye Cihetinde,Yönünde. AZAMEREYA EPİĞANE: Bu Yöne Doğru Gittiler. AÇİ(AKİ)MEREYA EPİĞANE: Bu Yana Doğru Gittiler.
MEROS;
Meros; Gün. İ’MEROS (Belirli) Gün. KALA i’MERA E ZEVASİTE: İyi Günler Geçirin! N’DO İMERAS E ZEVASAME: Ne Günler Geçirdik! TİN’İMERA TRİYATES EĞVAZATA:(EĞVAZO-ATA) Günde İki Kez Onları Çıkarırım.
MESA:
Mesa; Bel. İnsan Vücudunda Bel Bölgesi. OYY TA MESAM! Oyy Bellerim!
METİ:
Meti; Mademki. ATE METİFTA,(METİ EFTA) AYE, ESİ PAL Pİ’SO! Mademki O (Kadın) Öyle Yapıyor, Sen de Öyle Yap!
METİN:
Metin İle Birlikte. METEMASU: Bizimle Birlikte. METİNU’SU: Onlarla Birlikte. METİ’NA? Kiminle Bilikte ?
METRAS:
Metras; Saymak. Ölçmek. Metraso! Say. Ölçmeye Başla. N’DO METRAZİS? Ne’yi Ölçüyorsun?
MİL:
Mil; Dönen Veya Döndürülen Şey.Değirmen.Bkz.. ŞEROMİL:ŞERO-MİL
MİMİZ-MİMİD:
Mimiz; Yüz Üzerinde Mevcut Sivilce.
MİRMİKA:
Mirmika; Karınca. MİRMİCAS(MİRMİKAS): Karıncalanmak. TO ŞERİM E’MİRMİÇAYE(mİRMİKAYE) Elim Karıncalandı.
MOZİ:
Mozi; Yaşça Gelişkin Sığırla, Küçük Dana Arasındaki İnek.
MU(KH):
Mukh; Yamultmak. 2. El Ya da Ayağıyla Veyahut Bir Nesneyle Bir Şeyin Üzerine Basarak Ya da Vurarak Bir Şeyi Diğer Bir Şeyin İçerisine Ezerek Gömmek. (Bu İfade Türkçedeki Çivilemek Kelimesiyle Karşılık Bulabilecekse de Pontus Rumcasında Mesela Bir Yere Bir Çivi Çakılması Anlamındaki İfade İsim Fiil Şeklinde Kullanılmaz. Çivi Kelimesi Fiil’le Birlikte Kullanılır) E’MU(KT)ZOSATO: E’MU(KH)TSOSA-ATO) Yamulttum Onu! Ezdim Onu! E’MUKHTZOSENA: Ezdi Onu! E’MUKTZOSONA: EZ ONU !
MUKUT:
Mukut; Ufak. MUKUTİKO: Ufacık.
MUNZUR:
Munzur; Yanak.Yüzün Bir Parçası. TA MUNZURADES O’LLÖ KOÇİNESA: Yanakları Öyle Bir Kırınızıydı ki (Okadın)! UKSERO TA MUNZURUDES KREMAĞMENA İTUNE: Bilmiyorum, Yanakları Asılmış Vaziyetteydi.
MUR(DZ)ULİS:
Mur(dz)ulis; Sayıklamak.
MUSKAR:
Muskar; Yavru İnek. MUSKARİKA: Yeni Doğmuş Yavru İnek.
MUSRİ:
Musri; Yumru. Deri Üzerinde Oluşan Ur.
MUSTROS:
Mustros; Yüzünü Asmak, Yüzünü Ekşitmek. MUSTREMENO: Yüzü Asık Adam.(Suratı Sirke Satan)
Mİ:
Mi; Bir Şeyden Alıkoyma Anlamında Uyarı Edatı.(Bir Fiilin Başına Gelmekle Birlikte Bazen Tek başına da O Fiilden Men Etme Anlamında da Kullanıldığı da Olur) Mİ? Yapma! Etme! Eyleme! Mİ KREMANİSA: Asma Onu! ATENA Mİ TARAYİS: Sen Karıştırma Onu (O Kadını İşin İçine Karıştırma)
MİKSA:
Miksa; Sümük.(M-K-S Kök Harfleri İtibariyle Görüleceği Üzere Biyoloji Ve Tıp Biliminde de “MUKOSA” Şeklinde Kullanılmaktadır) MİKHSARİS: Sümüklü.
Mİ’LOS:
Mi’los; Donup Kalma, Duraksama. İ HAMELETE E MİLOSE: Değirmen Donmaya Başladı,Yavaşladı..
MİNZİ:
Minzi; Peynir Suyu.
MİRİKS/MİRİS
Miriks; Hoş Kokmak. 2.Tiksinç, Sinirli İnsanalar için Deyim Olarak Kullanılır. Mİ’MİRİZ’İS HAR! Kokma Şimdi!(Tiksinçleşme) TA KİLİTSA POLA EMOFA E’MİRİKSANE: Çiçekler Çok Güzel Koktu. EMİRİKSES: Hoş Koktun.
MİŞO:
Mişo; Yarım. Bir Şeyin Tamamen Veya Bir Kısmı Anlamında Öteki Yarısı.
MİYA:
Miya; Birden,Aniden. 2.”Gah….”. Mİ’’YA EPİÇE HAYE ÇE E’LANCEPSE ESKO(DS)E: Bir Şöyle Yaptı Ve Fırladı Kalktı. (2) MİYA AYE, ÇE MİYA HAYE: Gah Öyle Gah Böyle.
MİYA:
Miya; Bazen. MİYA MİYA: Zaman Zaman.. MİYA MİYA EMASU ERDE: Zaman Zaman Bize Gelir.
MOMOLA:
Momola; Kara Sinek.(KH)ALDİKOMOMOL: Gri Kanatlı İri Bir Sinek Cinsi.
MOL:
Mol; Elden Ele Atma. Voleybol. MOL PEZUNE: Voleybol Oynuyorlar.
MOLİVA:
Moliva; Çok Bilmiş(!) İnsan Tipi.
MOROLAS:
Morolas; Kaybolmak, Yolunu Kaybetmek. Yolunu Veya Yerini Bulma Noktasında Aklın Zaafiyete Girmesi Hali. TA ZA’MUNA E’MOROLOĞANE: Hayvanlarımız Yollarını Şaşırdı. E’MOROLAĞAME: Yolumuzu Kaybettik, Yolumuzu Bulmada Zaafiyete Düştük,Şaşırdık.
MULDUVANO:(MULDUVANOS)
Mulduvano; Şişman,İri Yarı Erkek.
MUNZUR:
Munzur; Surat,Çehre. Mİ KREMANİS TA MUNZURAS HAR: Asma Yüzünü Şimdi! BED MUNZUR: (Küfür) Kötü Çehreli.LAĞA MUNZURA E’YİS: Ne Biçim de Suratın Var!
MUSTA:
Musta; Yumruk.2.Yumru, Hamur Vari Şeyden Yuvarlanarak Yapılmış Şey.Bu Şekilde Sıkılarak Elde Edilmiş Şey.HAYE NA KRUSANA ZİYO MUSTES: Şöyle Vuracaksın Ona iki Yumruk! E’MUSTAYE: (Deyim) Toplanıp Yumru Haline Geldi.
MUSROS:
Musros; Yüzünü Ekşitmek,Suratını Asmak.MUSRİ:Lakap-Yüzü Asık, MUSREMENO:Yüxü Asık Adam,Asık Suratlı Adam. E’MUSROSE: Yüzünü Ekşitti.
MUTALEPS:
Mutaleps; Çocuğun Emeklemesi. TO ĞARZEL E MUTALEPSE: Çocuk Emekledi!
MUTARA:
Mutara; MUTARAYEN:

N

NANURİS:
Nanuris; Ninni Söylemek, Avutmak. Çocuğu Avutmak. E’NANURİSO TON PE(DZ)A: Çocuğu Avut. EMENA NANURİZİS! Beni mi avutuyorsun!
NAZMA:
Nazma; Hayvan Gübresi.
NE:
Ne; Pontus. Evet! (Arap.Ne’em sözcüğünün Başlangıc Hecesi – Hint Avrupa dilleri)
NERO:
Nero; Su. Dere. KRİYO NERO: Soğuk Su. ASPRA NERA’ZES:Beyaz Dereler (Beyaz Sular)
NEST’EPS:
Nest’eps; Oruç Tutmak.Karnını Doyurup Açlığa Durmak. NA’NEST’E’VUME: Oruç Tutacağız. O’SİMERO NA NESTEVUTUMUNE,E’KSİMERO(DS)A: Bu Gün Oruç Tutacaktım (Ksimeros) Oldum.(Sahur Vaktini Kaçırdım) Bkz.KSİMEROS.
NEST’İKO:
Nestiko; Tok.Tıkınmış. A’NESTİKO: Aç.(Bkz.)
N’DOHNA:
N’dohna! Ne! (Na Diyorsun Anlamında Ya Da Hayret Nidası)
N’DOHNAYEN:
Ndohnayen; Nedir ?
NDO:
Ndo;(Soru) Ne ?
N’DOKALA:
N’Dokala; (Düz Anlamı “Ne İyi” Anlamına Gelen Bu Kelime Memnuniyet Duymakla Birlikte İçinde Olaya Dair Bir Oyun OLabileceği Kuşkusu Karşısında Söylendiği Gibi Bazen de Alay Maksadıyla da Söylenir) İyiki! Nasıl Oldu Da!…Ne Hoş? N’DO KALA ER(DS)ES: İyiki Geldin!?
NDOYİS:
Ndoyis:(NDO-EYİS): Neyin Var! (Derdin Zorun Nedir Anlamında, Birleşik İsim)
N’DORAYEN ?
Ndorayen; Vakit Nedir? (Günün Hangi Diliminde Olduğunu Sormada Kullanılır.Öğle,İkindi Vs..)
NDOŞİS:(N’DO EŞİS’Kelimelerinin Kısaltılmış Şekli)
Ndoşis; (NDO-EŞİS) Derdin Nedir! NDO’ŞİTE? Neyiniz Var? (Derdiniz Nedir)
NİFE:
Nife; Gelin. SİNİFİSAM:İki Eltim. NİFAZA: Gelinler.TA’NİFAZAM: Gelinlerim.ENA NİFE:Tek Gelin.
NİMA:
Nima; İsim. TO NİMAS N’DOHNAYEN: Adın Nedir?
NOKS/E’NOKS:
Noks; Bir Haberi Duymak Anlamında Duymak.(İşitme Organında Atfen Duymak Farklı Bir Kelimedir.Bkz.AKUS) ATO TO PADZİ E’FİYE E’NOKSESA: O Kız Kaçtı,Duydun mu?
NOMAD:
Nomad; Eleman Gurubu,Bir Gurup. TRİYA NOMATA (TRİYA): Üç Kişilik Gurup.
NUNİS:
Nunis: Düşünmek. N’DO NUNİZİS? Ne Düşünüyorsun. NDO.. NUNİZİS NEPERÇEPAĞOSE!(NE’PERO ÇE- EPAĞO-ESENA) Düşünürsün ki Seni Alıp Götüreceğim!:Seni Alıp Götüreceğimi mi Düşünüyorsun? N’DO,NUNİZİS HAR NARDE ?

