Arhavi, Artvin iline bağlı, kuzeyinde Karadeniz, kuzeydoğusunda Borçka, doğusunda Murgul, batısında Rize ili Fındıklı ilçesi, doğusunda Hopa, güneyinde Murgul ve Yusufeli ilçeleriyle çevrili ilçe ve Arhavi Suyu’nun (Kapisre deresi) Karadeniz’e döküldüğü mevki çevresinde kurulmuş ilçe merkezi kent adı (Lat (DMS) 41° 20′ 57N Long (DMS) 41° 18′ 25E Altitude (meters) 155 m)
Coğrafya: Kamilet ve Derecik adlı iki vadinin sarp arazisi üzerinde kurulu köylerinden farklı olarak, kent merkezi düz arazi yapısıyla, iskana ve tarıma elverişlidir. Sahil ke-siminin hemen arkasında yükselen tepelerin yüksekliği, Çatalkaya Dağında 2.985 m, Ko-yunyayla dağında 2.292 m, Mete Dağında 2.142 m ve Dikme Dağında 2.068 metreye ulaşır ve pek çok yaylanın yanısıra Nogadid, Sarıgöl, Alacagöl, Büyük Agara, Küçük Aga-ra ve Karagöl gibi pek çok buzul gölüne ev sahipliği yapar.
Tarih: 1486 ve 1515 tarihli Osmanlı Tahrir Defterleri’nde, Trabzon Sancağı’na bağlı Laz kazası sınırları dahilinde bir köy adı olarak görünmektedir. Laz kazasının adı 1520 ve 1554 tarihlerinde Arhavi kazası olarak de-ğiştirilmiştir. 1520 tarihinde Arhavi kazası Laz, İskele ve Gönye nahiyeleri ile vilayet-i Yagobit’den meydana gelmektedir HB 223.
Ortaçağ’da Trabzon İmparatorluğu’nun yö-netimi altında bulunan bölge, 1461 tari-hinde İmparatorluğun çökmesinin ardından II. Beyazıd dönemine, Trabzon’da bulunan şehzade Yavuz Sultan Selim tarafından Os-manlı topraklarına katılana dek bağımsız o-larak yaşamıştır. 93 Harbi olarak bilinen 1877-78 Osmanlı-Rus savaşının ardından Batum ve Gönye havalisinin Rusların eline geçmesiyle, Arhavi, Trabzon iline bağlı olan, Rize Mutasarrıflığı’na bağlanmıştır. Osmanlı döneminde Hopa ve Fındıklı ilçeleri, bucak olarak Arhavi’ye bağlı iken, 1900 yılında Ho-pa ilçe olmuş, Arhavi de bucak olarak Ho-pa’ya bağlanmıştır. 1936 yılında Hopa ilçesi Artvin’e bağlanınca, Hopa’nın bucağı olan Arhavi de Artvin’e bağlanmış, 1 Haziran 1954 tarihinde ise ilçe statüsüne kavuşmuş-tur.
Arhavi ilçesinde, her yıl Temmuz ayının ilk haftasında, yerel sanatçıların da iştirak ettiği, çeşitli konser ve etkinlikleri de içeren, Kaymakamlık ve Belediye Başkanlığının bir-likte organize ettiği, Arhavi Altın Atmaca kültür ve Sanat Festivali düzenlenmektedir.
Nüfus:
(1990) 18.351
(2000) 19.347 (köy 5.278, merkez 14.069)
Belediyeler (1)
1. Arhavi (kuruluş 1954)
Mahalleleri: Aşağı Hacılar, Boğaziçi, Cumhuriyet, Kale, Yukarı Hacılar, Yemişlik
nüfus:
2000 14.079
1997 13.251
1990 10.048
Köyler (30)
| Arılı | 132 | 15 | 91 |
| Aşağışahinler | 89 | 9 | 85 |
| Balıklı | 96 | 20 | 96 |
| Başköy | 62 | 13 | 89 |
| Boyuncuk | 42 | 28 | 104 |
| Derecik | 145 | 12 | 88 |
| Dereüstü | 123 | 7 | 83 |
| Dikyamaç | 123 | 13 | 89 |
| Dülgerli | 224 | 24 | 100 |
| Güneşli | 53 | 9 | 85 |
| Güngören | 234 | 4 | 80 |
| Gürgencik | 44 | 11 | 87 |
| Kavakköy | 546 | 4 | 80 |
| Kemerköprü | 120 | 6 | 82 |
| Kestanealan | 63 | 15 | 91 |
| Kireçlik | 117 | 10 | 96 |
| Konaklı | 333 | 6 | 82 |
| Küçükköy | 64 | 13 | 89 |
| Ortaköy | 83 | 15 | 91 |
| Sırtoba | 99 | 14 | 90 |
| Soğucak | 63 | 25 | 101 |
| Şenköy | 74 | 8 | 84 |
| Tepeyurt | 129 | 8 | 84 |
| Ulaş | 203 | 8 | 84 |
| Ulukent | 141 | 13 | 89 |
| Üçırmak | 77 | 13 | 89 |
| Üçler | ? | ||