O

O:
O; İsimlerin Başına Gelen Tanımlama Belirleme Edatı. O’ ZEBEKOS: Zebeko. OSMAN’İS O’KABLA OYO Kablalar (Sülalesinden) dan Osman.
O’TE:
O’te; (“OSON-NDO NDE-EKSERİS” Kelimelerinin Kısaltılmışı) Her Ne. O’TEKSERİS Mİ’LES: Her Ne Biliyorsan Söyleme.(Uluorta Konuşma)
OFİS:
Ofis; Yılan. TA PEZİYATES UMU OFİZA! (Erkek) Çocukları Tıpkı Yılan Gibi !
OLON:
Olon; En…! OLLON KALİYO ESİ EPİÇES/KES: En Alasını Sen Yaptın. OLLON KALİYO ATO’YEN:En İyisi O’dur.
OĞVO:
Oğvo; Yumurta. İngilizce,dolayısıyle Türkçede de “Oval” Şeklinde Kullanılmaktadır.
OKSİ / OKSEYA
Oksi; Gürgen Odunu.
OKSİZ:
Oksiz; Pas.Metalin Üzerinde Oluşan Tabaka,Oksit! (Oksiz)
OPSAR:
Opsar; Balık.
OPSE:
Opse; (Zaman) Dün. POTER(DS)ES? Ne Zaman Geldin ? – OPSE ER(DS)A: Dün Geldim.
ORA:
Ora; Hey Sen (Erkek)
ORMO:
Ormo; Olgunlaşmış Meyve.
OR(DS)A:
Or(ds)a; Ayakta.Ayaküstü. ORSA PAN: Ayaküstü. OR(DS)A PAN STEÇ: Ayak Üstü Duruyor! E FİTEFTE ORSA:Ayak ÜZERİ Dikildi,İki Ayağı Üzere Durdu.(ORTO PEDİA= ORSA PEZİ=Ayakta Duran Çocuk Şeklinde Tıp Literatüründe Kullanılmaktadır)
OS:
Os; Ta’ki,Değin.”…Ne Zaman ki” OS’PERDE (OS-E’PETOTES-ER(DS)E):Gelinceye Kadar. OS POTE: Ne Zamana Kadar?
OSİ’MERO:
Osimero; Bu Gün.
OSTO:
Osto; E’kadar. E’değin.(Yer,Mekan Tanımlama Anlamında) OS’TO RAŞAM: Sırtıma Kadar. OSTA’ĞONATAM: Dizlerime Kadar.OS’TA’ĞONA’TAM EYENDUMUNE ENANZURULA: Dizlerime Kadar Hep Su Oldum.
O’YO:
Oyo; İn,In E Ait (İnsan İçin Kullanılır) TU KABLA O’YO: Kabla’nın (In İnsanı, Kişisi,Onlara Ait Onların İnsanı Anlamında) O PALEKANT O’YO: Paleklerin, (Palek Sülalesine Ait,Paleklerin O Adamı)
O’YALO:
O’yalo; Öteki, Öteki Kimse (Erkek. Kadın İçin Bkz. İ’YALE)
OZNO:
Ozno; E’Kadar. E’değin.(Zaman,Süre Tanımlama Anlamında) OZNO HAR: Şimdiye Kadar.(HAR:Şu An, Şimdi) OZNO HAR PESUNE? Neredeydin Şimdiye Kadar? (Soru Ya da Sitem Amaçlı)
O(DZ)ANDE:(ODANDE)
O(dz)ande; Neden, Niçin, Niye? O(DZ)ANDE LESA HAR: Bunu Neden Söylüyorsun Şimdi?

P
PAN:
Pan; Üst.(Yukarısı)
PANDA:
Panda; Daima. Her Zaman. PANDA (KH)HORA ÇİMASE.: Her Zaman Yalnız Yatarsın.
PAFTA:
Pafta; Parça. Bir Şeyden Parça.
PAĞU(DZ) : (PAĞU(DZ)
Pağu(dz); Buz. TA ŞERAMUNA EYENDANE UMU PAĞUZA: Ellerimiz Tıpkı Buz Gibi Oldu!
PANUSAĞMA:
Pağnusağma; Üst Üste İstiflenmiş Şeyler.
PAHE:
Pahe; Yukarı, E’PAHE: Yukarıda.
PALA’S:?
Pala’s; Deli.(Kelime Karadeniz Rumcasında Tam Olarak Bu Şekliyle Kullanılmamakta Olup PALA’ LOS (Bkz.) Kelimesinden Ayrıştırılarak fark edilmiştir.. LOS ‘un Ek Olduğu Kesindir Ve Birçok Kelime Sonunda, Duruma Göre LİS Ve LOS Şeklinde Kullanılmaktadır.)(Türkçede Kullanılan “Pala” Kelimesinin Kökeni Bu Olabilir. PALA’S PANDIRAS: (Deli Pandiras?) Aniden, Paldır Kültür Çekip gitmek. )
PALA’LOS:
Palalos; Deli Olmak, Deliye Dönmek. E KADE E’PALALOSE: Az Kalsın Deli Oluyordu.
PALEYO:
Paleyo; Eski. E’PALE-YİNE: Eskidi.
PARAKALİS:
Parakalis; Yalvarmak.PARAKALO:Yalvarırım! Mİ’PARAKALİSME (Mİ-PARAKALİS-EMENA) Yalvarma Bana! PARAKALOSE! Yalvarıyorum Sana!
PARAPSHİ;
Parapshi; (Parapşi) Gebe.Normal Dışı Can. PARAPSİ’YEN Gebedir. PARA’PŞİYENA: Gebe Kadın (Tanımlama).
PAR(KH)AR :
Par(kh)ar; Yayla. Sporda Koşucuların Yarıştığı Düz Zemin Anlamına Gelen “Parkur” (Düz Zemin) Kelimesi ile Akrabadır. Türkçeye de kullanılmakta olan “Park” Kelimesi de Bu Kelime Kökenlidir.
PAR(DZ)İ (PARDİ = PARZİ, PARDİS, PARDUS)?
Parzi; Çakal. Çakalın Erkeği yahut Pars? Doğu Karadenizde Bu Kötü Sesli Çakal Bağırdığında, Birisinin Öleceği İnancı Vardır. O PARDİS VOYZ DESTEC: Pardi Bağırıyor.(Bu Kelimenin Sonundaki Zi Ya da Dİ İfadesi Dil Ucunun İki Diş Arasına Azıcık Sıkıştırılmasıyla Seslendirildiğinden Türkçede “S” Şeklinde de Yazılabilir. Bu durumda Türkçede de “PARS” olarak Bilinen Hayvana Karşılık Gelmiş Olur.Pontus’lular Bu Deyimi Anadolu Parsı İçin Kullanmış Olabilirler mi Bunu Bilmiyorum.(Yazarın Notu; O.Y.)
PARES:
Pares; Alınmış. E’ PAR ÇELA( E’PİRE ÇE ELA.) İ PARMEN: Alınmış.
PAŞİ:
Paşi; Kalın. İri. Kaba.
PATES:
Pates; Acıya Boğulmak.Vurgun’a Uğramak,Uğrama Durumunda Kalmak.Takatsizliğe Garkolmak.E’PATESA: İçim Acıdı.E’PATESE ÇE (KE) LURİSE: Bastı Bağırdı (İÇİ Acıyla Doldu Ve Zırladı) Bu Kelime, Şiir Kalıplarında “Acı İçerik’li” olarak nitelenen Tarzın ifadesinde Kullanılan Yunanca “Patos” Kelimesiyle Aynıdır.
PE:
Pe; (Soru) Nerede. Nereye. PE’SUNE: Neredeydin?. HAR PENEVRİŞKİSA? Şimdi Nerede Bulacaksın Onu? PEPİYE (PE_E’PİYE): Nereye Gitti.
PELA(DZ):
Pela(dz); Çamur. PELA(DZ)OS: Çamurlanmak. PEPUKA ÇAN OS’TEPUKA(OS-TO-EPUKAHE) ULLO PELA(DZ)A EYENDUMUNE:Aşağıdan Yukarıya Kadar Hep Çamur Oldum. E’PELA(DZ)OSA: Çamurlandım.
PELEÇİS:
Peleçis; Yontmak. PELEÇİĞO: Yontulmuş. APELEÇİĞO: Yontulmamış.
PEPUKAÇAN, E’PEPUKA’ÇAN: (PEPUKA-KAN)
Pepukaçan; Aşağı Taraftan,Aşağıdan. PEPUKA ÇAN ERSANE: Aşağı Taraftan Geldiler. PEPUKA’ÇAN ERSANE: Aşağı Taraftan Geldiler. TE’PEPUKA ÇAN EPERÇESATO: Onu Aşağı Taraftan Getirdim.
PE(TS)İ:
Pe(tz)i;
PEZ:
Pez; Oynamak. PE’ZİS Oynarsın.LAĞA PEZ! Ne Biçim de Oynar. HOROM PEZ DESTEC : Horom Oynaya Durmakta.(Horon Oynamakta) HOROM PEZ: Horom Oynar.
PEZEKS:
Pezeks; Becermek. PEZEKŞA: Becerir. PEZEKŞA? Becerebilir Mi? U’PEZEKŞA: Beceremez..
PEKS:
Peks;
PENDE:
Pende; 5( Beş) Rakamı,Pontus Dilinde Beş Rakamı.(Doğu Karadenizde, Az Sayıdaki Yaşlıların, Bilinçli Olarak Bilebildikleri En Son Rakamdır)
PENDAS:
Pendas; Rastlamak.Rastgelmek.
PENDAS:
Pendas; Yetişmek.(Koşarak Birine Yetişmek) TREKSO, PENDASONA: Koş Yetiş Ona.
PENDİKO:
Pendiko; Fare. PENDİKO’KORD(DZ):FarePisliği.
PENDİKOSKAMNİ:
Pendikoskamni;(Düz Anlamı Fare İskemlesi’Demek Olan bir Kelime) Dar,Uzun Yapraklı,Sapsız Bir Yer Bitkisi,Kanı Pıhtılaştırma Özelliğine Sahip Olduğundan İş Kazalarında,Kanayan Bir Yere Bastırılarak Kullanılırdı.Benzer Türden Bir Bitki Cinsi de “TİRDOFİLO” dur.(Bkz.)
PERA:(E’PERA):
Pera; Karşı, Karşısı, Karşı Taraf. E’PERA: Karşısı. E’NDOÇE’PERA (E’NDOKE E’PERA): Karşıya Vurdu.(Karşı Kıyıya Geçti,Karşı Tarafa Yöneldi) 2.(Argo)Saçmaladı,Abuk Subuk Konuştu.
PE(DS)ERA:(=PEDER?)
Pe(ds)era; Kaim Ana. Kaim Ana.(Ana Yerine Geçen, Ana Hükmündeki Kadın)
PE(DS)ERO:
Pe(ds)ero; Kaim Baba.(Baba Yerine Geçen, Baba Hükmündeki Adam)
PİZAVRA:
Pizavra; Dar Açılı Sapak.
Pİ(DS)OLOS:
Pi(ds)olos; Ekmek,Bir Fidanı Dikmek.TA LA(KH)ANA(DZ)ES Pİ(DS)OLOSO: Lahana (Fidelerini) Dik!
PİN:
Pin; İçmek. PİN’İS (TS)İGARA? Sigara İçer misin? Tin Tsigara Lağa Pin! Sigarayı Ne Biçim İçer!
PİNAÇ(PİNAK):
Pinaç; Kova. Derince Büyük Tekne.
PİNAS:
Pinas; Acıkmak. İçirmek. E’PİNASES? Acıktın mı? LAĞA E’PİNASA: Ne Biçim Acıktım.E’ PİNASONA: Yedir Onu. E ‘PİNASO TO ĞARZEL! Çocuğu Yedir.
PİRON:
Piron; Tavan, Bir Yapının Tavan Kısmı.
PİROSTİ:
Pirosti; Ocaklarda,Üzerine Kab Konulan Demir Üçayak Kasnak.
PİRBİLO:
Pirbilo; Alaca Renkli, Alacalı,Alaca PİRBİLO MU(KH)TORO: Alaca Domuz! (Deyim)
PİTU(ĞD)Zİ:
Pituğ(dz)i; Basit,Önemsiz İnsan Tipi. YA’MİLAYİS E’PİTU(ĞD)Zİ: Hadi Be Havlama Seni Basit Şey !
PLAKANA:
Plakana; Düz., Düzgün Yüzeyli. Nesne.
PLAS: PLAST/ PLASTİNİMO
Plas; Tutmak. Dokunmak.Yakalamak.Yapışmak.Tutuşmak,Koşulmak.Mayalanmak. E’PLASTE: Tutuldu. O KATA’S ENA PENDİKO E’PLASE: Kedi Bir Fare Yakaladı.O PENDİKO E’PLASTE.Fare Yakalandı (Tuzağa Tutuldu) Mİ PLANİS E’ÇA: Oraya Tutma! E’PLASE TO APSİMO? Ateş Tutuştu mu?
PLASTURA:
Plastura;
PLATİ:
Plati; Geniş,Enli. A’UTO POLA PLATİ’YEN: Bu Çok Enlidir.
PLEK’S:
Pleks; Fırlatmak,Fırlatıp Atmak. A(DZ)AMERE:At Onu Bu Yana! PLEKSONA E’PERA:Karşıya Fırlat Onu!
PLİS’İMO:
Plisimo; Yıkamak,Bir Şeyi Yıkamak.EPLİSATO: Yıkadım ONU. EPLİSES TA ŞKEVA? Yıkadın Mı Kabları? EPLİSA TO TİĞAN: Yıkadım Tabağı.EPLİSAME TO SPİTİMUNA:Yıkadık Evimizi.
PLİST:
Plist; Aybaşı Olmak, Adet Görmek, Regl. E’PLİST’E: Aybaşı Oldu (Regl Oldu) Adet Gördü.
PLUMİS:
Plumis; (Deyim) Bir Şeyi Harikulade Yapmak.Döktürmek,İşini Ustalıkta Zirveye Çıkarmak.(Rumca’nın Müstesna Deyimlerinden Birisidir,Türkçe Tam Karşılığı Yoktur) E’PLUMİSES KALO! “Plumis” Ettin Yine!
PODRİ(DZ):
Podri(dz); Vücutta Baldır, Alt Baldır.
POLA:
Pola; Çok. (Türkçede de Zaman Zaman Değişik Biçimlerde Kullanılmakta Olan Meşhur Bir Kelimedir)
PO’LİS:
Po’lis; Gönderi. POLİSONA (PLİSO-E’MENA) Gönder Onu! POLİSO’MA (POLİSO-ATO-E’MENA-) Gönder Bana!
PONDİLO:
Pondilo; Zemin.Döşeme. (Dekorasyonda FON şeklinde çok kullanılır, Örnek. Arka Fon) E’PLOSE SA PONDİLO PAN:Döşemenin Üzerine Uzandı (Uzanıverdi)
POMİN:
Pomin; Kalmak. E’POMİNE EÇA: Orada Kaldı. POMİNES EÇA! Kaldın Orda (Neden Gelmiyorsun Anlamında-Şikayet) İ’ĞULASANAT POMİNE KAHE: Boğazları Aşağıda Kaldı (Deyim. Yarım Yamalak Doydular Ve Bu Durumdan Da Hiç Memnun Olmadılar Anlamında)
PONO/PONİ:
Pono/Poni; Ağrı, Sızı, Acı.TO ÇOFALİM POLA PONİ: Başım Çok Ağrıyor. POLA PONİ EKHO: Çok Ağrım Var.
POROMİNAS:
Porominas; Taklidini Yapmak. Mukallit’lik Yapmak.(Muhtemelen PORİ’S-EMNAZ = Becerisi-Benzetmek Kelimelerinin Kaynaşmasından Oluşmuş Bir Kelimedir) PORO’MİNAZ’İME: Benim Taklidimi Yapar.
POYOZİS:
Poyozis; Kurban Olmak. NA POYOZİSO:Kurban Olayım. TO ZO E POYOZİSANE: İneği Kurban Ettiler, EH NA POYZİSO TO PULİM: (Ağıt İfadesi,Vahlanma) Vah Yavruma Kurban Olayım. NA POYOZİS ESENA :Sana Kurban Olsun. NA POYOZİSİZ TO ‘ŞKİL TON GOLO ! (Küfür Söylemi) Köpeğin Kıçına Kurban Ol !
POTAM:
Potam; Irmak,Büyük Dere. E’ROKSA SO POTAM: Irmağa Düştüm.
PODAR:
Podar; Ayak,İnsan Ayağı, Canlı Ayağı. Teknik.Lite.Tripod = TRİYA PODA,TRİYA PODARA. (Üç Ayak, Üç Ayaklı.Sac Ayağı)
POKOLİS:
Pokolis; Çocuğu Memeden Kesme.TOĞARDEL E’POKOLİSE: Çocuğu Memeden Kesti.POKOLİSONA: O nu (Çocuğu) Memeden Kes. E’POKOLİSENA: memeden Kesti Onu!
POLAĞAMİ = Çok Cinsel İlişkili (Kaba ifade anlamında) Karşıt Terim Çok Kocalı Kadın Anlamında POLYANDRİ İfadesi geçer. Karadeniz Ağzında POLA-ANDRA kelimeleri bir araya bir anlam karşılığı yakıştırılabilir.Yörede Böyle bir deyim kullanılmaz. Türkçe karşılığı “Çok Kocalı” dır. Polaandra kelimesinin karşılığının POLİ’İNEKA olması beklenirken Poligami şeklinde, bim literatüründe yer almıştır.Bkz.İNEKA.
PORDA:
Porda; Kapı, Değişik Şekillerde bilim Literatüründe Yer alır.Portal (S.Tar. Abidevi Giriş Kapıları.PORTAL:Bir Mekana Açılan Giriş, “……”.Portalı.
PORBONCİL:
PORİ/PORİS:
E’Poris; Türkçede Efor Olarak Kullanılmakta Olan Kelime. E’bilmek. Beceri, Güç Yetiri, Muktedir Olmak. E PORİS ÇE (KE) KRUSANA ? ( Yapabilir de Onu Dövebilir misin) Onu Dövebilir misin? UÇE PORESES:Yapamadın! HAR E’POR HAR! Hadi Becer Şimdi Hadi! (Yap da göreyim Seni(Gücün Yetiyorsa)
U’POR’O: Yapamam, Beceremem(Elimden Gelmez, Takatim Olmaz.
POROMİNAS:
Porominas; (E’PORİ-E’MNAS-Benzetme Becerisi Açılımında) Taklidini Yapmak, Benzetmek. Mukallitlik.
POTE:
Pote; Ne Zaman ? POTE NARSE ? Ne Zaman Gelirsin.
PO(DZ)UL:
Podul; (Bkz.Po(dz)ul’is
PO(DZ)UL’İS:
Pozulis; Bir İşi Tamamlamak, Bitirmek.Bir İşi Tamamlayıp Ondan Kurtulmak. Becermek, Mahfetmek,Irzına Geçmek. E’POZULİSES? Bitirdin mi (Başladığın İşi Bitirdin mi) E’ POZULİSENA: Onu Becerdi, Halletti-Irzına Geçti.! (Kelimenin Sonundaki İS Takısı Kaldırıldığında “PODUL” Kök Durumuna Erişilebilir.Kelime Köküne Tamamlamak,Bitirmek,Bir İşi Bitirmek Anlamıyla İngilizcedeki “PUZZLE” (Pa’zıl) Kelimesiyle Akrabalığından Söz Edilebilir.Yazarının Notu:O:Y)
PRASEFTER:
Prasefter; Kürek. FERE’ME TO PRASEFTER: Küreği Bana Getir.
PRASİ(DZ):
Prasi(dz); Otları Üst Üste Yığmak. E’PRASİDZO DA (KH)ORDARA: Otları Üst Üste Yığ.
PROYEFT:
Proyeft; İyice Doymak, Şişmek. E’PROYEFTES E’PULİM, NE !
PSEMA:
Psema; Yalan.PSEMATA: Yalanlar.PSEMATİKO: Kurmaca, Bilinerek Oluşturulmuş Şey.Düzmece. Mizansen.
PSİLİS:
Psilis; Ayıklamak. E’PSİLİSONATA: Ayıkla Onları.
PSİLO:
Psilo; Pire (Parazit))
PSİLU:
Psilu; İnce. PSİLUTİKO: İncecik. TA MATATES’ E’PSİLİ’NANE: Gözleri (O Kadının) Küçüldü, Büzüldü.(Uykusu Geldi Anlamında Kullanılır
PSOFO:
Psofo; Leş.Gebermiş Hayvan. O’PSOFO NA’KRUİYİSE ! “Psofo” Vursun Seni (Beddua) EPSOFESE: Geberdi. PSOFESO! Yat Uzan. Zıbar.
PUKA/E’PUKA:
Puka/ePuka: Alt.
PUMB’URA:
Pumb’ura; (Latince: BOMB’US) Sevimli Tombul İri Yabani Arı.(Bu Arı Türü Çiçeklerden Bal Özü Toplayan ancak, Esas Bal Arısına Göre (MELESİR) Daha İlkel Bal Yapma Kabiliyetine Sahiptir)
PURPUTİS
Purputis; Çaresizlik İçinde Titremek, ANDA LALESA’TO (LALESA ATO) E’PURBUTİĞA: Onu Duyduğumda Titredim.
PURDUL:
Purdul; Çaput.Eski Delik Yama Parçası. PURDULA: Yamalar.
PUÇEKA:
Puçeka; (Soru Edatı) Nerede?
PU(DS)E:
Pu(ds)e; Hiçbir Yerde.2.Olmaksızın. PU(DS)ES U’ÇİSE: Hiçbir Yerde Değilsin(Ortalıkta Gözükmüyorsun.
PUYE:
Puye; Nerede, Nerededir. PUYE TO PE(DZ)İ: Çocuk Nerde?