| Yıldızlı | 45 | 21 | 97 |
| Yolgeçen | 520 | 8 | 84 |
| Yukarışahinler | 202 | 11 | 87 |
| Köy adı | nüfus | İlçe | İl |
Bk. Arkhabi
Arkhabi, Arkhavi tar. Artvin ili, Arhavi ilçe merkezine, yerlisi olan Lazlar tarafından ve-rilen isim olup, bugün bu şekilde telaffuz e-dildiği gibi, antik çağ kaynaklarında (Proko-pius, MS 550) henüz bir köy iken de adı Arkhabi’dir:
“Rize’nin ötesinde, bağımsız yaşayan toplu-luklar bulunur ki, bunlar Bizans toprakları ile Lazilerin arasındaki bölgede yaşarlar ve bu-rada Athene isimli, tanınmış bir köy vardır… Athene’den sonra, Arkhabis ve eski bir kent olan Apsarus gelir”
(Prokopius VIII, ii.10.11)
<? Arkha + (v) + -eti mevki yapım eki
Gürcistan’da köy adı olarak:
• Arkha, Arkva adlı bir köy bulun-maktadır (Lat (DMS) 43° 14′ 4N Long (DMS) 40° 34′ 46E Altitude (meters) 339 m)
Kaynak: Özhan Öztürk. Karadeniz Ansiklopedik Sözlük. Heyamola yayıncılık, İstanbul. 2005. ISBN: 975-6121-00-9. Sf. 100-2
*Yazarın izniyle Kısaltılarak aktarılmıştır. Tüm yasal hakları saklıdır ve kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz.
Tarihi, Coğrafi Yapısı , Nüfus, İdari Yapı*
1877 yılından sonra Batum ve Gönye havalisinin Rusların eline geçmesinden sonra Arhavi, Trabzon iline bağlı olan Rize Mutasarrıflığına bağlanmıştır. Bu tarihlerde Hopa ve Fındıklı ilçeleri bucak olarak Arhavi’ye bağlı iken, 1900 yıllıda Hopa ilçe olmuş, Arhavi de bucak olarak Hopa’ya bağlanmıştır. 1936 yılında Hopa ilçesi Artvin’e bağlanınca Arhavi bucağı da Artvin’e ait olmuştur. Arhavi, 1 Haziran 1954 yılında tekrar ilçe statüsüne kavuşmuştur.
Doğu Karadeniz Dağları’nın kuzeyine yerleşmiş olan ilçe, kuzeyden Karadeniz, batıdan Rize iline bağlı Fındıklı ilçesi, doğudan Hopa ilçesi, güneyden kısmen Murgul ve Yusufeli ilçeleri ile çevrilidir.
Yüzölçümü 314 kilometrekare olan ilçe, Kamilet ve Derecik olmak üzere 2 vadi üzerinde kuruludur. Arhavi, 1 belediye (ilçe), 30 köy ve 7 mahalleden oluşmaktadır. İlçenin genel olarak arazi yapısı engebeli ve dağlıktır. İlçe merkezi, köylerin aksine gerek iskana gerekse tarıma elverişli düz bir araziye sahiptir.
Doğu Karadeniz Bölgesinin tipik dağlık yapısının hakim olduğu ilçede, 3000 metreye yaklaşan zirvelere sahip olan dağlar (Çatalkaya-2985 m., Koyunyayla-2292 m., Mete-2142 m., Dikme-2068 m.) bulunmaktadır.
Deniz kıyısından 3000 M.ye çıkan dağlık yapıdan beslenen debisi ve akışı düzensiz bir çok derecikten beslenen ve yaklaşık 35 kilometre uzunluğundaki Arhavi (Kapisre) deresi ilçede mevcut tek akarsudur.
İlçede, yaylalar üzerinde irili ufaklı çok sayıda buzul gölü bulunmaktadır. Bunların başlıcaları; Nogadid, Sarıgöl, Alacagöl, Büyük Agara, Küçük Agara ve karagöllerdir.
İlçede tipik doğu karadeniz iklimi hakimdir. Yazları ılık, kışları serin geçmektedir. Her mevsimde yağış görülen ilçede nem oranı yüksektir. İklim şartları çay, fındık, mısır ve turunçgil yetiştiriciliğine elverişlidir. Arhavi, diğer ilçelere göre nüfusu artan, dışa az göç veren yerleşim birimlerindendir. 1990 yılı sayım sonuçlarına göre nüfusu 18.351 olan ilçenin 2000 yılı sayım sonuçlarına göre köy nüfusu 5.278, merkez nüfusu 14.069 olmak üzere toplam 19.347‘dır. İlçenin nüfus artış hızı (1990-2000sayım yıllarına göre) %o 5.29 kişi, nüfus yoğunluğu ise 65 kişidir.