R

RAFTİS:
Raftis; Dikiş.Terzi. RAFTİDSA: Dikiş Yapan Kadın, Terzi. RAPSİZMATA: Dikişler. İMANAM TA RAPSİZMATA: Annmemin Diktikleri) ATO EĞO. RAFT: Diker.(Geniş Zaman) ERAPSATO: Onu Ben Diktim. RAPSONA: Dik Onu! RAFTİS? Diker Misin-Soru İçin Vurgu RA Hecesi Üzerine Yapılmalıdır.)
RAMA:
Rama; İplik.
RAMAS:
Ramas; İpliği İğnenin Deliğinden Geçirmek. Bir Şeyi Öteki Şeyin İçine takmak. TO VOLON E’RAMASO ÇE FEREMA: İğneyi Tak(Geçir Ve Bana Getir. E’RAMASESA: Takabildin mi-Geçirebildin mi Onu?
RAŞA:
Raşa; Sırt. Genellikle İnsan Sırtı.
RAŞİ:
Raşi; Dağ. RAŞİYA: Dağlar.
RAZ:
Raz; İneğin Bağırması. TO ZO E’RAZ TESTEÇ: İnek Bağırıyor-İnek Bağırmakta..!(İneğin Acıkma Ya da Susaması Gibi Durumlarda Bağırması) TO ZO ERAKSE: İnek Bağırdı!
RAZ:
Raz; Bkz.E’ras.
RİZİ:
Rizi; Kök. RiZİYA: Kökler.
ROBOT:
Robot; Hareketsiz Duran Şey. Heykel. HAYE ROBOT’İS STEÇ: Öylece Hareketsiz Duruyor İşte.HAYDİKO ENA ROBOT: İşte Öyle (Hareketsiz Şey)
ROTO:
Rot’o; ROTOSONA: Ona Sor. E’ROTAS.. ? Sorar mısın ?(Alaycı) MEROTAS (KIsalt.Mİ EROTAS) Sorma! Hiç Sorma!(Hiç Sorma Ya’ Tabiiki Öyle Anlamında) AL’O MEROTAS:Bundan Sonra Sorma Artık! (Anladın İşte Meseleyi…Anlamında)
ROKO(KH)AT:
Roko(kh)at: Eski Dokuma Tezgahlarında, İpin Kontrollü Akışını Sağlamak İçin Üzerine Dolanan Aygıt.
ROKS’O:
Rok’so; Düşmek. E’ROKSE: Düştü.Yüksek Bir Yerden Bir Şeyin Yere Düşmesi. Yere Kayıp Düşmek. E’ROKSA: Düştüm. E’ROKSAME APES:İçeriye Düştük.(Kapağı İçeriye Attık)
ROVA:
Rova; Çil.İnsanın Yüzündeki Sarı Lekeler.
ROYİS:
Royis; Düşmek,Yere Düşmek.E’RO-YİZİS HA! DÜşersin Ha! E’ROYİZİS E’PUKA: Düşersin Aşağıya Ha!

S
SA(DS)RAĞ:
Sa(ds)rağ; (Bu Kelimenin Türkçe Karşılığı Yoktur.Ağaç Kurdu Tarafından Ağacın Yenilerek Delik Deşik Olması Durumunun Tek Bir Kelime Halinde İfadesidir.Fiildir.) TALAT (TO ALAT) E’ SA(DS)RAYE: Çam Sa(ds)ras Oldu. .SA(DS)RAĞMENO: Sa(ds)ras Olmuş (Ağaç).
SA(KH)ARA:
Sa(kh)ara; Yalpalayarak Yürüyen Kısa Boylu,Kısa Bacaklı Tip.
SA(KH)TAR:
Sa(kh)tar; Kül. Odun Külü. E’SİRENA SA SAKHTARA APES: Küllerin İçine Attı Onu! SA SAKHTARA APES Çİ’TE! Küllerin İçinde Yatıyor!
SAKONAR:
Sakonar; Mısır Anbarı.TO SAKONAR E’ĞOMO(DS)E: Mısır Abbarı Doldu.
SALİKUTRA:
Salikutra; Regl Olduğuda Söylenen Bir Böcek Türü.
SAMAS’T:
Samas’t; Hayran Kalmak, Hayretten Dona Kalmak. E’SAMAS’TA: Hayran Kaldım.ESAMAS’TAME: Hayran Kaldık.
SARBİ
Sarbi; Anbar.Depo. TA SAKULAT EVALAME SO SARBİ: Çuvalları Anbara Koyduk.
SARİS:
Saris; Zannetmek. SARİ: (O) Zanneder,Zanneder ki! SARİ KAPİYOS’EN: Bir Kimse Olduğunu Düşünür,Düşünür ki Ben Bir Kimseyim!
SEMA: (SİN-E-MEN’A)
Sem’e; (SO-E-MEN’A Seri Kelime Gurubu Açılımlarının Kısaltılmışıdır) Bana = Ben’a .”Ben” Kelimesi Azeri Ağzı Bakımından E’Men’e Şekliyle Türkçe’ye Daha Yakındır.
SEREKA: Altına İşeyen. Altına İşeyen Kadın. Sidikli ,Üzeri Sidik Kokan Kadın. SEREKO: Altına İşeyen Erkek. SEROKO’KOLO; Kıçı Sidikli, Altına Kaçırmış.
SİĞNA:
Siğna; İz.Deri Ya da Başka Bir Şeyin Üzerindeki İnce Oyuk Çizgi.Perçin. Bir Yaralanma Sonucunda Geriya Kalan İz.(İngilizcedeki “Signature” Kelimesi Bu Sözcükten Olması Olasıdır)
SİMA:
Sima; Yakın. POLA SİMA’YEN: Çok Yakındır. APA(DZ) AHA POLA SİMAYEN: Buradan Çok Yakındır.
SİMBO(DZ)İS: SİM-POD’ZİS Kaynaşması)POD: Ayak.
Simbo(dz)is; Sürçmek,Ayağı Sürçmek,Takılmak,Ayağını Sürçmek.2.Çelme Takmak.E’SİMBO(DZ)İĞA:Sürçtüm. E’SİMBO(DZ)İSENA’NA: Çelme Taktı Ona.
SİMOS:
Simos; Sinmek.Sokulmak. EÇA E’SİMOSE: Oraya Sindi.
(DS)EYOS/ TEYOS:
(Ds)eyos / İlah.Tanrı.O (DS)EYOS EKSER! Allah Bilir.
SKOLEÇ:
Skoleç; Solucan. Meyve Ya da Benzer Şeyler içerisinde Oluşan Kurtcuk.SKOLEKA: Küçük Solucan.Kurtcuk.
SKORBE:/İ’SKORBE/i’SKORBE:
Skorbe;
SKOTİYA/İSKOTİYA
Skotiya; Karanlık.İ’ SKOTİYA ! ERSES! Karanlık (Vakti) Geldin!?
SKOTOS:
Skotos; Elden Ayaktan Düşmek,Takatsiz Kalmamak, Dermansız Kalmak.Mahfolmak.Takati Kalmayacak Şekilde Yorulmak. SKOTOS’ES E’MENA: Mahfettin Beni. SKOTOSA: El Amelden Kaldım.Mİ’SKOTOSME: Yorma Beni!
SANİZ
(DS)OLOS;
(Ds)olos; Bulanmak.Yarı Katı Bir Şeyin Bir Sıvı İçinde Kendini Bırakması,Dağılması.TO NERO E SOLOSE: Su Bulandı.
SOLOTURA:
(Ds)olotura; Su Oranı Daha Fazla (Yoğurt Gibi) Bir Şeyle Karıştırılmış Sıvı. Sıvı Çözelti.Kimya Benzeri Alanlarda İng.”Solution” (Sülüsyon) Şeklinde Telaffuz Edilen Biçimleri Vardır.
SANİZ;
Saniz; Tahta.Ham,İşlenmemiş Tahta.
SPAKS:
Spaks; Kesmek,Boğazını Kesmek,Bıçakla Bir Şeyi Kesmek. ESPAKSO TO ŞERİM: Elimi Kestim. TO ZO ESPAKSANE: Hayvanı Kestiler. NA’SPAZO TO ZO: İneği Keseceğim ! TO ZO NA’SPAZUME: İneği Keseceğiz..
SPALİS:
Spalis; Kapamak,Kapatmak,Kapı,Kapak Yada Benzer Bir şeyi Kapatmak (Örtmek Değil)SPALİĞMENO: Kapatılmış,Kapalı Vaziyette. SPALİSO TİN PORDA:Kapıyı Kapat.SPALİSONA:Kapat Onu. SPALİSO TO STOMAS: Ağzını Kapa.
SPANAS:
Spanas; Patlatmak,Çatlatmak. Mİ SPANAYİS’ME: Beni Patlatma (Sinirimden Beni Çatlatma-Beni Sinirlendirme)
SPANU:
Nefes Almakta Zorlanan Şişman.SPANUKA:Bu Şekilde Olan Ufacık Kadın. SPANOÇİL:Karnı Patlayacak Gibi Olan Anlamında İsim.
SPARAKS:
Sparaks: Korkmak. E’Sparağa: Korktum.E’SPARA’YES:Sen Korktun.E’SPARAYE: O Korktu. E’SPARAKS’ESA: Korkuttun Onu!
SPARA(KH)TER: Korkuluk. Mİ SPARAYİSME: (Mİ-SPARAYİS-E’MENA): Korkutma Beni!
SPİ:/SPİTİ:
Spi/Spiti; Ev. TEMETERO TO’SPİ: Bizim Evimiz. TO SPİT’İMUNA: Evimize. ATOHA TO SPİ KAHUMESTE:(KAHUME-EMİSTE) O Evde Kalırız Biz,Oradaki Evde Oturuyoruz.TO’SPİTİMUNA:(TO SPİMUNA) Evimiz.
SPİNKS:
Spinks; Sıkmak,Sıkıştırmak,Bir Araya Getirerek Sıkıştırmak.Bir Şeyi Bağlayarak Sıkıştırmak.SPİN(KH)TA: Sıkı Halde(İken) SPİNKSO: Bağla! SPİNKSONA: Bağla Onu.SPİNKSO TO
SAKUL: Çuvalı Bağla (Ağzını İp vs İle Sıkıştır)!!
SPOR:
Spor; (Biyoloji de Direk Karşılığı Bulunan Kelimelerdendir) Tohum. SPORÂ: Tohumlar.
SPA(KH)TA:
Spa(kh)to: Keçi. SPA(KH)TA: Keçiler. SPA(KHT)A EFAĞANATA: Keçiler (Onları) Yediler. SPAKHTA, ERSANE İKAZO:: Keçiler, Geldiler Galiba!
SRİMA
Srima; Ufantı,Kırıntı.Ekmek vb. Bir Şeyin Ufantısı.ENA SRİMA PAL UÇE DZEÇEME: Bir Kırıntı Dahi Vermedi Bana!
SRİMİTİKO:
Srimitiko;Ufantıcık,Ufantı Parçası. ENA (DS)RİMİTİKO PAL UÇE (DZ)OÇEME: Bir Küçücük Ufantı Dahi Vermedi Bana!
SROMA:
Sroma; Yatak. SİR TA SROMATA: Yatakları Ser. YA SİR TO SROMAM: Yatağımı Bi Sersene!
STRİZ:
Striz; (Deyim – Türkçe Karşılığı yoktur) Yakacak Odun Cinsi, İşlenmesi veya Başka Bir Maksatla Kullanılması Mümkün olmayan Odun. STRİZ:(Argo) Beceriksiz, Bir İşe Yaramayan, Kabiliyetsiz Kişi.
STAR:
Star;(Bitki) Buğday. STARO’FAY: Buğday Ekmeği.
STAMA:
Stama; İyi Cins Kenevir Bitkisi.
STAMNİ:
Stamni; Büyük Güğüm. EPİRE TO STAMNİ ÇE EPİYE SO NERO: Aldı Güğümü de Gitti Suya.
STARONAR:
Staronar; Baş Yer, Taht .(Eski) Dokuma Tezgâhlarında Tezgâhın Önündeki Oturma Koltuğuna Verilen Ad. SO STARONAR E’KATDZE: Staronar’da Oturdu. SO STARONAREN: Staronar’da dır.(Staronar’da Bulunmaktadır)
STAZ:
Staz; Damlamak. STAZ DESTEÇ: Damlaya Duruyor. Mİ SATAZİSA HAR: Damlatma Onu Şimdi! (Damlamasına Meydan Verme Şimdi)
STUZ:
Stuz; Kemik. EFAYES TA STUZAM! Kemiklerimi Yedin!
STEĞNOS:
Steğnos; Sıhhatleşmek, Sağlamlaşmak. E’ STEĞNOSES: İyileştin.(Hastalıktan Kurtuldun)
STES/STESO:
Stes: Kon’mak.Ya da Taşınır vaziyetteki Bir Şeyi Yere Bırakmak,Hareketsizliğe Terk Etmek.STESO TO ĞOMAR:Yükünü Bırakıver.PE NA’STEKO: Nerede Duracağım.(Bu Hareketimi Nerede Durduracağım) ATOHA STESONA: Oracığa Bırak Onu! PE’NA STEKA: Onu Nereye Bırakacağım? O(DZ)ANDE U’STECİS(KİS) Neden Durmuyorsun.(Konuşmak Dahil Bir Şeyin Karşıdan Durdurulması Talebi) TO KAFEKA STESO PAN: Güğüm’ü Üste Koy.(Ateşin Üzerine-Sobanın Üzerine Koy Anlamında.)
STEĞOS:
Steğos; Dam,Çatı,Evin Çatısı. TO’SPİ TO’STEĞOS: Evin Çatısı.
STELİ/STEL:
Steli; Sap,Tutamaç.Balta,Kazma Vb. Araraçların Tutamağı.TRİBANOSTEL:Tırpan Sapı.
STEROS:
Steros; Sağlığına Kavuşmak.Sağlıklı,Diri.
STİLAR:
Stilar; Direk.Bir Yapı Üzerinde Bulunan Direk. Kiriş.
STİPO:
Stipo; Ekşi, Ekşi Şey. STİPO MİLO: Ekşi Elma, TO ZMO E’STİPİSE: Hamur Ekşidi.STİPİĞMENOYEN:Ekşidir,Ekşlimiştir. POLA STİPO: Çok Ekşi! EŞİ’STİPİZ: Ekşiyor!(Argo-Kızmaya Başladı) TO MAYREYE E’STİPİSE: Yemek Ekşidi-Bozuldu.
STİVAKS:
Stivaks; Toplanmak. NA’PAME STİVAĞUMESTE: Toplanıyoruz Gideceğiz !
STOMA:
Stoma; Ağız (Organ) ANİSO TO STOMAS: Ağzını Aç!
STRAFT:
Straft; Şimşek. e’STRAPSE:Şimşek Çaktı.
SUFRUÇ:
Sufruç; Elbise Üzerindeki Katlanma,Pile Kıtışıklık.
SUKHTUÇ:
Sukhtuç; Karman Çorman Durumda Olan Tüy Tomarı,Kıl Tomarı.TO’ÇOFALİNAT (KEFALİNAT) UMU SUHTUÇ.Başı Karmon Çorman Benzeri.
SU:
Su; Kes. Sesini Kes, Kapat Ağzını. YA’SU: Kapat Ağzını Hele! 2.(YASU Bkz.) Belki Türkçedeki Sus Kelimesiyle Akrabalığından Söz Edilebilir.
SUROS:
Suros; Batırmak.İğnelemek,Sokmak.Sokuşturmak. HAR Mİ SURONİS’A ATOHA: Şimdi Sokuşturma Onu Oraya !

Ş

ŞA(KH)LA:
Şa(kh)la; Pasaklı Tip, Pis.Üstünü Ve Etrafını Temiz Tutmayan,Pislik İçinde Yaşayan İnsan Tipi. 2.Rezil.
ŞAL:
Şal; Dokunmuş Kumaş.
ŞALİKHTRA:
Şalikhtra; Bez Peçete. Çocuğa Yemek Yedirirken Boynuna Asılan Peçete.
ŞALOVOLONO:
Şalovolono; Çuvaldız. Büyük İğne.
ŞAF:
Şaf; Yemek Vb.Büyük Kazanlarda Kullanılan Büyük Kepçe.
ŞAFLİS:
Şaflis; Deyim. Salya Akıtmak.TO ĞARZEL ‘E ŞAFLİSE.
ŞAR:
Şar; Çentik.İz. Tırpan Ya da Orak Vb Ot Kesen Aletlerle Sıralı Ot Birikintileri Veya Onların Çimen Üzerinde Açtığı Çentik.
ŞEKSİMO:
Şeksimo; Sıçmak, Dışkılamak. E’ŞEKSE: Sıçtı.TO ĞARZEL E ŞEKSE: Çocuk Sıçtı.
ŞER:
Şer; El.TO ŞER’İM: Elim.
ŞEROMİL:
Şeromil; (ŞER’O-MİL) El Değirmeni. MİL: Değirmen.
ŞİŞES:
Şişes; Tiksinmek,İğrenmek. E’ŞİŞE(DS)A:Tiksindim. ŞİŞENO: Tiksinirim. E’ŞİŞENUME APE’SENA: Tiksinirim Senden. HUH E’ŞİŞE(DS)A: Hıı Tiksindim!
ŞİPŞİK:
Şİpşik; Kız Çocuklarının Oynadığı İp Atlama Oyunu.
ŞKEPİZA:
Şkepiza; Eşek Arısı.(Et dahil Olmak Üzere Türlü Yiyeceklerle Beslenen Arı Türü)
ŞKEV:
Şkev; Kab. Genel Anlamda Yemek Kabı. TA ŞKEV’AMUNA: Kablarımız.TA ŞKEVAMUNA EPLİSAME: Kablarımızı Yıkadık. EPLİSES TA’ŞKEVAS: Kablarını Yıkadın mı?
ŞKİLKAKALİTRA:/ŞKİL-KAKA-LİTRA
Şkilkakalitra;(Bir Bitki-Mantar İsmi).Zehirli Mantar.Pontusça Bu Kelime ŞKİLAĞMENO-KAKA-LİTRA Kelimelerinin Birleşiminden Meydana Gelmiş Olması Kuvvetle Muhtemeldir! ” Pis Kokan Çirkin Mantar ” Bkz.ŞKİLAĞMENO, KAKA, LİTRA.
ŞKİLAKS:
Şkilaks; Pis Kokmak E’ŞKİLAKSE:Pis Koktu.
ŞKİLAĞMENDER:ŞKİLAĞMENO – ANDER Kelimelerinin Birleşiminden Oluşmuştur. Bkz.Ander, Şkilağmeno.
Şkilağmender; Pis Kokan Şey, Pis Kokan, Bulaşık Bez Parçası, Elbisesi Bulaşık,Vücudu Pis Kokan İnsan. ŞKİLAĞMENO:(Pis) Kokan, Kokuşmuş.
ŞKİLOS:
Şkilos; İt,Köpek.ŞKİLOS İLAS: Erkek (İnsan İçin Hakaret Cümlesi) Köpektir Havlar!
ŞKİZMAT:
Şkizmat; Yarma,Odun Yarması.
ŞOROPUL: (ŞERO-PUL)
Şoropul;(Şero-Puli ) El Çocuğu, El Yavrisi. Görgüsüz, Açgözlü.
ŞON:
Şon; Kar. E’ŞONİSE: Kar Yağdı.LAĞA ŞON’İS:Ne Biçim Kar Yağıyor! E’ŞONİĞAME: Karlandık.
ŞULARİS:
Şularis; Sürüklemek. E’ŞULARİSENANA: Onu Sürükledi(Eşya Ya da,İnsanı Yerde Sürükleme Anlamında-Kız Kaçırma Zorbalıklarının İfade Biçimi) E’ŞULARİKHTA EPERÇESENA: Onu Sürükleyerek Getirdi.
ŞUR:
Şur; Beter. ÇALO(KALO) ŞUR: Daha Beter. ATO ÇALOŞUR’EN: O Daha Beterdir.
ŞURİS:
Şuris; Islık Çalmak, Düdük Çalmak. ŞUR’İSO: Islık Çal. Mİ ŞURİZ’İS ATOHA PİŞES: Oralarda (O Civarda) Islık Çalma! (“Şur’is” Islık Çalma Anlamında ki Bu Kelime, Bir Başka Açıdan Dikkatimi Çekmiştir. Pontus Rumcasında Bu Kelime Aynı Zamanda Bir Köyün de Adıdır. Yunancada “Ş” ile Başlayan Kelime Olmadığı Düşünülürse, Kelime “SUR” Kökü Şeklinde Olarak Telaffuz Edilmiş Olacaktır. Bu Durum Ortaya, Arap Dilinde, Kur’an Ayetlerinde,Kıyamet Bahsiyle İlgili Kısımlarda Allah’ın Diledikleri Bir Yana Canlı Namında Her Şeyin Sonunu Getiren Ve Bir Melek Tarafından Üflenileceği Anlatılan Kayıtlarda, “SUR” İsimli Şey? Anlamında Kullanılan Kelimeyle (Ölüm Borusu? Ölüm Düdüğü) Rumcanın Sami Dilleriyle Akraba Olması mantığı dahilinde mevcut bir Anlamdaşlık Olabileceği Düşüncesini Çağrıştırabilir.)
ŞURVA:
Şurva; Çorba. E’PİKA E’LİĞO ŞURVA: Biraz Çorba Yaptım.
ŞURUKLA:(SURUKLA)
Şurukla; Düdük.
ŞUTİS:
Şutis; Sapıtmak Yan Çizmek, Yoldan Çıkmak.. E ŞUTİSES HAR: Sapıttın Şimdi,(Saçmaladın Şimdi) Mİ ŞUTİZ’İS HAR! Sapıtma Şimdi!