Eğitim – Öğretim ve Kültürel Yapı
İlçe genelinde, 2002-2003 Eğitim ve Öğretim yılında 7 adet anaokulu, 8 adet ilköğretim okulu, 1 adet pansiyonlu ilköğretim okulu ve 3 adet lisede toplam 4.063 öğrenci eğitim ve öğretim görmüştür. İlçede, 1997 yılında Çarmıklı Eğitim ve Kültür Merkezinde açılan 1 adet sinema, haftada 2 gün yayınlanan 1 adet gazete bulunmaktadır.
Arhavi’de her yılın temmuz ayında Kaymakamlık ve Belediye Başkanlığının organizasyonunda kutlanan Arhavi Altın Atmaca kültür ve Sanat Festivali düzenlenmektedir. Temmuz ayının ilk haftasında düzenlenen festival kapsamında çeşitli kültür ve sanat etkinlikleri ile sportif aktiviteler yapılmaktadır. İlçede çeşitli sportif aktivitelerin gerçekleştirilebildiği 1 adet spor salonu ile çim futbol sahası bulunmaktadır. Yöreye özgü bir etkinlik olarak atmaca avcılığının ilçe genelinde önemli bir yeri bulunmaktadır. Ağustos ayında başlayan ve ekim ayı sonlarına kadar süren atmaca avında yakalanan ve evcilleştirilen atmacalar bıldırcın avında kullanılır ve av mevsiminin geçmesi ile de tekrar doğaya bırakılır.
Sağlık Hizmetleri
İlçede, 25 yatak kapasiteli 1 adet devlet hastanesi, 40 yatak kapasiteli 1 adet SSK hastanesi, 3 sağlık ocağı ve 11 köy sağlık evinde sağlık hizmetleri sunulmaktadır. Mevcut sağlık kurumlarında 4’ü uzman 14’ü pratisyen 18 hekim, 2 diş hekimi, 56 yardımcı sağlık personeli görev yapmaktadır.
Ekonomik Yapı
İlçe ekonomisi genellikle çay tarımına ve kısmen de fındık üretimine dayalıdır. İlçe genelindeki işlenebilir tarım arazisi yaklaşık olarak toplam 48.000 dekardır. Bu alanın 30.000 dekarı çaylık, 90.00 dekarı fındıklık, 7.000 dekarı da mısır ve diğer kalan kısmı ise sebze ve meyve alanıdır.
Bu tarımsal faaliyetlerden yaş çay üretimi 21.500 ton, kuru çay üretimi 3.870 ton tahmini fındık üretimi de 800 tondur. Arhavi’de, alternatif ürün alanında kivi üretiminde önemli bir gelişim sağlanmıştır. 1990-2002 yılları arasında çiftçilere yaklaşık 20 bin adet kivi omcası dağıtılmış ve 400 dekarlık bir alanda üretim gerçekleştirilmiştir.
İlçede, 1999-2002 yıllarında yıllık ortalama 50 ton kivi üretimi gerçekleştirilmiştir. İlçede ticari anlamda hayvancılık gelişmemiştir. Aile ihtiyacının karşılanması ve kısmen de pazara sunma amaçlı küçük ve büyükbaş hayvancılık mevcuttur. Arıcılık ilçede oldukça gelişmiştir. Büyük çoğunluğu gezgin olan 200 civarında belgeli arıcı mevcuttur.
İlçe, Tarım ve Köyişleri Bakanlığınca kafkas ırkı arı yetiştiriciliği açısından “izole bölge” kapsamına alınmıştır. İlçe yüzölçümünün yarısından fazlası ormanlıktır. Orman İşletme Müdürlüğü kayıtlarına göre 30.882 hektar genel sahanın 17.450 hektarı ormanlık alandır. Köylerin 20 adedi orman içi veya orman kenarı köyü özelliğini taşımaktadır. Yaygın ağaç türleri ise kayın, kızılağaç ve kestanedir.
İlçede ikisi çay fabrikası biri çimentolu yonga levha (BEYOPAN ), biri de ARSAN Silah fabrikası olmak üzere 4 adet sanayi tesisi mevcuttur Bu tesislerde, yıllara göre değişmekle birlikte ortalama 850-900 civarında daimi veya geçici personel istihdamı sağlamaktadır. İlçede, kooperatifçilik oldukça gelişmiştir. Mevcut kooperatiflerin 5 adedi tarımsal amaçlı, 6 adedi ticari amaçlıdır. Arhavi Ticaret ve Sanayi odasına kayıtlı 13 anonim şirket, 117 limited şirket, 6 kollektif şirket ile 22 kooperatif ve 180 adet de şahıs üye mevcuttur. Esnaf ve Sanatkarlar Odası üye sayısı 656, Çay Ekiciler Kooperatifi üye sayısı ise 3814’ dür.
İlçede 3 adet banka şubesi bulunmaktadır.
Yapımı sürdürülen 100 işyeri kapasiteli Arhavi küçük Sanayi Sitesinin İlçe ekonomisine kazandırılmasına yönelik çalışmalar sürdürülmektedir.