T

TAN:
Tan; Ayran. YA’PİSOME .(YA EPİSOME ) E’LİĞO TAN: Bana Biraz Ayran Yap.
TANGİŞ(TANGIŞ):
Tangiş; Kızgın Soba Halkaları gibi Şeyleri Çıkarıp Taşımak İçin Kullanılan Ucu Bükük,Baş Kısmı Kıvrık Demir Parçası.
TANOŞUR: (TANO-ŞURVA) ayran Çorbası.
TARDAĞAN:
Tardağan; Paramparça.Dörtbir Yana Savrulmak.
TARNAKS:
Tarnaks; Ani Korku Sonucunda Titreme durumu. E’TARNAKSA: Titredim.
TEMİŞO:
Temişo; Bir Yarısı.Bir Bölü İkisi, Bir Kısmı. TEMİŞO EFAYE ÇE TEMİŞO EFİÇE(FİKE) Bir Kısmını(Ya da Yarısını) Yedi, Bir Kısmını da Bıraktı.
TEMO
Temo; Benim (Aitlik Bildirgeci) ATO TEMOYEN! O Benimdir! TEMETERO: Bizim. TESETERO:(TESO TO EETERO):Sizin;
TEVOR;
Tevor; Çam’a Benzeyen Bir Ağaç Cinsi.
TEZA:
Teza; Keneye Benzeyen Ve Koyunların Üzerinde Yaşayan Bir Çeşit Asalak.
TİĞAN:
Tiğan; Saplı Tava.
TİRDOFİLO (TİRDO-FİLO)
Tirdofilo; Doğu Karadenizde Köy Yahut Yayla Çimenliklerinde Yetişen Yapraklı Sapsız Toprağın Hemen Üzerinde Yayılan,Bir Bakıma Ispanağı Andıran Bir Bitki.Çevre İnsanları Orak Vb.Aletlerle Elleri Kesildiğinde Akan Kanı Durdurmak Maksadıyla Kanayan Bölge Üzerine Acilen Sardıkları Bir Bitki.(Bir Başka Çeşidi İçin Bkz:.PENDİKOSKAMNİ)
TİRE:
Tire; Pamuklu İp.(Ham Madde)
TİRİ:
Tiri; Peynir.
TOLA:
Tola; Kül Suyu. Tülbent Üzerine Konan Su Üzerinden Süzülerek Elde Edilen Ve Saç Temizliğinde Kullanılan Sıvı..
TOLAS: Kül Suyu Yapmak. E’TOLASA TA SA(KH)TARA: Külleri Tolas Ettim.
TONA:
Tona; Tek.Bir Tane.
TONA:
Tona; Birisi, Birisine. TONA DZOKA, TA’TONA U’DZOKA: Birisine Verdim Bir Diğerine Vermedim.
TRAPEZA:
Trapeza; Açılıp Kapanabilen Dört Ayaklı Masa, Masa.
TRA(KH)URİTRA:
Trakhuritra; İnce Saplı Sert Bir Bitki.
TRAĞO(DZ)İ:
Trağo(dz)i; Türkü, Şarkı. Şarkı Söylemek. LAĞA TRAĞO(DZ)İ: Ne Biçim de Şarkı Söylüyor.
TREKS:
Treks; Koşmak. TREKSO: Koş (Hızlı) Yürümekten Emir.
TREBS:
Trebs; Yenmek, Alt Etmek, Üstesinden Gelmek. E’PORİS ÇE TREBİS’ANA: Onu Yenmeyi Becerebilir misin? UÇE PORESETE TREBSİNETE ATA: Yenmeyi Beceremediniz Onları!
TRİÇİL:
Triçil; Şişman Ve Kısa Boylu Tip.
TRİĞLA:
Triğla;
TRİYA:
Triya; Üç.Üç Rakamı.
TRO’S:
Tros; Ye’mek. TROS’O’NA: Yedir Onu! EŞİ TROYİMASE: Bizi Yiyor.
TROMAKS:
Tromaks; Titremek.Nüzül.

TS

(TS)AF:
(Ts)af;Köpek Dişi,Azı Dişi.(TS)AF'(YA): Köpek Dişleri.ESİ TSAF'(YA) UÇEYİS: Senin Köpek Dişlerin Yok!(Sen Bani Mahvetmek İstiyorsun Ama Gücün Yetmiyor)
(TS)AKLİS:
(Ts)aklis; Parlamak. E’(TS)AKLİSE: Parladı.(TS)AKLİKA:Parlak Kağıt,Naylon Vb.Oyuncak Türü Şeyler İçin Kullanılır.
(TS)AKLİS:
(Ts)aklis; Çaktırmak, Çıtlatmak, Tiyo Vermek. Karşı Tarafa Gizli Bir Şeyin Farkına Vardıracak Harekette Bulunmak. YA MONO (TS)AKLİSONA: Birazcık Çaktırsana Onu! Mİ (TS)AKLİZİSA: Gösterme Onu!
(TS)AKLOMAT:
(Ts)klomat; Parlak,Beyaz Gözlü İnsan Tipi.(TSAKLİS-O-MAT-Parlak-Göz) Kelimelerinin Kaynaşmasından Oluşmuştur.
(TS)AKOS:
(Ts)akos; Kırmak. Ortadan İkiye Bölmek. Parçalamak. (TS)AKOMENO: Kırılmış.(TS)AKOSONA: Kır Onu. E'(TS)AKO(DS)E: Kırıldı.. EŞİ TSAKUMESTE SO YELAĞMA: Kırılıyoruz Gülmekten.
(TS)AMLİ(KH)TRA:
(Ts)amlik(ht)ra; Enjektör, Şırınga. Çocukların Dere Kenarlarında Yetişen Kamışlardan Yaptıkları Su Sıçratan Enjektör Düzeneği.
(TS)ARAMBULA:
(Ts)arambula; Ateş Böceği.
(TS)ELİ:
Tseli; Daha Çok Biçilen Mısır Saplarının Toprağın Üzerinde Kuruyarak Kalmış Olan Kök Ve Kısa Sap Kısımları. Sertlikleri Nedeniyle Daha Çok Bir Araya Toplanarak Birazda Gösteriş Amaçlı Yakılmaları Tercih Edilirdi.
(TS)İGAR:
(Ts)igar: Zayıf Bir Odun Cinsi.”Kunzi(Bkz.)” Odunu Cinsi Bir Ağaç.
(TS)AŞA:
(Ts)aşa; Çalı.GeneldeFundalık Türü Ağaçlardan Elde Edilen İnce Dal Parçalarından Oluşan Yakacak Odun..
(TS)UŞOS:
(Ts)uşos; Sokuşturma, Bir Şeyi İtekleyerek Başka Bir şeyin İçine Koyma. TO VİZİNADES E TSUŞOSE TO ĞARDEL TO STOMA…(O Kadın) Çocuğun Ağzına Memesini Sokuşturuverdi. TSUŞOSO SAPSİMO (SO APSİMO) APES ATO DO KSİLO! O odunu Ateşin İçiine Sokuşturuver!
(TS)UMBULİS:
(Ts)umbulis; Çimdikleme. E'(TS)UMBULİSEME: Çimdikledi Beni!
(TS)AHBAÇ:
(Ts)ahbaç; Öteberi Birçok Şey, Lüzumlu Lüzumsuz Şeylerin Bütünü. A’FİSO ATA DA TSAHPAÇA: Bırak O Şeyleri!
(TS)AHTSARANİS:
(Ts)ahtsaranis; Sarıp Sarmalamak. İp Benzeri Bir Şeyin Dönerken Birbirine Dolaşması. TO LİTAR E'(TS)AHTSARANİYE: İp Dolaştı.
(TS)ANDİKS:
(Ts)andiks; (Sıvı Bir Şey) Sıçratmak. Mi (TS)ANDİZİS’ME (TSANDİZİS-E’MENA) Sıçratma Bana! TSANDİĞMENO: Sıçratılmış.
(TS)ANİS:
(Ts)aniz; Nazlanmak.(TS)ANİĞMA: Nazlanma Durumu. Mİ TSANİYESE: Nazlanma! Naz Yapma! LAĞA TSANİZA o ÇİRİSATES: Nasıl da Nazlıyor Onu Babası!
(TS)APLİZ:
(Ts)aklis; Parlamak.E'(TS)AKLİSE: Parladı.
(TS)APLİS:
(Ts)aplis; Dikmek, Elbise Vb.Bir Şeyi Elde Dikmek. AUTO MONO HAYE TSAPLİ:Bunu Şöyle Bir Dikiver.
(TS)EPL:
(Ts)epl; Kabuk. Ekmek Vb.Şeylerin Kabuk Kısımları.(TS)EPLA: Kabuklar.(TS)EPLİ: Ekmek Kabuğu, Mısır Ekmeğinin Kabuk Kısmı. ABO(TS)EPLİS: Kabuklu Bir Şeyin Kabuğunun Tümden Yerinden Çıkması.(Mısır Ekmeği Vb.) TO FAYİ APOTSEPLİ’YE: Ekmek (Ters Kabuk) Oldu.
TSERİS:
(Ts)eris; Yırtılmak. TSERİĞMENO: Yırtılmış. İ ZUBUNAM E’TSERİYE: Zubuna’m Yırtıldı.
(TS)İKHLOS:
(Ts)ikhlos: Ezmek, Bir şeyin Ezilmesi Durumu. İki Şeyin Arasında Kalarak Ezilmek. E'(TS)İKHLO(DS)E: Ezildi!
(TS)İLİ(DZ):
(Ts)ili(dz); Köz.,Kor,Kor Parçası. (TS)İLİ(DZ)A: Köz Parçaları.
(TS)İM:
(Tsim): Çapak.(TS)İMLAS: Çapaklanmak. TA MATATES E'(TS)İMLASANE: Gözleri(Kadın) Çapaklandı.
TSİN:
Tsin;(Soru)Kimler? TSİN’E: Kimlerdir? TSİNE ATOHA? Kimlerdir Oradakiler.
(TS)İNGOS:
(Ts)ingos: Ikınmak. E'(TS)İNGOSE: Ikındı.
(TS)İPA:
(Ts)ipa; Göbek. Türkçede Tıpa Olarak Kullanılmakta Olduğu Söylenebilir.)
(TS)İRİS:
Tsiris; Yırtınmak(Bağırmak Fiiliyle İlgili) TO ĞARDZEL LAĞA TSİREYETE TREKSO: Çocuk Ne Biçim Yırtınıyor Koş! O(DZ)ANDE (TS)İRİZİS: N’DHNAYEN:
(TS)OV:
(Ts)ov; Vücutta Kürek Kemiği Yahut Kürek Kemiği Bölgesi.
(TS)UKHAVEL:
(Ts)uhkhavel; Çalı Süpürgesi.
(TS)UHNİS:
(Ts)uhnis; Yemeğin Dibinin Tutması Ve Yanması.
(TS)UMİS
(Ts)umis; Burmak, Burkmak, Bir Şeyi Çevirerek Sıkmak. 2.Mide Veya Benzeri bir Azada bir Burkulma Hissetmek. İ’KARDİYAM E’TZUMİSE: Mideme Burkuldu.
(TS)UPİS:
(Ts)upis; İğne Batırmak,İğnesini Batırmak.(Böcek Ya da Benzeri) ŞKEPİ(DZ)A E’(TS)UPİSEME: Arı Isırdı Beni.
(TS)OS:
(Ts)os; Söndürmek. TSO’SO TA’PSİMO (TO-APSİMO) Söndür Ateşi! TO FENER PUÇEKA E’TSO’SES? Feneri Nerede Söndürdün? TSO’SO TO FENER! Feneri Söndür. TSO’SO TO APSİMO: Ateşi Söndür!
(TS)ONOŞ:(TSONOS)
(Ts)onoş; Ölü Kabre Konulduktan Sonra Üzerine Örtülen Yatay Kirişlere Verilen Ad. (TSONOS(Ş)=TONOZ Kuvvetle Muhtemeldir. Zira Yöre İnsanı Mezarı Yanlamasına Örtecek Bir İç Yatay Çatı İçin, Her Bir Kirişe Bu Adı Vermiş ise de Örtünün Kendi Zaten Bir Tonoz Biçimidir (Bkz.Yapı Mimarisi Tonoz, Tonoz Biçimleri)
(TS)OROŞ:
(Ts)oroş; Doğu Karadez, Çaykara Yöresinde Bir Köy Adıdır. Pontus Dilinde,(Ş) Normal Yunancada (S) Olduğu Hatırlanırsa Kelime Anadolu’da Bir Dağ dizisinin Adı Olarak Epey Tanıdıktır.”TOROS”
(DS)ALASA:(DS)ALASA:
(Ds)alasa; Deniz.
(DS)ELİKO:
(Ds)eliko; Dişi (Cinsiyet)
(DS)ELİKO KADA: Dişi Kedi, (DS)ELİKO’YEN: Dişidir.

U

U’ÇEN:(U’KEN)
U’çen;(Edat) Değil.(Olumsuzluk) ATO U’ÇEN. O Değil.
U’KSER:
U’kser; Bilmez. U’KSERO: Bilmiyorum.
ULİS:
Ulis; Okşamak. Sıvazlamak ULİSENA: Okşadı Onu!
ULL:
Ull; Hep,Bütün (Kelime İngilizce dede All Şeklinde Kullanılmaktadır.)
ULLO:
Ullo; Bütün Bir. Hepten.ULLON TO VRAZİ: Bütün Gece (Bütün Bir Gece).
UMU:
Umu; Tıpkı.,Sanki Benzer. UMU KSİLO: Odun Gibi. UMU NERO: …Sanki Su Gibi.
URAD-URAZ:
Uraz; Kuyruk, Hayvanın Kuyruğu. TO URAZİNAT: (O Hayvan’In) Kuyruğu. TO ZO TO’N’URAD: ineğin Kuyruğu.
URANO:
Urano; Gökyüzü.
U’TERİS:
U’teris; Bakmazsın.(Olumsuzluk Ya da Sitem Anlamında;Hiç Bakmıyorsun. AL U’TERİS ADZA MERE: Hiç Bakmıyorsun Bu Yana.
U’TUN(DS)U:
U’TUN(DS)U: Vaoo! Vay Canına, Aman Allahım! (Hayret Yahut Nefret Anında, Peş peşe de söylenir)

V

VALİS:
Valis; İçine Koymak, Örnek; HAR VALESO TO ŞERİS SİN KOLFOS: Şimdi Elini Koynuna Koy! VALİS’ONA: Koy Onu İçine. (Türkçede Kullanılan Valiz Kelimesiyle İlgisi Olabilir)
VARASİYA:
Varasiya; Erinme. Üşenme Haleti, Üşengeçlik. E’NDOÇ’EME ENE VARASİYA: Vurdu Bana Bir Üşengeçlik! VARAŞKESE İKAZO? Eriniyorsun Galiba (Değil mi) ?
VARENGEL:
Varengel; Teleferik Mantığıyla Çalışan, Tele Takılı Bir Makara Üzerinden Kayan İlkel Yük Taşıma Sistemi.
VARİ:
Vari; Ağır.(Tekn.Varil ?)
VARİNE:
Varine; Ağırlaştı.(Hasta İçin de Kullanılır)
VARİYOZ:
Variyoz; Balyoz, Büyük ağır Çekiç.
VAREYA:
VAREYA:
Vareya; Gayet. VAREYA POLA! “Gayet” Fazla!
Vareya; İyi ki ! ESİ VAREYA EFTAS AYE! Sen İyi ki Öyle Yaparsın.
VAROÇOFALO / VARİKEFALO: Ağır Başlı.2 Siyah Durumda Kurbağa Yavrusunun Larva Sonrası İlk Hali.Siyah Kurbağacık.
VAROS:/VAREYA:
VAROS: Yankı. İ’LALİYAM E VAROSE: Sesim Yankılandı.
VA(DS)İ:
Va(ds)i; Derin, Derin Yer.Dağ Sırtlarının Oluşturduğu Derin, Çukurlar.Türkçe;”Vadi”!,Arapça;”Vadi”. A’TO POLA VASEYA’YEN; Orası Çok Derindir. POLA VASİ’YEN: Çok Derin’dir, Çok Derin Yerdir.
VEKSİMO:
Veksimo; Öksürük, VEKSO! (Emir) Öksür! POLA E’VEKSES: Çok Öksürdün! ULLON O VRA(DZ)İ E’VEKSES: Türk. Bütün Bir Gece Boyunca Öksürdün!, POLA E’ VEKSES:Çok Öksürdün!
VERAN:
Veran; (Küfür Nidası ) Yıkılasıca ! Kahrolasıca ! TO VERAN! = Pers. Türk. Virane? Harabe ?
VİNZOS:
Vinzos; İnatlanmak. O’ĞAYZARO E’VİNZOSE: Eşek İnatlandı.
VİRGA:
Virga; Tirgen, Çatal Şeklinde Tarım Vb. İşler İçin Yapılmış Alet.
VİZİ:
Vizi; Emziren Kadının Memesi, Emzik. VİZALİSO’NA! (Emir) Emzir Onu! E’ VİZALİSO TO PEDİ: Çocuğu ( Pont. Erkek Çocuğu ) Emzir.
VİZALİS:
Vizalis; Emzirmek.
VLANT:
Vlant; Kabak Bitkisinin Sap kısmı, Kabak Sapı.
Vizalis; Emzirmek. TO PEDİNAT VİZALİS TESTEC: Çocuğunu Emzirmekte!
VOL:
Vol; Tarım Maksatlı, Kazıldığında Yerden Kopartılan Toprak Parçası.
VOLONİTRA:
Volonitra; Sert Bir Bitki Cinsi.,Yaklaşık 15 Cm Civarında Bir Boyu Olan İnce Oldukça İnce Saplı, Tırpanla Kesilmesi Mümkün Değildir Ancak, Hayvanların İştahla Yedikleri Bir Bitkidir.
VOŞKİ:
Voşki; Otlak.TA ‘ZAMUNA E ‘VOŞKİĞUNDANE: Hayvanlarımız Otluyorlar.VOŞKİZUNE:Otluyorlar.VOŞ’KEDE:Otluyor.VOŞ-VOŞK:Otlamak.
VOTAN:
Votan; Yabani Ot.Yabani Bitki.
VOTANİS:
Votanis; Yabani Otlardan Ayıklama. E’VOTANİSE: Yabani Otlardan Ayıkladı.
VOYİS:
VRAÇİ/VRAKİ:
VRAZ:
Vraz; Kaynamak, E’VRASE: Kaynadı. VRAS DESTEC (DESTEK) Kaynamaktadır.(Hali Hazırda Devam Etmekte) EVRASA HAR :(Motamot Türkçe Karşılığı); Kaynadım Şimdi! Belki Kaynama İfadesiyle ” Kızdım Şimdi ” İfadesine Karşılık Gelir! (Bir Deyim Olarak, Türkçe Tam Karşılığı Yoktur) = Bir Olay Karşısında Kızgınlığını Ve Rahatsızlığını Alaycı Bir Biçimde İfade etme Deyimi. EVRASA HAR..! ÇE.. E’KOHLAÇİSA ÇE E’FTURLAÇİSA: ” Kaynadım Şİmdi..! Köpürdüm Ve de Püskürdüm ” ! (Görüldüğü gibi İfade TamTürkçe Çevirisinde, Biraz Garip Durmaktadır)…(Fturlaçisa / kisa, Kohlaçisa / kisa Kelimeleri İçin Bkz.
VRAYİ(DZ)A:
Vrayi(dz)a; Yosun.VRAYİZAS:Yosunlar. EVRAYİZAYE: Yosun Tuttu. Yosun Bağladı.
VRAZİ:
Vra(dz)i; Gece (Gecenin Derin Vakti) Örnek; KALA VRAZİYA: İyi Geceler. SO VRAZİ: Geceye. TO VRAZİ: Gecede, Geceleyin. O’SON O VRAZİ E’VEKSES:Bütün Gece Boyunca Öksürdün.
VRİŞİL:
Vrişil; Dudak. TA’VRİŞİLAS:Dudakların(Erkek-Kadın), TA’VRİŞİLATES (O Kadının Dudakları)
VRİŞ/VRİŞKE:
Vriş; Bulmak,Arayıp Bukmak. PE’VRESA:(PE-EVRES-ATO) (Onu Nerede Buldun-Nerede İdi) PEVRİŞKESA:Nerede Buldun Onu! POTEVRESA:(POTE-EVRESA) Onu Nezaman Buldun?
VRONDA/VRONDİMO:
Vronda; Gök Gürlemesi.
VURA:
Vura; Avuç, Avuç İçi, Aya. Sİ’NİMERA ENA VURA LİFTOKARA KALO ERDE: Günde Bir Avuç Fındık İyi Gelir!
VURZİ:
Vurzi; Domuz Kılından Yapılan ve Kısa Tarak.
VUTÖRO:
Vutöro; Yağ. ELA İLO NA (DZ)İĞOSE VUTORO ÇE (KE) FAYİ! Bir Çocuk Tekerlemesi, Bir Çocuk Çağrısı! Yarı Kapalı Güneşin Kaybolmaya Yağmur Yağmaya Yüz Tutacağı Zamanlarda Çocukların Güneşe Yalvararak Seslenmeleridir. BU Yakarma Bu Yüzden Çocuğun Ağlamasına Dahi Sebepte Olurdu. ” Gel Güneş, Gel Sana Yağ Ve Ekmek Vereceğim ”
VUYİZO:
Vuyi(dz)o; Öküz.
VOKSİ:
Voksi; Seslenmek, Bağırmak Voys; İng.Voice (Voys):. E’VOYİSE: Bağırdı. E’VOKSANE: Bağırdılar. Ses! E VOKSE ÇE KUKSE: Bağırdı Çağırdı.
VOL:
Vol; Bel Vb.Kazıcı Araçlarla toprağı Alt Üst Etmede Dışarıya Savrulan İri Toprak Kütlesi. VOL KRUĞO: Vol Vuruyorum.
VOLON:
Volon; İğne, E KHASA TO VOLON! İğneyi Kaybettim!
VOLONİTRA:
Volonitra; Doğu Karadenizin Dağlarında Yetişen Bir Çiçek Adı.
VOTAN: VOTANİS:
VREŞ:
Vreş; Yağmak, Yağmur. EŞİ’VREŞ: Yağıyor. NA’VREŞ: Yağacak. LAĞA VREŞ! Ne Biçim Yağıyor.
VRES:
Vres; Bulmak. Arayıp bulmak. E’ VRESONA : (Aramaktan Emir): Bul Onu. E’VRESA ?(Soru) Buldun mu Onu? EVRESONA HAR: Bul Onu Şimdi!
VRUNDULA:
Vrundula: Dalga. Deniz Veya Benzeri Su Dalgası. Şok Dalgası. Uğrama, Uğramaya Maraz Durumu. ERSE E’mena ENA VRUNDULA: Geldi Bir Şok Bana!

Y

YA(BP)E:
Ya(bp)e; Sebep. Kimin Yüzünden.
YAPEMASU:(YAPE-EMASU)
YAPEBU:(YAPE-PU’ÇE/KE)
Yapebu; Nerede? YAPE’PUYEN? Nerede. YAPE’PUYİNE? Nerededirler? YAPEPUYENDANE? Nerede Kaldılar?
Yape’masu; Bizim Yüzümüzden.
YASU:
Yasu; Hadi Be’ Deme Be Yahu!
YATATO:
Yatato; O Yüzden. Bu Yüzden. O Sebepten Dolayı. YATATO EPERÇE(DS)ATO: Onu Bu yüzden Getirdim.
YATİN:
Yatin; Kimler İçin? Kimlerden Dolayı?.
YATİNUS:(TİNOS-TİN-MEN)
Yatinus; Onlar İçin.Onlar Yüzünden,Onlar Sebebiyle. EŞİ'(KH)ASE YATİNUS’U : Ölüyorsun Onlar İçin.
YA’TE:(YA TERESO)
Yate; İçin 2.Bak Hele!(YA-TERESO Kelimesinin Birleşimi) YATE’MENA: YATE’SENA: YATATONA:YATA’TENA:YATE’MASU:YATE’NASU:YATO’NASU:YATE’NANT:YATA’TUNUNANT:
YELAS:
Yelas; Gülmek.E’YELASA:Güldüm. LEĞUNE ÇE YELU’UNE: Anlatıp (Anlatıp) Gülerler.
YELASTRA:
Yelastra; Gamze.
YEN:
Yen; (Yunan. GEN. Pontus. YEN) Doğmak. E’YENESE: Doğurdu. TO ZO E’YENESE Hayvan Doğurdu. E YENİKHSA’S TO PONDO: Pontus’ta Doğdum.(Lahana Forumda Yayınlanmış, Yunanistan’da Yaşayan Bir Pontus Asıllı Kadının Video Konuşmasından)
YERAS:
Yeras; (İng.Years) Yaş. EYERASES: Yaşlandın. E’YERASA: Yaşlandım.
YİRİKS:
Yiriks; Aşmak.Bir Kişinin bir Yeri Aşarken Gözükmesinde Kullanılır. E’YİRİKSE EÇA Sİ RAŞİYA PAN:Orada Dağların Üzerinden Aştı. ATOHA ÇAN(KAN) E’YİRİKSE: Oradan Aştı!

Z

ZAGUSKA:
Zaguska; Güçsüz Zayıf Fakat Yapışkan İnsan Tipi.
ZAKOTA:
Zakota; Doğu Karadeniz Mahalli Bazı Mahalli Yemeklerde Kullanılan Kendine Has Kokulu ince Kısa Çöp Halinde Kurutulmuş Bir Çeşit Ot, Baharat.
ZANGOS:
Zangos; Tartmak, Dengede Olan iki şeyden Birinin Daha Ağır Basarak Yan Yatması. E ZANGOSE:YanA Yattı.
ZANGOMBELİ:
Zangombeli; Tahterevalli.
ZARO:
Zaro; Eğri.Yan.
ZARA:
Zara; Eğrice,İğreti Duran.E’ZAROSE: Eğrildi.Yana Kaykıldı.AUTO ZARA’YEN: Bu Eğridir.(Eğri Durmaktadır)
(DZ)AVELEYEMA:
Zaveleyema; Bunamak. Saçmalamak. E ‘ZAVELEYEPSE İKAZO. Galiba Bunadı. Mİ (DZ)AVELEYEVİS HAR: Saçmalama Şimdi!
(DZ)EVA:
Zeva; Geç (Yürü Git Anlamında)
ZEVA YELA: Gel Geç. 2.İşine Bak Sen! Anlamında, YELA = YA ELA: Gel Bee! (Bkz.Ela) YA ZEVA Sİ (DZ)ULİYAS: Geç İşine Bee!
ZİĞOS:
Ziğos; Bayılmak. E ZİĞOSE: Bayıldı. HUUH E ZİĞOSA: Hah Bayıldım Şimdi! (Bir Durum Ya da Söz Karşısında Alay Maksadıyla Söylenir)
ZİĞOYRİ:
Ziğoyri; Eskiden Ucu Sivriltilerek Yere Çakılmış Bir Kısacık Direk Üzerine “ T” Şekilde Olacak Biçimde Ortası Oyulmuş Uzunca Başka Bir Ağaç Sırık Geçirilerek Yapılan Bir Eğlence Aracı. Bir Tür İlkel Dönme Dolap. Her İki Ucuna Oturarak Binen Genç Ya da Çocuklardan Birisi Sırığı Çevirmek Zorundaydı.Gıcırdayarak Dönderilirdi. Sırık Üzerinde Eğlenen Çocuklar Özellikle Yaşlıların Çok Tepkisini Çekerdi.
ZİNGA:
Zinga; Yol Üzerinde Bulunan Ve Aracın Sekmesine Sebebiyet Veren Yükselti Ve Çukurlar.
ZİRZA:
Zirza; Kapı Menteşesi.
ZİRZAKA:
Zirzaka; Bir Çeşit Yenilebilir Tatlı Bir Bitki Kökü.
ZİRZAKOFİLO:
Zirzakofilo; Yenilebilir Bir Bitki Adı.( “Zirzaka” Bitkisinin Tümünün Adı )
ZMO:
Zmo; Hamur. İ’ZMODER:(ZMODER) Hamur Teknesi.
ZMOS:
Zmos; Yoğurmak. Bir Şeyi Ezmek, Avucunda Sıkmak.
ZNİŞ:
Zniş; Boncuk. ZNİŞA: Boncuklar.
ZO:
Zo; İnek, Hayvan.
ZOĞRO:
Zoğro; Yaş,.Ham,Olgunlaşmamış.ZOĞRO’HORDO:Yaş Ot.
ZORGALA:
Zorgala; Geyik.
ZUBUNA:
Zubuna; Yakalı Gömlek.
ZUĞLİS:
Zuğlis; Dumura Uğratarak Bükmek, Yamultmak, Bir Şeye Bağlı Öteki Parçayı Bükerek Kırmak, Sarkar Vaziyete Getirmek. TO KLADZİ E’ZUĞLİSE: Dalı Büktü. E’ZUĞLİSO’NA: Kopar
ZULOS:
Zulos; Saklamak, Ortalıktan Çekip Bir Yere Saklamak.Türkçede Zula Olarak Kullanılmaktadır.. PE ZULOSESA: Nereye Sakladın Onu. ZULOSONA HAR! Kaybet Onu Şimdi. KAPE ZULON İ(TY)A: Bir Şeyler Zula Eder.
ZURZULA:
Zurzula; İnce Yapraklı Sarmaşık Şeklinde Uzayarak Büyüyen Bir Bitki.

——————————————————————————————————————————————————————–

Explane:
Turquie,Pontian Area Local Language Micro Dictonary. Written And İmprovement By (Osman’is tu Kablâ ) (2007–2008) © Copyright All Rights Reserved.
——————————————————————————————————————————————————————–
Açıklama: (2007–2008) ©
Yanlış Olduğunu Düşündüğünüz Kelimelerde, Anlam, Farklı Anlam Çeşitleri, Ya da Telaffuzlarda Farklı Görüş Bildireceğiniz Önerileriniz İçin Bana Lütfen Mesaj Yazınız.. Teşekkürler.
Bu Çalışma İnternet Ortamında www.karalahana.com Sitesi Üzerinden Yazarının Kendi İradesi Doğrultusunda Yayınlanmaktadır.Bunun Haricinde, Bu Çalışmanın İçeriğinde Var Olanlar, Kısmen Ya da Bütünüyle Kopyalanarak Bir Başkası Tarafından Ticari Yahut Ticari Olmayan Bir Amaçla Hiçbir Şekilde Alıntılanamaz, Kullanılamaz.. Tarafsız, Kültürel Amaçlı Araştırmalarda Kaynak Olarak Gösterilecekse, Yazarın Adına Ve İlgili Site Adresinden İrtibata Geçilmesi Zorunludur.